Voor mensen met auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis of multiple sclerose, is het vaak moeilijk om na vaccinaties bescherming op te bouwen. De reden is dat de noodzakelijke cellen van het immuunsysteem slechter functioneren of zelfs helemaal niet aanwezig zijn. Wetenschappers van TWINCORE en de Medische Hogeschool Hannover hebben nu een manier gevonden om desondanks met succes mensen met immunodeficiëntie te vaccineren. Op basis van in een studie verkregen gegevens bevelen zij een veelbelovende strategie aan voor COVID-19 vaccinatie voor reumapatiënten die met het geneesmiddel Rituximab worden behandeld.
Bij mensen met auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis of multiple sclerose, veroorzaakt het immuunsysteem van het lichaam ontstekingen. Ze worden gewoonlijk behandeld met geneesmiddelen die een bepaald type immuuncel, B-cellen genaamd, verwijderen. Het zijn echter juist deze B-cellen die de belangrijkste rol spelen bij de productie van antilichamen tegen ziekteverwekkers tijdens een infectie. Deze groep mensen loopt dus ook het risico besmet te worden met het SARS-CoV-2-virus.
Bovendien zijn deze patiënten, bij wie de productie van B-cellen onderdrukt wordt, ook niet in staat om beschermende antilichamen te produceren na vaccinatie. Zij zijn dus volledig afhankelijk van een ander celtype, de cytotoxische T-cellen. Maar ook dat kan problematisch zijn.
T-celrespons
“We hebben bij patiënten met reumatoïde artritis gezien dat zij ook een slechtere T-cel respons vertonen na vaccinatie dan gezonde mensen,” zegt bioloog en arts dr. Theresa Graalmann, onderzoeker van TWINCORE en arts-assistent aan de Medische Hogeschool Hannover(MHH). Prof. Ulrich Kalinke, directeur van TWINCORE bevestigt deze bevinding. “We konden dezelfde waarneming ook bevestigen in muizenexperimenten. Dus is het een soortoverschrijdend mechanisme. Dit project is een mooi voorbeeld van hoe klinische studies kunnen worden aangevuld met muizenexperimenten om belangrijke conclusies te trekken voor patiënten”.
De reactie van het lichaam op de vraag of het de boodschapper type 1 interferon (IFN-I) aanmaakt als reactie op de ziekteverwekker, is van cruciaal belang voor de mate waarin verschillende soorten immuuncellen met elkaar kunnen communiceren. Als het lichaam IFN-I produceert, zijn B-cellen nodig voor T-celreacties. Zonder IFN-I hebben T-cellen geen B-cellen nodig en kunnen zij zelf voor immuunreacties zorgen. “Het is hetzelfde met vaccins,” zegt Graalmann. “Afhankelijk van het werkingsmechanisme, functioneren T-cellen met of zonder IFN-I.”
Levensbedreigend
Een deel van de vaccinbescherming wordt ook gegenereerd door de T-celrespons alleen. Rituximab is een van de geneesmiddelen die vaak worden gebruikt om de vorming van B-cellen bij auto-immuunziekten te voorkomen. Het werkt gedurende een periode van ongeveer zes maanden, waarna het lichaam opnieuw B-cellen begint aan te maken.
“Normaal gesproken kunnen patiënten gevaccineerd worden voordat ze de volgende dosis Rituximab krijgen,” zegt prof. Torsten Witte van het MHH. “Een half jaar wachten om het COVID-19-vaccin te krijgen, kan voor deze mensen echter levensbedreigend zijn. Zij lopen met name het risico een ernstig ziektebeloop te krijgen in geval van een besmetting met het coronavirus.”
Volgens Graalmann zouden de mRNA-middelen van Biontech/Pfizer en Moderna echter geen optie zijn voor deze mensen. “De mRNA-vaccins induceren IFN-I, zodat kan worden aangenomen dat de T-celrespons dienovereenkomstig afwezig zal zijn bij afwezigheid van B-cellen. Met de op vectoren gebaseerde vaccins wordt geen interferon geproduceerd,” zegt hij. Enige bescherming tegen het vaccin kan worden opgebouwd, voegt hij eraan toe, omdat er een T-celrespons zou zijn.
“Dus op basis van onze gegevens kunnen we de aanbeveling doen dat patiënten die behandeld worden met Rituximab beter geïmmuniseerd kunnen worden met een vectorvaccin om ook zonder B-cellen enig vaccinsucces te boeken,” zegt Graalmann. De volgende stap voor de onderzoekers is te onderzoeken of dit concept echt werkt in klinische tests.
Het onderzoek is gepubliceerd in het Journal Annals of the Rheumatic Diseases.
Ook interessant:
Nieuw vaccin biedt ook mensen met verminderde afweer bescherming tegen corona
Cocktail van verschillende vaccins werkt het beste tegen corona
