Belevingscircuit See Through draagt bij aan diversiteit en inclusie in de samenleving

By Charlotte Post

In het kader van Fontys Week van Diversiteit 2021 wordt er binnenkort een nieuw belevingscircuit gepresenteerd. Dit circuit maakt mensen bewust van hun eigen houding, opvattingen en stereotype denken. Ilonka van der Sommen, autismespecialist en lid kenniskring van het lectoraat Waarderen van Diversiteit bij Fontys Opleidingen Speciale Onderwijszorg (OSO), heeft samen met de kenniskring al eerder een autisme-belevingscircuit doorlopen. Ze vertelt: “Er bestaan een heleboel belevingscircuits om mensen te laten ervaren hoe het is om blind te zijn, of om autisme of dyslexie te hebben.”

Intense beleving

Deze circuits zijn vaak immersive experiences; ze spreken alle zintuigen aan en geven mensen zo een inkijkje in de belevingswereld van anderen. Door het autismebelevingscircuit kwam Van der Sommen op het idee om iets soortgelijks te ontwikkelen rond het thema diversiteit. “Als mensen dit soort circuits doen, zie ik dat ze echt even stilstaan en zich heel bewust worden van hun eigen beleving en van hoe het voor een ander kan zijn. Ze weten vaak niet dat het zo intens is en zoveel impact heeft”, aldus Van der Sommen.

Samenwerking binnen Fontys

Nadat ze besloot dat ze het autismebelevingscircuit wilde vertalen naar een diversiteitscircuit ging Van der Sommen binnen heel Fontys op zoek naar mensen die zich ook bezighielden met immersive experiences. “Juist omdat dit goed past binnen het thema diversiteit”, legt ze uit. “Ik heb onder meer contact gehad met Fontys Hogeschool voor de Kunsten, Fontys Academy for Creative Industries, Fontys Hogeschool ICT en Fontys Mens en Maatschappij.” Als de spin in het web bracht Van der Sommen zo allerlei mensen met goede ideeën bij elkaar. Uiteindelijk ging ze samenwerken met Fontys Pulsed, waar creativiteit hoog in het vaandel staat.

Verschillende perspectieven via belevingscircuit

Van der Sommen: “In de maanden mei en juni zijn er ongeveer zestig nationale en internationale studenten met mijn opdracht aan de slag gegaan. Ik heb ze gevraagd of ze een onderdeel van het circuit wilden ontwerpen. Het circuit zal uiteindelijk uit tien tot twaalf activiteiten of onderdelen bestaan.”

De studenten bogen zich over onderwerpen als culturele diversiteit, genderdiversiteit, autisme en micro-agressie. “We hebben heel veel perspectieven van verschillende mensen kunnen betrekken. Volgens de ontwerpprincipes van design thinking hebben de studenten vervolgens een prototype ontwikkeld”, zegt Van der Sommen.

Week van de Diversiteit

Vele mensen hebben dit prototype inmiddels uitgeprobeerd en tussen nu en december wordt elk onderdeel helemaal afgerond. Tijdens Fontys Week van de Diversiteit 2021 worden er alvast drie complete onderdelen gepresenteerd. Van der Sommen vertelt: “Op 11 oktober hebben we een evenement van het lectoraat. De bezoekers kunnen die onderdelen dan uitproberen. Daardoor zien we ook of het effect heeft en halen we meteen weer feedback op. Misschien vinden ze een bepaald geluid wel te hard of een kleur niet goed.”

Bezoekers kunnen die dag bijvoorbeeld ervaren hoe het zou kunnen zijn als je adhd hebt. Zij dragen daarbij een koptelefoon en krijgen auditieve en visuele informatie te verwerken. Bovendien moeten ze tegelijkertijd een bepaalde taak uitvoeren. “Dat maakt het echt die immersive experience. Er zijn meerdere zintuigen bij betrokken. Wij denken dat dit een heel leuk onderdeel is. Want het mag ook gewoon leuk zijn. Maar uiteindelijk wil je dat mensen zich bewust worden van wat het op dat moment met hen doet”, vindt Van der Sommen.

