De Europese Unie voert een heffing in voor het gebruik van niet-recyclebare plastic verpakkingen. Daarmee hebben de regeringsleiders van de 27 lidstaten tijdens de laatste Europese raad afgelopen zomer ingestemd.
Ze hebben afgesproken dat elke lidstaat 80 eurocent per kilo niet herbruikbare plastic verpakking moet betalen aan de Europese Commissie. Het verzamelde bedrag zal op jaarbasis miljarden bedragen. De Europese Commissie wil het gebruiken om de begroting sluitend te krijgen. Door de Brexit en het wegvallen van de Britse bijdrage is er een gat in de begroting gevallen. Daarnaast kost de uitvoering van de Green Deal om te voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs veel geld. Ook moet het coronafonds waarvoor de Europese Commissie 750 miljard euro op de kapitaalmarkt leent worden afgelost.
Druppel op de gloeiende plaat
Bij elkaar gaat dit om zo’n groot bedrag dat de plasticheffing niet meer dan een druppel op de gloeiende plaat lijkt te zijn. Maar alle beetjes helpen. In 2023 wil de Europese Commissie ook een heffing vooruitstoot van CO2 invoeren. Het bedrag dat Brussel hiermee incasseert komt daar dan bovenop. Op die manier organiseert de Europese Commissie een stabiele bron van inkomsten die niet direct ten koste lijkt te gaan van de nationale begrotingen van de lidstaten. Zo wordt de Europese Commissie minder afhankelijk van de regeringen van de lidstaten en kan het zelfstandiger invloed uitoefenen op beleid, bijvoorbeeld door de toekenning van subsidies uit deze eigen inkomsten.
De vraag is nu wat de invloed zal zijn van de zogenoemde plastictaks. In eerste instantie zal de consument hier weinig van merken, is de verwachting. Verschillende lidstaten hebben al aangekondigd dat ze het bedrag vanuit de nationale schatkist direct overmaken naar de Europese Commissie. Dat geldt ook voor de huidige Nederlandse regering die wordt gevormd door de coalitiepartijen VVD, CDA en D66, aldus een woordvoerder van het ministerie van Financiën.
Een praktische reden daarvoor is dat je niet makkelijk te weten kunt komen aan welke producent je de kosten van niet gerecyclede plastic verpakkingen kunt toerekenen. Denk bijvoorbeeld aan flesjes die wel zo gefabriceerd zijn dat ze makkelijk te recyclen zijn maar in zee gegooid worden door consumenten. Producenten hebben geen invloed op dat gedrag.
In Nederland is de afvalketen voor plastic verpakkingen op zich heel goed op orde, zegt Theo Stijnen, directeur van de Nederlandse afdeling van PlasticsEurope, de belangenbehartigingsorganisatie van de verpakkingsindustrie. Alle bedrijven die plastic verpakkingen gebruiken, zoals voedingsmiddelenconcerns, betalen 60 cent per kilo gebruikt plastic aan het Afvalfonds Verpakkingen. (Voor andere grondstoffen voor verpakking zoals hout en papier betalen ze ook een afdracht.) Deze organisatie wordt betaald door de producenten van verpakkingen. Een uitvoeringsorganisatie van het Afvalfonds Verpakkingen, Nedvang, registreert hoeveel van de gebruikte plastic verpakkingen bij een recyclebedrijf afgeleverd worden. Dat is volgens de cijfers van het Afvalfonds Verpakkingen 52 procent van 523 miljoen kilo in 2018. Ruim de helft dus.
Meetmoment verschuift
Dit cijfer kan Nederland echter niet gebruiken om de verschuldigde bijdrage te betalen aan de Europese Commissie, zegt Stijnen. ,,Er staat in dat 80 cent betaald moet worden over het verschil tussen het gewicht van plastic verpakkingen die op de markt gebracht zijn en het gewicht van plastic verpakkingen dat gerecycled is. Dat betekent dat het meetmoment verschuift van het aantal kilo dat voor de deur van de recyclefabriek afgeleverd wordt naar het aantal kilo plastic korrels dat de fabriek daadwerkelijk produceert. Volgens Stijnen is dat percentage veel lager, namelijk 38 procent.
Voor Nederland betekent dat nog steeds een financieel voordeel. In de overeenkomst van de lidstaten staat namelijk dat Nederland over de komende zeven jaar een korting krijgt van 1,9 miljard euro vanwege de instemming met deze plastictaks. Als Nederland erin slaagt om 52 procent te recyclen, dan moet Nederland Brussel 1,4 miljard euro over zeven jaar betalen voor plastictaks. Per saldo levert dat Nederland dan dus een half miljard voordeel op. Als Nederland er in slaagt slechts 38 procent te recyclen, de huidige ondergrens volgens Stijnen, dan betaalt Nederland komende zeven jaar 1,8 miljard euro. In dat geval houdt Nederland nog steeds 100 miljoen euro over.
Zo heeft elke lidstaat in ruil voor de plastictaks zijn eigen korting bedongen op de jaarlijkse afdracht (een percentage van het bruto nationaal inkomen) aan de Europese Commissie. En waarschijnlijk is er geen lidstaat bij die er financieel slechter van geworden is. Dit is zo gegaan omdat de lidstaten anders niet met de nieuwe heffing wilden instemmen, aldus Stijnen.
Optimaliseren van de plasticafvalketen
Op korte termijn zit er dus geen incentive in om consumenten af te houden van het kopen van producten in niet-recyclebare plastic verpakkingen.
Maar op de lange termijn zou het wel kunnen gebeuren. Bijvoorbeeld als er een groene partij in de regering komt. ,,Glas en papier recyclen we al bijna vijftig jaar”, aldus een woordvoerder van het Afvalfonds Verpakkingen. ,,Met plastic doen we dat pas een jaar of negen. De ontwikkeling van deze keten is veel jonger. Die kan de komende jaren verder geoptimaliseerd worden.”
Je kunt het zelf bedenken: hoe optimaler de verpakkingen geproduceerd en ingezameld kunnen worden, hoe beter ze gerecycled kunnen worden. De industrie kan zelf gaan besluiten om minder plastic te gebruiken, of om het zo te gebruiken dat het wel recyclebaar is door bijvoorbeeld geen papier en plastic door elkaar te gebruiken. Dat zouden ze kunnen doen om een doorbelasting, die in de toekomst wel realiteit zou kunnen worden, voor te zijn.
Innovatieve recycletechnologie
In lidstaten zoals Nederland waar de afvalketen goed en transparant georganiseerd is, is de drijfveer voor de industrie om met die mogelijkheid rekening te houden waarschijnlijk groter dan in landen waar deze niet goed georganiseerd is en al het afval op een grote hoop belandt zoals in Griekenland bijvoorbeeld.
Aan de andere kant kunnen minder vergevorderde lidstaten innovatieve recycletechnologie voor plastic verpakkingen overnemen van voorlopers op dit gebied. Als dit gebeurt, heeft de plasticheffing haar doel bereikt. Dan neemt het gebruik van niet-recyclebare plastic af en betalen de lidstaten minder. De Europese Commissie heeft dan een probleem opgelost maar er ook weer een probleem bij: haar bron van eigen inkomsten droogt op.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
