Om meteen met de deur in huis te vallen. Dit is de slotepisode van IO’s weekrubriek Corona in Europa, een rubriek die de redacteur van dienst sinds 2020 bijhield met een verzameling kaarten en visuals om de pandemie niet alleen in woord, maar ook in beeld te duiden. In deze slotepisode vrij weinig duiding en vrij veel slotakkoorden in de vorm van covid-cartografie.
Speciaal voor deze allerlaatste, maakte ik nog een keer een spetterende set om dit monsterproject op een fraaie wijze af te sluiten. Ook komen er enkele ‘klassiekers’ uit deze reeks aan bod. Toch begint ook deze slotronde met de kaarten van deze week. Te beginnen bij de Benelux, waar de voorbije dagen vrij bizarre verschillen te spotten zijn tussen verschillende regio’s. Dat corona en carnaval een vrij vruchtbaar samenzijn opleveren, wisten we sinds 2020. Maar zo duidelijk in kaart is dit effect nog nooit gebracht.
Op de onderstaande kaart waar de cijfers van voorbije zeven dagen naast die van twee weken geleden zijn gezet, valt meteen waar de avonden afgelopen week het langst waren. Brabant? Nee Limburg. Maar het scheelde niet veel.
Coronapolonaise
Dat de Omikronvariant behoorlijk besmettelijk is, leerden we dit jaar vooral met behulp van de omvangrijke Deense testcapaciteit. In sommige weken testte maar liefst 1 op alle 19 Denen positief op COVID-19. Voor dusdanige “Deense” cijfers is dit keer geen storing, Dansen met Janssen of een overkill aan teststraten nodig.
De carnavalsvierders in het Limburgse Eijsden-Margraten lieten het virus naar verhouding het allerbeste ongecontroleerd rondgaan met als gevolg dat 1.875 inwoners van het dorp in de aangelopen zeven dagen een vervelend telefoontje van de GGD of SMS’je heeft ontvangen. Op een bevolking van nipt 25.000 komt dit neer op 7 procent van de bevolking in een week tijd. Op de onderstaande ranglijst zijn de andere ‘carnavalskampioenen’ te zien waar meer dan 1 op de 20 inwoners corona opliep tussen 3 en 9 maart. 2022 wel te verstaan.
Déjà-vu?
In tegenstelling tot twee jaar geleden is de situatie omtrent corona gelukkig heel anders. Omikron is voor de individuele patiënt aanzienlijk minder gevaarlijk. We kennen het draaiboek van de pandemie inmiddels aardig. Hoewel deze variant aan het begin dit jaar tientallen miljoenen Europeanen wist te besmetten, zijn nergens ziekenhuizen onder de druk bezweken. Dat was tot eind vorig jaar ondenkbaar met zulke loeihoge aantallen. Of in 2020…
Exact twee jaar rond deze tijd maakten we na een ongemakkelijke ellebooggroet kennis met fenomenen als ‘social distancing’, ‘het nieuwe normaal’ en Marion Koopmans. Carnaval ging de geschiedenisboekjes in als het startschot van de eerste coronagolf. Zelf was ik net begonnen waar ik vandaag een punt achter zet: coronakaarten maken. Zo zag het exemplaar van twee jaar geleden eruit met de eerste regionale maatregelen voor de provincie Noord-Brabant na 387 vastgestelde diagnoses en vier sterfgevallen.
Internationaal op de kaart
Toch is 2022 wel een heel ander verhaal dan 2020. Dankzij een mildere variant en een gevaccineerde bevolking kunnen nu juist de poorten weer los. Nederland is hier allesbehalve uniek in. De eerste twee maanden van dit jaar stonden voor nagenoeg het hele continent in het teken van versoepelingen. Gaan de besmettingen ook elders door het dak? Dat valt eigenlijk wel mee.
Dat wordt meteen inzichtelijk op de allerlaatste schuifkaart uit deze serie. Spot jij op dit exemplaar regio’s die nog donkerder gekleurd zijn dan Noord-Brabant en Limburg deze week?
Europees carnavalskampioen
Maar liefst 4,61 procent van alle Limburgers testte in de eerste dagen van maart positief op corona, op de voet gevolgd door Noord-Brabant. Alleen IJsland blijft ons nipt voor. Maar dat is een dunbevolkt eiland met minder inwoners dan Utrecht en heeft weinig met continentaal Europa te maken.
Toch zijn het niet alleen de katholieke zondaars die in de opperste regionen zijn terug te vinden. Op een lijst met meer dan 500 regio’s stonden 9 Nederlandse provincies in de top twintig van meeste nieuwe coronabesmettingen.
Geheel tegen de neerwaartse trend in: op de dag waarop ik afzwaai, krijgt Nederland iets voor elkaar dat nog niet eerder voorkwam. We waren er een aantal keer – mede dankzij storingen – heel dichtbij, maar nog nooit was deze rivierdelta de felste coronahaard van het hele continent.
