Dankzij de massavaccinaties komt het einde van de coronapandemie in zicht. Hoewel het leeuwendeel van de bevolking nog altijdmoet wachten op zijn vaccin, wordt druk gespeculeerd hoe de samenlevingen op termijn terug moeten keren naar volle restaurants, concertzalen, vakantievluchten en festivalweides. Toch duurt het nog wel een aantal maanden voordat het zover is. Er zullen nog miljoenen prikken gezet moeten worden voor dit ook daadwerkelijk kan gebeuren, zonder hetzelfde leed als vorig jaar.
Waar staan de Europese landen in de eerste week van maart? Veel landen kennen al maanden vrij zware restricties, maar het priktempo begint er meer en meer in te komen. Toch verbleken de percentages van EU-landen met landen die op eigen houtje hebben ingekocht. In de mondiale top 10 is het aantal lidstaten nu geslonken tot alleen Denemarken op plek acht.
Landen als Chili, Servië, Turkije en Marokko hebben ruim ingekocht in Rusland en China, valt in de bovenste regionen op. Bij prikwereldkampioen Israël is inmiddels bijna de helft van de bevolking tweemaal – en dus volledig – ingeënt tegen Covid-19.
Tandje bijschakelen
Wordt er in de Europese Unie nog altijd te traag geprikt? Kort antwoord: ja. Hoewel het tempo sinds begin dit jaar in de lift zit, moeten er nog altijd wat versnellingen bijgeschakeld worden als we hier een coronavrije zomer tegemoet willen gaan. Wat hier precies voor farmaceutensoap aan ten grondslag ligt, stond in een vorige Corona in Europa-episode centraal.
Toch hebben ministers van verscheidene landen beloofd om de snelheid verder op te voeren. Zo moet een zorgeloze zomer zonder nare najaarsgolf als vervelende vakantiesouvenir dit jaar ook daadwerkelijk mogelijk worden. Volgens minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid moeten de leveringsproblemen deze lente voorbij zijn en de capaciteit door middel van zogenaamde ‘prik-events’ opgevoerd worden naar maar liefst 2,5 miljoen per week.
Hoe het op dit moment gaat? Dat wordt met de kaart en ververste landenrace hieronder duidelijk. Hierin valt de tussensprint van Hongarije enorm op. Dat land vond het inkoopproces van de EU te traag verlopen en heeft op eigen houtje een batch Spoetnik-vaccins uit Rusland laten overvliegen. Elders belemmeren beperkingen in de voorraad nog altijd de snelheid.
Meer prikken ≠ minder besmettingen (nog niet)
Het verschil tussen de kopgroep en de achterblijvers neemt steeds verder toe. Nederland heeft niet nog meer tandjes bijgeschakeld en zit in de tweede week van maart op ongeveer hetzelfde niveau als Roemenië, Duitsland en Zweden. Niet slecht, maar zeker ook niet indrukwekkend. De recente inhaalslag van Hongarije – en in mindere mate Noorwegen – is wel duidelijk zichtbaar.
Zit coronabevrijdingsdag er al in deze lente? Helaas niet. De eerste groepen van veelal kwetsbare en ouderen zijn inmiddels ingeënt, maar tegelijkertijd is in het gemiddelde EU-land nog altijd meer dan 90 procent van de bevolking onbeschermd tegen het virus. De samenleving helemaal opengooien, is op korte termijn dan ook uitgesloten. Als je het coronavirus ongestoord zijn gang laat gaan onder het niet-gevaccineerde deel van de samenleving, lijkt nieuwe piekdrukte op de IC’s onvermijdelijk.
Toch moet hierbij de wet van de grote getallen niet uit het oog worden verloren. Het verneukeratieve bij een pandemie is het exponentiële element. Zolang dit te lang op zijn beloop gelaten wordt, klapt op termijn zelfs het beste gezondheidsstelsel ter wereld. Stel: 2 procent van 100.000 coronapatiënten heeft IC-zorg nodig. Dit betekent alsnog dat hier 2.000 ziekenhuisbedden voor beschikbaar moeten zijn.
Hulp uit het buitenland
Dat de coronapandemie ook in deze fase nog bloedlink kan zijn, bewijst Tsjechië dat afgelopen najaar ook al de volle laag kreeg tijdens de tweede golf. De situatie daar is onderhand zo kritiek, dat hulp uit het buitenland noodzakelijk is omdat anders de ziekenhuizen onder de druk bezwijken. 1.538 Tsjechen stierven in de eerste week van maart aan de ziekte.
Op de onderstaande kaart wordt het voortschrijdende weekgemiddelde van het aantal besmettingen weergegeven. Met de knoppen onderin kunnen de voorbije zeven dagen vergelijken worden met de vorige twee weken. Ondanks de zware beperkingen lijkt voor veel landen een gestage daling ver weg te zijn.
De Green Card-samenleving
Israël kwam eerder in dit verhaal al voorbij. Als ergens de gunstige effecten van massaal vaccineren merkbaar zijn, dan is het hier. Deze week maakte de regering van het land bekend dat het Pfizer-vaccin, dat daar al bij meer dan de helft van de bevolking tweemaal is toegediend, voor een enorme afname in het aantal ziekenhuisopnames heeft gezorgd. Van de 6.095 coronapatiënten die begin dit jaar werden opgenomen in het ziekenhuis waren slechts 175 van hen tweemaal ingeënt. Bovendien was een kwart van alle opgenomen patiënten jonger dan vijftig jaar, een leeftijdsgroep die ook daar later aan de beurt was dan ouderen.
