Deze week zijn in Antwerpen de Europese Kampioenschappen hockey, een sport waarin Nederland traditioneel hoog scoort. De concurrentie is echter door de jaren gegroeid en dat betekent dat Nederland zowel binnen als buiten het veld slimmer moet worden. Onderzoeksinstellingen worden te hulp geroepen om de individuele kwaliteiten van spelers en speelsters te optimaliseren.
Want hoewel hockey een teamsport is, heeft elke speler een eigen handleiding. Daarbij gaat het zowel om de zichtbare talenten, als om meer verborgen factoren zoals hersteltijd en mentale stress buiten de trainingen. Die verschillen vragen om gepersonaliseerde training, zegt biomedical R&D engineer Heleen Boers van imec Nederland. Maar hoe krijg je die verschillen in beeld? Vanuit Nano4Sports, een project dat gesteund wordt met Europese Interreg-gelden, werkt onder meer imec aan 24-uurs monitoring. Dat gebeurt met een horloge dat de reactie op mentale stress per individu continu zichtbaar maakt.
Nano4Sports is bedoeld om innovatieve technologie naar zowel de breedtesport als de topsport te brengen, legt Boers uit. “Het mooie is dat elke case is gebaseerd op een vraag uit de praktijk. Dat is ook een van de pijlers van het project, we ontwikkelen niet iets omdat wij het als onderzoekers geweldig vinden, het gaat erom dat de sporters het nodig vinden. Binnen hockey en voetbal was er vraag naar 24/7 monitoring.”
Tijdens de training hartslag, snelheid en afgelegde afstand meten, is tegenwoordig normaal. Daarmee kan een coach een inschatting maken van wat de impact van een training op een individu is. “Buiten de training wordt er nog weinig gemeten. Zo kan de een tijdens de training een hele hoge hartslag hebben en de ander een lagere. Na afloop kan die hoge hartslag snel dalen en die lagere kan relatief hoog blijven. In dat laatste geval komt het lichaam niet in de herstelmodus. Je wilt dat de spieren herstellen en het lichaam weer klaar is voor de volgende training.” Tegenwoordig meten applicaties van merken als Fitbit, Garmin en Suunto de hele dag de hartslag, slaap en soms ook temperatuur. Dat levert veel informatie op maar het zegt nog niets over oorzaak en gevolg.
Geleiding van de huid zegt veel over stressniveau
Overbelasting kan een oorzaak zijn van een langzamer herstel. “Je blijft maar gaan en je hartslag gaat moeilijk naar beneden. Daardoor reageer je niet meer goed op trainingen, je vlakt een soort van uit.” Maar er zijn ook externe factoren die van invloed zijn op je herstel, aldus Boers. “Zoals stress. Wat niets te maken heeft met je training maar wel van invloed is op je rust. Moet je buiten je training nog veel doen? Heb je de tijd om in je herstelmodus te komen? Dat mentale gedeelte.” Bij honderden eigen medewerkers onderzocht het onderzoeksinstituut of het ontwikkelde horloge de fysieke parameters meet die samenhangen met de hoeveelheid stress die iemand ervaart. Het horloge meet de geleiding van je huid, het zweetniveau. “Geleiding van je huid is heel gevoelig voor veranderingen in je alertheid, je stresssysteem. Als je bijvoorbeeld schrikt van een auto die langs raast, gaat de geleiding van je huid omhoog en zweet je meer.”
Uit dat onderzoek bleek dat hoeveel stress iemand ervaart en hoe het lichaam daar op reageert, heel persoonlijk is. “Wat we nu willen onderzoeken, is hoe die mentale component een rol speelt. Als sporters zeggen stress te ervaren, meet het horloge hoe het lichaam daarop reageert.” Afgelopen zomer monitorden tien roeiers hun hersteltijd en de ervaren stress. Ze droegen dag en nacht het horloge, behalve tijdens de training want dan hebben ze eigen hartslagmeters. Ook vulden ze een standaardvragenlijst in en vroeg een app op meerdere momenten per dag hoeveel stress ze ervaren. “Als je dat volledig kunt monitoren, dan kun je patronen gaan herkennen. Bijvoorbeeld als iemand elke keer voor een wedstrijd stress ervaart. Zowel atleet als coach kunnen dan het trainingsschema personaliseren.”
Dat personaliseren juicht Daphne van der Velden toe. Van der Velden is fysiotherapeut en hockeyt in de hoofdklasse bij Oranje Rood. “Het sterkt een trainer als hij kan besluiten dat het voor een atleet beter is even iets minder hard te trainen. Vooral bij jongeren die om welke reden dan ook last hebben van mentale stress, bijvoorbeeld examenstress of stress in de privésituatie. Jongeren zijn in de groei en die mentale druk is van invloed op de belastbaarheid van de speler of atleet. Op hetzelfde niveau doortrainen kan tot overbelasting leiden. Daar wordt nu nog te weinig rekening mee gehouden.”
Zelf ondervond ze afgelopen seizoen wat haar reactie was op mentale stress. “Ik werkte dertig uur per week, moest twintig uur studeren voor mijn master sportfysiotherapie, zeven keer trainen en een wedstrijd spelen. Ik kreeg allerlei klachten, de emmer was aan het overlopen. Er moest iets veranderen. De rust krijgen om te kunnen studeren. Toen ben ik zes uur minder gaan werken. De klachten verdwenen.”
Meer inzicht in hoe het lichaam reageert op stress is voor de atleet zelf ook belangrijk, vindt Van der Velden. “Ik ben in die zin wat meer geschoold en ben me bewust dat alles in balans moet zijn. Ik kan me voorstellen dat andere atleten die link niet kunnen leggen en met zo’n horloge eventueel wel.”
Tijdens het sport en innovatiecongres op 7 oktober presenteert imec Nederland de resultaten van haar onderzoek.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
