Werknemers in Nederland verwachten minimaal baanverlies door kunstmatige intelligentie

Een gisteren uitgebrachte studie van RaboResearch, geleid door Suzanne Bijkerk en Sjoerd Hardeman, laat een pragmatisch perspectief zien onder de Nederlandse beroepsbevolking. Hoewel ze het transformerende potentieel van AI erkennen, ziet de meerderheid het niet als een bedreiging voor hun werkgelegenheid. Slechts 6% voorziet aanzienlijke verstoringen van banen en 7% voorziet veranderingen in hun salarisstructuren.

Belangrijkste bevindingen:

• De komst van generatieve AI-toepassingen, zoals ChatGPT en Dall-E 2, heeft de discussie over de gevolgen van nieuwe technologieën voor werkgelegenheid en inkomen behoorlijk aangewakkerd.
• Slechts een klein deel van de werknemers denkt dat nieuwe technologie grote gevolgen zal hebben voor hun baan (6%) of salaris (7%).
• Desondanks is ongeveer 38% van de taken in Nederland gevoelig voor technologische vooruitgang vanwege hun routinematige aard.
• Deze routinetaken kunnen worden onderverdeeld in fysiek routinematige taken, die fysieke inspanning vereisen (17%), en cognitief routinematige taken, die mentale capaciteiten vereisen (21%).
• AI zal waarschijnlijk vooral de cognitief-routinematige taken vervangen, vooral die van repetitieve aard.
• Fysiek routinematige taken komen vooral voor bij werknemers in de horeca, het transport, de logistiek en de industrie, en bij mensen met een praktische opleiding en lagere inkomens. Aan de andere kant komen cognitief routinematige taken vaker voor bij werknemers in de zakelijke en financiële dienstverlening, bij de overheid, in de gezondheidszorg, in het onderwijs en bij werknemers met een theoretische opleiding en hogere inkomens.
• Werknemers verwachten dat de impact van nieuwe technologie niet noodzakelijk zal resulteren in verlies van werk of inkomen, maar eerder in een verschuiving van taken waarvoor nieuwe vaardigheden en kennis nodig kunnen zijn.
• De verwachte effecten van nieuwe technologie nemen toe naarmate de taken van werknemers cognitief meer routinematig worden.

Het onderzoek baseert zich op een enquête onder meer dan 10.000 Nederlandse inwoners, waaronder 5.446 werknemers, om de taken in kaart te brengen die door deze personen werden uitgevoerd. Dit hielp bij het analyseren hoe de Nederlandse economie beïnvloed zou kunnen worden door technologische vooruitgang. Het onderzoek liet ook zien welke groepen werknemers naar verwachting meer en welke minder te maken zullen krijgen met de gevolgen.

Routinematige taken

Volgens het RaboResearch-rapport hebben routinematige taken, zowel fysiek als cognitief, de meeste kans om beïnvloed te worden door de opkomst van AI.

• Fysiek Routinematige Taken: Deze taken vereisen lichamelijke inspanning en omvatten vaak herhalende handelingen. Voorbeelden zijn het bedienen van machines en het toezicht houden op processen. Met de komst van AI en robotisering kunnen veel van deze taken geautomatiseerd worden. In sectoren zoals horeca, transport en logistiek zijn fysiek routinematige taken prominent aanwezig. De verwachting is dat AI-gestuurde robots en systemen in de toekomst een deel van deze taken kunnen overnemen, wat kan leiden tot een verschuiving in de aard van het werk in deze sectoren.
• Cognitief Routinematige Taken: Deze taken doen een beroep op het denkvermogen en bevatten vaak herhalende handelingen, zoals het inplannen van vergaderingen of boekhoudkundige werkzaamheden. AI heeft het potentieel om vooral deze taken te beïnvloeden. Algoritmen kunnen de plaats innemen van het denkvermogen van werknemers voor taken met een herhalend karakter. Sectoren zoals zakelijke en financiële dienstverlening, overheid, zorg en onderwijs hebben een hoger percentage van deze cognitief routinematige taken. Met de integratie van AI kunnen werknemers in deze sectoren verwachten dat hun rollen evolueren, waarbij ze meer toezicht houden op AI-systemen of zich richten op complexere, niet-routinematige taken.

De bevindingen suggereren dat, hoewel bepaalde taken geautomatiseerd kunnen worden, het algemene sentiment onder Nederlandse werknemers optimistisch blijft. Ze geloven dat hun rollen weliswaar zullen veranderen, maar dat de essentie van hun baan intact zal blijven, zij het met de noodzaak om voortdurend te leren en zich aan te passen.

Zorg, landbouw, finance, transport

De gezondheidszorg in Nederland is een uitstekend voorbeeld van een evenwichtige integratie. AI-gedreven diagnostische hulpmiddelen worden ingezet om de patiëntenzorg te verbeteren en radiologen te assisteren bij het detecteren van afwijkingen in medische beelden. Bovendien worden AI-gestuurde chatbots steeds vaker gebruikt voor patiëntvragen en het plannen van afspraken, wat administratieve taken stroomlijnt.

Landbouw, een hoeksteen van de Nederlandse economie, profiteert ook van AI-ontwikkelingen. Boeren gebruiken drones uitgerust met AI om de gewasgezondheid te monitoren, mogelijke ziekten te voorspellen en de irrigatie te optimaliseren. Deze aanpak combineert de langdurige landbouwtradities van Nederland met moderne technologie, met als doel de efficiëntie en duurzaamheid te verhogen.

In de financiële sector zetten Nederlandse banken AI in voor verbeterde beveiliging. Machine learning-algoritmen analyseren transactiepatronen en bieden zo een extra beschermingslaag tegen frauduleuze activiteiten. Dit zorgt niet alleen voor de veiligheid van klanttransacties, maar stroomlijnt ook bankactiviteiten.

Vervoer is een ander gebied waar Nederland de mogelijkheden van AI verkent. Er worden inspanningen geleverd om AI-gestuurde systemen te ontwikkelen om de verkeersstroom te beheren en openbaar vervoerschema’s te verbeteren, met als doel de woon-werkervaring voor de inwoners te verbeteren.

Bron: RaboResearch, “Werkenden in Nederland verwachten nauwelijks baanverlies door kunstmatige intelligentie”, 28 september 2023.