“De toekomst verschijnt lang voordat ze plaatsvindt.” (Rainer-Maria Rilke)
Duitsland wordt opgeschrikt door een bedrijfsschandaal dat lange tijd niet meer is voorgekomen. Het faillissement van Wirecard heeft niet alleen geleid tot het verlies van veel geld voor crediteuren en aandeelhouders, maar ook tot het besef dat de bestaande controlemechanismen niet werken zoals ze zouden moeten werken.
Erger nog, er bestaat een sterk vermoeden dat mensen bewust wegkijken en geen waarschuwingssignalen willen herkennen. Dit is een ernstige tegenslag voor de accountants, de financiële toezichthouder en de Duitse regering. De schade wordt gedragen door crediteuren, werknemers en aandeelhouders. Wegkijken, het niet willen toegeven en het negeren van duidelijke feiten, is een van de belangrijkste redenen waarom bedrijven falen – van start-ups tot multinationals.
Geen masterplannen
Virologen waarschuwen al jaren voor het gevaar van nieuwe epidemieën. In de loop van de menselijke geschiedenis zijn er altijd epidemieën geweest die grote delen van de bevolking van een regio hebben bedreigd. Ze zijn in die zin niets nieuws. Toen Covid-19 in het begin van het jaar Europa bereikte, had ik echter de indruk dat de regeringen hier volledig verbaasd en overweldigd door waren. Geen masterplannen, processen, procedures die door de overheden gebruikt hadden kunnen worden. En als die er wel waren, zoals bijvoorbeeld in Duitsland, werden ze niet gebruikt.
Waarom? Het is de taak van de regeringen, maar ook van de raden van bestuur en de directeuren van de ondernemingen, om de risico’s voor hun landen of ondernemingen aan te pakken en om passende voorzorgs- of actieplannen op te stellen. Dit is duidelijk niet gebeurd.
De hemel op je hoofd
Zowel bij Wirecard als corona werden vroege waarschuwingen duidelijk genegeerd, als onwaarschijnlijk beschouwd en leidden ze in elk geval niet tot de conclusies die erger hadden kunnen voorkomen. Het gebeurt hoogst zelden dat de hemel op je hoofd valt, zoals Asterix, Obelix en de Galliërs vreesden. In de regel zijn er wel degelijk vroege signalen, veranderingen, waarschuwingen, die, als men ermee om zou gaan, ook zouden leiden tot passende maatregelen en acties. Dit geldt voor ondernemers die niet willen toegeven dat hun bedrijf verlies maakt en leeft van de winst uit het verleden. Maar net zo goed voor de grote Duitse autofabrikanten de zaten te slapen bij grote technologische veranderingen – zoals de ontwikkeling van elektrische auto’s. Wat kan een Amerikaanse start-up als Tesla anders of beter doen dan de beste autofabrikanten ter wereld?
Het kan feiten herkennen, zich oriënteren op feiten en beslissingen nemen voor de toekomst zonder naar het verleden te kijken. Het hoeft zich niet te oriënteren op gewoontes, verwachtingen en zelfbeelden, maar kan een frisse en vrije toekomst ontwikkelen en markten verstoren. Terwijl gevestigde bedrijven zich bezighouden met veranderingsprocessen die te maken hebben met hoe het verleden presentabel wordt, houden start-ups zich bezig met de toekomst en de transformatie van markten, processen en technologieën.
Het Niet-Waar-Willen-Hebben van feiten, het negeren van informatie en het negeren van betere kennis gebeurt vooral wanneer er gevestigde ideeën, zelfbeelden en gewoontes zijn. Dit begint bij ieder van ons en eindigt met onze ideeën over de wereld en het universum. Na verloop van tijd ontwikkelen mensen, bedrijven en staten een beeld van zichzelf en streven ze ernaar dit beeld te behouden. Als gevolg daarvan hebben ze de neiging om informatie die niet overeenkomt met dit zelfbeeld te negeren en te negeren.
Eindelijk een unicorn
Wirecard was de voorbeeld-start-up van Duitsland. Eindelijk was er een zogenaamde unicorn die zich tussen de groten wist te begeven. Als een van de grootste economische landen ter wereld had Duitsland lang gewacht om eindelijk een bedrijf te kunnen laten zien dat de vergelijking met de succesverhalen uit het Silicon Valley niet hoefde te vrezen. Iedereen was blind: politici, toezichthouders, aandeelhouders en werknemers. De beschuldigingen pasten niet in het beeld dat de Wirecard-deelnemers zich hadden gevormd. Dus werden ze genegeerd. Het kon niet zijn omdat het niet zo mocht zijn.
Alles onder controle?
Ook de waarschuwingen van de epidemiologen van de afgelopen jaren pasten niet in het zelfbeeld van de regeringen. Net toen velen van hen de laatste financiële crisis er min of meer hadden weggewerkt, zou een smetje het imago van de bloeiende economie beschadigen. Het gevoel alles onder controle te hebben mocht niet worden bezoedeld door zaken die misschien helemaal niet onder controle waren. Het is veel aangenamer om weg te kijken. Je hoeft je eigen illusie niet in twijfel te trekken.
Wat heeft dit te maken met start-ups? Start-ups zijn de veranderaars van onze tijd. Zij ontwikkelen nieuwe producten, diensten en technologieën om de problemen en uitdagingen van onze tijd in de toekomst op te lossen. Ze zijn zelf een actief onderdeel van de transformatie. Veel oprichters en teams van oprichters handelen vanuit een diepe overtuiging. Deze overtuiging, niet meer dan het zelfbeeld van gevestigde structuren, kan een gevaar worden als ideologie, blindheid en onwetendheid wordt. Jonge bedrijven en hun managementteams doen er goed aan om zichzelf en hun overtuigingen voortdurend op de proef te stellen en uit te dagen. Zodat de overtuigingen van vandaag niet het struikelblok van de transformatie van morgen worden.
Over deze column:
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Bert Overlack, Mary Fiers, Eveline van Zeeland, Tessie Hartjes, Buster Franken, Jan Wouters en Katleen Gabriels, probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Zodat morgen beter wordt. Hier lees je alle vorige afleveringen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
