Als een vogel eenmaal gevlogen is, dan kun je moeilijk vaststellen waar dat was. Die stelling kun je vanaf nu vergeten. Wetenschappers van het Max Planck – Yale Center for Biodiversity Movement and Global Change hebben een computerprogramma ontwikkeld, waarmee ze zelfs kunnen uitrekenen hoe vogels tijdens de ijstijd over de aarde bewogen. Die informatie is belangrijk om na te kunnen gaan welke invloed de huidige klimaatverandering heeft op de trekvogels, aldus het instituut in een persbericht over het programma.
Het klimaat op aarde is de afgelopen 50.000 jaar drastisch veranderd. Voor de huidige warme periode met relatief hoge temperaturen was er een ijstijd die enkele tienduizenden jaren duurde en waarin grote delen van de aarde door gletsjers werden bedekt. Tot nu toe gingen de meeste onderzoekers ervan uit dat vogels toen niet migreerden en bleven waar ze waren.
Klimaatgegevens van duizenden jaar oud
Wetenschapper Martin Wikelski’s van het Max Planck Instituut voor Gedragsbiologie in Radolfzell ontwikkelde samen met collega’s uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk een computersimulatie.
Uitgangspunt is een model dat de globale verdeling van de omgevingsfactoren berekent die belangrijk zijn voor het overleven van vogels op basis van het klimaat van de laatste 50.000 jaar. Het model doet dat door middel van een kosten-baten-berekening . De energie-input voor de migratie mag niet groter zijn dan de energiewinst op de plaats van bestemming. Op deze manier kan de vogeltrek in het verleden worden gereconstrueerd.
Om de betrouwbaarheid van deze aanpak te testen, voerden de onderzoekers in het computermodel huidige klimaat- en milieugegevens in. Op basis van deze gegevens wist het model correct de huidige verspreiding van alle bekende vogelsoorten weer te geven.
De wetenschappers hebben vervolgens de klimaatgegevens van de afgelopen 50.000 jaar in hun model verwerkt. Op deze manier kon het de plantenwereld op verschillende momenten op aarde reconstrueren en daarmee mogelijke voedselbronnen voor vogels.
Verlangen tot vogeltrek is groot
Zoals te verwachten was, broedden de vogels in een koude periode dichter bij de evenaar. De resultaten laten echter ook zien dat de vogels tijdens de laatste ijstijd heen en weer zijn gegaan tussen de zomer- en wintergebieden. “Dus de vogeltrek is niet alleen na de laatste ijstijd ontstaan, de oorsprong moet veel verder teruggaan”, aldus Martin Wikelski.
,,Het verlangen om te migreren is diep geworteld in de dieren. Zodra er betere omstandigheden zijn om zich voort te planten of elders te overleven, zullen de dieren migreren,” zo concludeert hij.
Hoe de door de mens veroorzaakte klimaatverandering de migratie van vogels zal beïnvloeden, is nog onduidelijk. De huidige klimaatverandering vormt vrijwel zeker een extra bedreiging voor veel soorten en de biodiversiteit op aarde en kan de massale achteruitgang van vogels versnellen. “Elk jaar sterven er ongeveer een miljard trekvogels op hun weg tussen Europa en Afrika, en we weten niet precies waar of waarom,” vertelt Wikelski. Het computermodel kan nu helpen bij het voorspellen van de impact van de wereldwijde veranderingen op de vogeltrek.
Titelfoto: de aanname dat er in de ijstijd geen trekvogels waren zoals deze adelaar, blijkt niet te kloppen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