De 95 procent werkzaamheid van het Pfizer-vaccin komt niet zomaar tot stand. Niet alleen moet het serum tweemaal toegediend worden, ook duurt het drie weken voor de bescherming optimaal is. Toch is ook voor die tijd de kans dat iemand ernstig ziek wordt na een besmetting al flink afgenomen. Omdat de acute pandemiedreiging inmiddels uit beeld is, gingen dit weekeinde in grote delen van het land restaurants, evenementzalen, hotels en toeristische attracties weer open. Deze plekken zijn alleen toegankelijk voor wie een ‘green card’ kan tonen op zijn smartphone. Dit bewijs wordt twee weken na het ontvangen van de tweede prik verstrekt via een app.
Alle restricties vervallen
Eenmaal binnen vervallen alle restricties op het gebied van afstand bewaren. Deze regel moet vooral jongeren prikkelen om zich in te enten tegen Covid-19. Want ook hier is ondanks de ruime beschikbaarheid nog altijd een deel dat zich om religieuze of viruswaanzinnige redenen niet wil laten inenten. Ondanks de hoge vaccinatiegraad verspreidt corona zich nog steeds rap onder het deel van de inwoners dat (nog) niet is ingeënt. Om de gehele samenleving te beschermen, is ook voor Israël nog altijd een hogere vaccinatiegraad nodig. Toch lijkt dit een kwestie van enkele maanden te zijn.
De toekomst voor Europa?
Het Israëlische green card-systeem wordt met grote interesse gevolgd door landen rond de Middellandse Zee die op deze wijze internationale toeristen weer willen toelaten in de komende maanden. In Griekenland en Cyprus is een prikpaspoort inmiddels een feit. Ook in Brussel is dit onderwerp vorige week op de agenda gezet. Als alle 27 landen het eens worden over de precieze spelregels, moet eind deze maand ook een EU-versie van het Israëlische ‘green card’-systeem ingevoerd worden voor internationale reizigers.
De grootste voorstanders van dit voorstel, naast de vakantielanden, zijn Estland, Denemarken, Ierland, Portugal, Spanje en Italië. Duitsland, Frankrijk en Roemenië hebben vooralsnog de grootste vraagtekens. Zij twijfelen aan de effectiviteit van het systeem. Ook vragen zij zich af of er geen ongewenste tweedeling tussen groepen ontstaat en of het systeem wel voldoet aan de privacyregels. Deze EU-regels zijn alleen van toepassing op internationaal verkeer. Nationale overheden bepalen ieder voor zich of en in welke mate zij zo’n paspoortsysteem binnen de landsgrenzen doorvoeren. Net als de coronaregels, kan dit later dit jaar tot aanzienlijke verschillen tussen landen leiden.
Verplicht vaccinatiebewijs?
Voor een situatie als in Israël is het hoe dan ook nog veel te vroeg. Op dit moment zou een verplicht vaccinatiebewijs tot onwerkbare situaties leiden omdat een te groot deel van de samenleving buiten de boot valt. Om dit te voorkomen, is zoiets pas realistisch als iedereen de kans heeft gekregen om een prik (of twee) te komen halen. Maar als we de beloftes van meerdere ministers mogen geloven, wordt dit vlak voor of aan het begin van de zomer werkelijkheid.
Toch is niet iedereen enthousiast. Het plan zou volgens critici op of over ethische grenzen gaan en bovendien twijfelen privacyexperts aan de veiligheid van de app waarop biomedische data wordt opgeslagen. Ook anti-vaxxers staan er bepaald niet om te springen.
Harde plicht of huisregel?
Voor een harde vaccinatieplicht lijkt nergens veel steun te zijn. Een vaccin weigeren vanuit medische en niet-medische overweging blijft toegestaan. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat voor besloten gelegenheden zoals concertzalen, festivals, stadions of culturele gelegenheden een negatieve coronatest als alternatief kan dienen. Op dit soort plekken gelden ook nu al huisregels op het gebied van verboden voorwerpen zoals eigen drank, representatieve kleding en tassen groter dan een A4-vel. Voor openbare gelegenheden zonder entreetickets ligt dit anders. Restaurants en kroegen hangen hier een beetje tussenin.
Hoe de komende maanden er precies uit komen te zien, blijft gissen. Hoewel vergaande versoepelingen bijna nergens haalbaar lijken, lijkt het gevaccineerde deel van de samenleving hoogstwaarschijnlijk als eerste te kunnen genieten van reizen en recreëren zonder restricties. Hoe meer mensen zich besluiten te vaccineren, des te eerder kan de vlag uit voor coronabevrijdingsdag. Afhankelijk van de prikbereidheid en leveringen moet diet nog ergens dit jaar plaatsvinden. Geschat wordt dat dit een feit is bij een groepsimmuniteit van rond de 70 procent.
De EU ontvangt in maart en april in elk geval honderden miljoenen doses waardoor plankgas vaccineren eindelijk dichterbij komt en de frustrerende coronamarathon voorbij gaat. Tot welke risico- of leeftijdsgroep boven de 18 je ook behoort, binnenkort ontvang ook jij een uitnodiging op de deurmat.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
