De aardappelziekte zorgt al eeuwen voor hongersnoden en ellende. Het bekendste voorbeeld is Ierland tussen 1845 en 1850 toen ongeveer 90% van de aardappeloogst verloren ging en vele Ieren stierven of het land verlieten. Sindsdien is het een continu gevecht tegen de beruchte ziekteverwekker Phytophthora infestans (letterlijk plantenvernietiger), die niet alleen aardappels maar ook bijvoorbeeld aubergines, tomaten, cacao, peper en palmen kan doden.
De bestrijding van Phytophthora is lastig, onder andere omdat de ziekteverwekker en zijn doelwit (de plant) in een voortdurende wapenwedloop met elkaar verwikkeld zijn. Om minder afhankelijk te worden van pesticiden wordt er veel geïnvesteerd in het ontwikkelen van resistente gewassen via plantenveredeling en komt er ook meer aandacht voor nieuwe vormen van mengteelt.
Dat helpt, maar desondanks blijft de schade groot. De economische kostenpost van Phytophthora voor alleen de aardappelteelt wordt geschat op jaarlijks 6 tot 7 miljard euro.
Een scherp mes
Maar een uitvinding van Wageningen University & Research (WUR) biedt hoop. Deskundigen uit verschillende vakgebieden, van celbiologen en natuurkundigen tot kenners van plantenziekten, hebben de handen ineen geslagen en vonden eerst uit wat het belangrijkste wapen is van Phytophthora en ontwikkelden vervolgens een groene verdedigingswand. Het onderzoek is gepubliceerd in Nature Microbiology.
“We hebben allereerst ontdekt dat Phytophthora met slimme trucs zijn buisvormige structuur kan aanscherpen om vervolgens door het oppervlak van de plant te snijden als een scherp mes. Met deze strategie kan Phytophthora, zonder brute kracht en met minimaal verbruik van energie zijn gastheer infecteren. Dit is voor het eerst dat dit mechanisme aan het licht is gebracht en echt een fundamentele ontdekking”, vertelt Joris Sprakel, hoogleraar Fysische Chemie en Zachte Materie in een persbericht.
Plakkracht
Hoogleraar Fytopathologie Francine Govers zag gelijk aanknopingspunten om de bestrijding van Phytophthora op termijn effectiever, efficiënter en duurzamer te maken zonder dat daar de usual suspects chemie en plantenveredeling bij komen kijken. Govers: “De wetten van de mechanica vertellen ons dat Phytophthora de plant niet kan binnendringen zonder zich eerst sterk te hechten aan het oppervlak van het blad.”
Om dit idee te toetsen, als eerste bewijs van haalbaarheid, hebben de onderzoekers de bladeren van aardappelplanten bespoten met een niet-giftig en goedkoop stofje dat de plakkracht van het blad tot een minimum reduceert. “Hiermee kon de mate van infectie met ongeveer 65% worden verminderd”, schrijft de WUR. “Bij een geoptimaliseerde proef op kunstmatige oppervlakken ging het effect zelfs richting de 100%.
Het lijkt nu slechts een kwestie van perfectionering om Phytophthora en de aardappelziekte een flinke nederlaag te bezorgen. De WUR ziet het als overwinning voor de wetenschap en bewijs dat een multidisciplinaire aanpak van problemen tot doorbraken kan leiden.