Cumulatieve terugblik
Hoe erg is dit? In ieder geval niet erg genoeg om na twee jaar nog door te gaan met dit uit de hand gelopen project. Om de boel mooi af te sluiten maakte ik een aantal nieuwe visualisaties over twee jaar coronapandemie.
Zulke vluchtige dag- of weekdata zeggen zonder context vrij weinig over de werkelijke situatie. Testen de GGD’en allemaal even veel? Voor een nog vollediger beeld zijn ook de kaarten met ziekenhuisopnames en vaccinatiegraad uit begin dit jaar meegenomen, deze cijfers zijn sindsdien niet meer heel erg veranderd.
Omikron
De set van eindejaarskaarten bestond uit drie exemplaren – opnames, vaccinaties en besmettingen. De opmars van Omikron zorgde er echter voor dat deze derde zijn nieuwswaarde nog sneller verloor dan een gemiddelde weekkaart.
Want waar Omikron voor de ziekenhuizen vooral goed nieuws bracht, raakten nog nooit zoveel mensen besmet als begin 2022. Waar we het jaar van start gingen met zo’n 3 miljoen pechvogels, is de teller inmiddels de 7 miljoen genaderd. Let vooral op de percentages: 30 december 2021 en 9 maart 2022, een wereld van verschil. En dat komt niet alleen door het nieuwe hypnotiserende jasje.
Sterfte en leed
Hoeveel slachtoffers de coronacrisis tot dusver maakte, is vrij lastig aan een cijfer te verbinden. Regeringen hebben ieder zo hun eigen definitie van een ‘officieel coronasterfgeval’. Daardoor is het vergelijken tussen landen op dodental nagenoeg onmogelijk. Om deze reden vinden deskundigen oversterftecijfers, veel interessanter voor hun duiding.
Hieronder staan de oversterftecijfers in Nederlandse veiligheidsregio’s en Belgische provincies onder elkaar gevisualiseerd voor de kalenderjaren 2020 en 2021. Voor de Belgen was de eerste golf een veel zwaardere kwelling dan voor Nederland, terwijl hier – mede door het getreuzel met boosteren – vorig jaar veel meer mensen kwamen te overlijden dan normaal.
Dat ieder statistisch oversterftegeval automatisch is toe te schrijven aan corona, gaat natuurlijk wat ver. Maar als zonder aanwijsbare aanleiding vele pagina’s aan extra rouwadvertenties in de dagbladen verschijnen, is dat toch een macaber teken aan de wand. 2020 en 2021 verschillen voor de Lage Landen als dag en nacht.
Vaccin?
Hoewel Nederland en België op het gebied van oversterfte behoorlijk van elkaar verschillen, is het ergste leed in dit deel van Europa bespaard gebleven. Tijdschrift The Economist deed afgelopen jaar een uitvoerige studie naar het werkelijke aantal coronaslachtoffers. Zo zag dit beeld er voor Europa uit. Speelt vaccinatiegraad hier allicht een rol of is het toeval dat de meeste doden te betreuren vielen in de grootste achterblijvers van de prikcampagne?
Klaar met corona
Waarom stoppen? Na twee jaar coronadata uit binnen en buitenland duiden, ben ik moe. Coronamoe, zoals wel meer mensen. Op een gegeven moment moeten we allemaal verder en is zo’n beetje ieder element over dit onderwerp wel beschreven of in kaart gebracht. Het moet een keer afgelopen zijn.
Waarom ben ik hier überhaupt mee begonnen en niet gestopt? Ten eerste om mensen te informeren over de grootste crisis na de Tweede Wereldoorlog, toch iets waar een journalistiek hart sneller van gaat kloppen. Verder sloeg ik meteen twee vliegen in een klap omdat ik zo een langgekoesterde jeugdwens in vervulling kon laten gaan. In een wereld die verlamd werd door een voortwoekerend virus kon ik deze zeer intense periode een plekje geven tussen de dystopische ontwikkelingen die elkaar in moordend tempo opvolgden. Deze omineuze kille wind is voor nu gelukkig gaan luwen. Hopelijk blijft dit ook zo.
Dooft corona uit als een nachtkaars of gaan we hetzelfde carnavalsriedeltje aankomend jaar nogmaals van de deterministische boekenplank halen? Geen idee. Kan alle kanten op gaan. Want het is een grillig virus, weet je? Toch staat een ding buiten kijf. Dit hele monsterproject heeft zijn doel ruimschoots bereikt. Op 27 februari 2020 flanste ik het allereerste exemplaar in elkaar. Twee jaar en twee weken later legde ik de laatste hand aan de laatste.
Mocht je mijn werk dermate waarderen dat een fooi op z’n plaats is? Ga dan naar BackMe.org of BuyMeACoffee om een bijdrage achter te laten. Heel lief! Niet van plan? Even goede vrienden! Dan sluiten we de boel af met een coronacartografieterugblik!
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