Spiegel voorhouden

De tweede activiteit heeft betrekking op micro-agressie. Dit zit vaak verborgen in taalgebruik en/of opmerkingen. “Opmerkingen richting meisjes op een technische opleiding bijvoorbeeld, of een verwijzing naar iemands postuur of leeftijd”, verduidelijkt Van der Sommen.

Het derde onderdeel gaat over de selffulfilling prophecy, oftewel een zichzelf vervullende voorspelling. Vaak heb je hierbij een bepaald (foutief) idee over de toekomst en hoe deze eruit zal zien. Ook bij dit onderdeel worden mensen dus bewust gemaakt van hun eigen verwachtingen en overtuigingen. Er wordt ze als het ware een spiegel voorgehouden. “Het zijn allemaal dingen die impact hebben, want je wordt je hierdoor bewust van je eigen stereotype gedachtes en opvattingen.”

Brieven aan vroegere en toekomstige leerkracht

Van der Sommen geeft nog een concreet voorbeeld van de impactfactor van de activiteiten: “We werken vaak samen met Stichting Het Vergeten Kind en hebben hen ook bij dit belevingscircuit betrokken. Een jongere heeft voor ons brieven geschreven aan zijn leerkrachten van vroeger.

Zo schrijft hij aan zijn juf van groep vijf: ‘Zag je dan niet dat ik nooit brood mee had naar school? Waarom kreeg ik nooit een stukje Sultana van je? Zag je dan niet dat ik honger had? Nee, je noemde me alleen maar saai omdat ik geen vrienden had.’ Ook heeft hij een brief geschreven aan een toekomstige leraar, waarin hij de hoop uitspreekt dat die leraar hem wel ziet om wie hij is. En dat deze leraar hem zonder oordeel in staat zal stellen om te leren.”

Tijdens het belevingscircuit krijgen de mensen een koptelefoon op en horen hem die brieven voorlezen. Daarna wordt gevraagd of ze een kaartje voor hem willen schrijven. Van der Sommen: “Dan zijn we benieuwd wat de mensen op zo’n moment beleven en welke boodschap ze aan hem sturen.”

Belevingscircuit See Through

De naam van het belevingscircuit is See Through. Er is gekozen voor deze naam omdat het je niet alleen in staat stelt om door de ander heen te kijken maar ook door wat je zelf ervaart. Dit ‘doorheen kijken’ komt tevens naar voren in de vormgeving van het circuit: “Teksten komen bijvoorbeeld op plexiglas te staan. Het hele denken over inclusie proberen we via lettertype, woordgebruik en beschrijvingen in overeenstemming te brengen.”

Professionals

See Through wordt een opbouwbaar circuit. Het belevingscircuit vormt een eerste bijeenkomst voor docententeams. Daarna volgen er nog twee bijeenkomsten. Hierbij gaan professionals met elkaar aan de slag over hun ervaringen, diversiteit en op welke manier zij dit in de praktijk kunnen afstemmen op de leeromgeving.

“Het is in eerste instantie bedoeld om medewerkers en docenten te professionaliseren. Het uitgangspunt is dat een professional zich bewust wordt van zijn eigen houding, opvattingen en stereotype denken. Daarbij willen we echt voor de beleving en ervaring gaan”, zegt Van der Sommen. “We willen beginnen binnen Fontys. Als een team mee wil doen, doen ze bij de eerste bijeenkomst zo’n circuit. Daarna volgen nog twee bijeenkomsten waarbij we met de mensen aan de slag gaan en onderzoeken hoe ze zich verhouden tot diversiteit en inclusie.”

Wereldbeeld

Het gaat hierbij niet alleen om het beeld dat de docenten van de studenten hebben, maar ook van hun collega’s. “En eigenlijk ook van de maatschappij als geheel”, vult Van der Sommen aan. “Als je uit een klein dorpje komt, kan je wereldbeeld bijvoorbeeld heel anders zijn dan wanneer je uit de grote stad komt.”

Van der Sommen hoopt dat het circuit uiteindelijk in heel Nederland kan worden uitgezet. Ze benadrukt dat het nooit helemaal ‘af’ zal zijn: “Zo’n belevingscircuit is voortdurend in ontwikkeling. Het is nooit compleet. Iedereen heeft weer andere ideeën over welke thema’s belangrijk zijn op het gebied van diversiteit en inclusie. Dat maakt het juist zo mooi.”