Met het in gebruik nemen in juli van een drijvende waterkering, moest een einde komen aan de voortdurende overstromingen van het historisch stadscentrum van Venetië. Deze week bleek echter dat de dam mankementen vertoont. Grote delen van de stad, waaronder het San Marcoplein, kwamen weer onder water te staan. De gloednieuwe stormvloedkering (MOSE) die de Italiaanse stad tegen het water moet beschermen, werkte anders dan in oktober deze keer niet, aldus burgemeester Luigi Brugnaro.
[oorspronkelijk bericht]
Het was negen uur ’s avonds op 12 november 2019 toen het personeel van het ‘Voorspellingscentrum en Meldpunt Hoog Water’ van de gemeente Venetië constateerde dat het ergste achter de rug was. In de voorafgaande dagen was het water in de lagune flink opgestuwd. Het waterniveau lag op ongeveer 150 centimeter, weliswaar een zeer hoog peil, maar niet compleet ongewoon voor Venetië.
Zoals gebruikelijk was het San Marcoplein -het laagste punt van de stad- als eerste met water volgelopen, de houten, hoge plankieren (‘passerelle’ in het Italiaans) waren opgesteld om bezoekers in staat te stellen ‘over’ het water in de straten te lopen.
Plotselinge storm
Maar plotseling zette er een heftige storm op, die slechts veertig minuten duurde, maar een groot effect had. De wind stuwde het water met een extra 40 centimeter op om uit te komen op een hoogte van 187 centimeter, maar zeven centimeter minder dan in het rampjaar 1966. De gehele lagune leed ernstige schade (in totaal bijna een half miljard euro).
Het ‘Voorspellingscentrum’ werd opgericht na de vloedgolf van 1966. In die tijd kwamen ook de plannen om een waterkering te bouwen. Dat leidde in 1989 tot het eerste prototype van Mozes, het acroniem voor de projectnaam, dat natuurlijk ook verwijst naar de doorgang door de Rode Zee, een bijbels verhaal.
Mozesdam 1,6 kilometer lang
De Venetiaanse waterkering bestaat uit 78 caissons die op de bodem (op 12-14 meter diepte) liggen van de drie inlaatkanalen die de lagune van Venetië verbinden met de Adriatische Zee. De totale lengte van de dam is 1,6 kilometer. In elk betonnen bak rust een holle, metalen schuif die met water gevuld op de bodem ligt.
“Als er hoog water wordt voorspeld wordt de schuif gevuld met lucht, waardoor hij zich opricht en boven komt drijven. Als alle schuiven van een inlaatkanaal omhoog staan, ontstaat er als het ware een drijvende waterkering,” vertelt Monica Ambrosini, woordvoerder van ‘Consorzio Venezia Nuovo’, het bouwconsortium dat in opdracht van de Italiaanse overheid het project voor zijn rekening neemt.
De schuiven zijn van (uiteraard) waterdicht plaatstaal met een dikte van tussen de 8 tot 13 millimeter. Elke schuif is uitgerust met onder meer buizen voor het inbrengen en afvoeren van de perslucht en instrumenten om de hellingshoek te detecteren. De binnen- en buitenoppervlakken van de schuiven zijn behandeld met een speciale coating die biocidevrij en roestwerend zijn.
Belangrijke rol voor scharnieren
Een belangrijke rol is weggelegd voor de scharnieren. Ze houden de schuiven in hun funderingsbak op hun plaats en laten de schuiven bewegen. Op de scharnieren staat grote druk. Ze moeten onder andere een vloedgolf kunnen weerstaan. De berekende belasting bedraagt 100 tot 300 ton. Dat is veel meer dan de druk waarmee soortgelijke onderdelen in de offshore-industrie worden belast. De scharnieren moeten bovendien bestand zijn tegen een zeer agressief zeemilieu. Zand, zout en verontreiniging door onder andere de nabijgelegen petrochemische industrie, kunnen roet in het eten gooien.
Het is maar te hopen dat het vandaag naar tevredenheid verloopt. Bij een test van een week geleden kwamen vier schuiven in problemen. Ze kwamen wel omhoog, maar het lukte niet om ze weer volledig in hun betonnen caisson op de zeebodem te krijgen. Er was zand in de bak gekomen. Hetzelfde probleem werd ook bij eerdere tests geconstateerd.
Venetianen willen onzichtbare dam
Er is dan ook wel kritiek op Mozes. Tegenstanders van de dam wijzen geregeld naar Nederland, waar veel sneller en goedkoper waterkeringen zijn gebouwd. De Oosterschelde stormvloedkering werkt ook met schuiven, maar die zijn -anders dan bij Mozes- gemonteerd tussen grote pijlers. De dam is zichtbaar. Dat geldt ook voor de twee enorme sluisarmen van de Maeslantkering. Venetië heeft voor de mobiele oplossing gekozen om het ecosysteem in de lagune te beschermen. De Venetianen wilden ook dat de dam onzichtbaar blijft als hij niet in gebruik is.
Nog geen afspraken over beheer en onderhoud
Het is wel te hopen dat de zeespiegelstijging niet al te zeer doorzet. Dat zou betekenen dat Mozes heel vaak in actie moet komen, waardoor er feitelijk een vaste dam wordt gecreëerd. Er is hoe dan ook nog een probleempje. De regering heeft nog steeds geen aanbesteding uitgeschreven voor het beheer en het onderhoud van Mozes. In de begroting is jaarlijks 100 miljoen euro aan onderhoudskosten gereserveerd.
Over de bouw van Mozes is heel lang gedaan. De spreekwoordelijke eerste steen werd gelegd in 2003. Afgelopen januari werd de laatste van de 78 schuiven geplaatst. De lange bouwtijd is vooral te wijten aan corruptie, die bij grote overheidsprojecten in Italië helaas niet ongewoon is. In totaal is er voor ruim 5,5 miljard euro aan het project besteed.
Mozes zal officieel op 31 december 2021 worden opgeleverd.
