Het Eindhovens Dagblad hernieuwde zaterdag de discussie over de toekomst van het NRE-terrein met een verhaal over Fifth NRE. Eigenaar Hein van Stiphout gooit de handdoek in de ring omdat volgens hem de voorwaarden van de gemeente onwerkbaar zijn. Tijd voor een analyse: hoe krijgen we alsnog een positieve toekomst voor het NRE-terrein?
Het NRE-terrein. De gemeente Eindhoven wilde het nog niet zo heel lang geleden (gedeeltelijk) slopen, maar mede door inzet voor behoud door de van Abbestichting kon de gemeente het als snel uitroepen tot dé nieuwe proeftuin van Eindhoven. Nadat het terrein werd geopend voor publiek liep het storm met aanmeldingen van Eindhovense cultureel ondernemers. De vestiging van deze initiatiefnemers die hun droomplan wilden verwezenlijken volgden elkaar in hoog tempo op. In korte tijd was het hele terrein gevuld met een prachtige mix van cultureel en commercieel ondernemerschap.
Eerst nam de populaire kunstenaars hangout Kelderman en van Noort zijn intrek. Dat bottom-up initiatief groeide in rap tempo uit tot dé volks- en jongeren-kartrekker van het terrein. Met wekelijkse pizza-avonden, lunchmiddagen, exposities, de vele werkplaatsen en het jaarlijkse Fort Knox festival was het altijd vol. Toen kwam Jazzpodium Fifth NRE, daarna het Straffe Madammen theater en ook volgden creatieve werkplaatsen in de overige gebouwen. Een succesverhaal was geboren en geen vuiltje aan de lucht.
Maar de donkere wolken pakten zich snel samen. Eerst waren daar de bewoners uit Villapark. Uit deze naastgelegen woonwijk vindt een handjevol mensen met als alias Beter NRE 2.0 het hele Gemeentelijk NRE project maar niets. “Door slechte communicatie over en weer ontstaat regelmatig onduidelijkheid, waardoor Villaparkbewoners vaak ineens met verrassingen worden geconfronteerd.” Dat is het verhaal, maar eigenlijk willen ze het liefst met eigen plannen zelf bepalen wat er met het hele gebied, inclusief de Mariënhage, gaat gebeuren. En enkele geven specifiek aan geen woonflat in hun achtertuin te willen zien.
De ‘Beter NRE’-plannen zijn naar verluid nooit concreet geworden, maar wel worden allerlei tactieken ingezet om vertraging en onzekerheid in te brengen. Zoals (de dreiging van) een gang naar de raad van state om nieuwbouw en het NRE-bestemmingsplan tegen te houden, verwijzingen naar de wet wanneer bijvoorbeeld het naburige gras wordt gemaaid en nadruk op de kleine lettertjes van de vergunningen van de lokale ondernemers om zaken onmogelijk te maken.
En dan is er nog de Eindhovense ambtenarij. “Wat hebben we hier aan?”, klinkt het moedeloos als er met betrekking tot de toekomst weer eens “geen toelichting” of “geen toezegging” wordt gegeven aan de NRE-initiatiefnemers.
Als het even moeilijk wordt dreigen Eindhovense ambtenaren trouwens wel met harde sancties. Er zijn teveel krachten waar zij niet mee om kunnen gaan. Want, “oneerlijke concurrentie” of “geluidsoverlast van akoestische muziek” en “die als een bok op de haverkist Villapark club.” Ook de ondernemers in de binnenstad laten zich gelden: “Die ondernemers op het NRE-terrein hoeven zich niet aan regels te houden. En wij wel!” En alsof dat allemaal nog niet genoeg was, in 2014 kwamen berichten naar buiten die suggereerden dat het ronduit gevaarlijk was om in Jazzcafé Fifth NRE te verblijven, vanwege een hoge concentratie cyanide. Iets dat later veel genuanceerder bleek.
Tegenwoordig kun je in het weekend een kanon afschieten op het NRE-terrein. Er gebeurt bijna niets meer. Het concept proeftuin blijkt in Eindhoven een heet hangijzer. Er zijn teveel negatieve krachten actief voor een positieve toekomst.
Hoe moeilijk het ondernemen ook gaat op een onontgonnen, onontwikkeld, onbekend en ruig terrein, toch bleven de ondernemers. Ze proberen constant weer nieuwe mouwen te passen aan de almaar veranderende omstandigheden.
Blijvende onzekerheid en overmatige ruis
Maar uiteindelijk lukt dat gewoon niet meer. Na het recente vertrek van het Straffe Madammen theater (de eigenaar wil zonder toezeggingen niet investeren) en het aanstaande vertrek van Kelderman en van Noort (voorjaar van 2016), zegt nu ook Fifth NRE weg te gaan. De blijvende onzekerheid, de overmatige ruis vanuit allerlei lagen, het niet willen of kunnen laten (door)ontwikkelen van bottom-up initiatieven en ambtenaren die onvoldoende aansluiting vinden met de mensen in het veld. Het breekt de pioniers op.
Waar het is misgegaan? De preciezen die de rekkelijken overstemmen? De besluiteloosheid? De misgunning en onbegrijpelijkheid vanuit een deel van de Eindhovense bevolking?
Het is een schokkende constatering. Het NRE-terrein: een organisch en bruisend stadsdeel wordt op zo’n manier een bodemloze en dode put. Is Eindhoven te klein voor dit soort grootstedelijke projecten of is het concept ‘proeftuin’ inderdaad een onmogelijke opdracht? Passen dit soort projecten überhaupt wel in het geregelde Nederland? Aan puur en alleen de bodemsanering en de financiële belangen, waar het ED dit weekend over sprak, zal het niet liggen
Welke positieve toekomst ligt er voor NRE en de stad Eindhoven in het verschiet? Kunnen we dit tij nog keren?
“Zijn wij in staat een samenleving met elkaar te zijn?”
Het belangrijkste is in ieder geval dat de Eindhovense samenleving in staat is oplossingen te generen en niet de gemeente per definitie als falende rechter gebruikt. Oftewel dat men in staat is een samenleving met elkaar te zijn.
Verschillende partijen (D66, PvdA, OAE, CDA, VVD) hebben wel inmiddels raadsvragen gesteld en D66-wethouder Mary-Ann Schreurs dringend opgeroepen tot actie.
(Foto’s Chris de Zeeuw, luchtfoto Google)