Al sinds 2018 hebben ze het er in Brussel over. Een revolutionair stuk wetgeving: de AI Act wordt beschouwd als ‘s werelds eerste poging om kunstmatige intelligentie op een alomvattende, op ethiek gebaseerde en ecologisch duurzame manier te reguleren. Alles leek erop dat de wet zou worden opgenomen, maar de techlobby lijkt op het laatste moment succesvol roet in het eten te gooien. Ineens dringen de drie grootste economieën Frankrijk, Duitsland en Italië aan op uitzonderingen voor geavanceerde AI-modellen.
Woensdag zouden de laatste gesprekken over de AI Act plaatsvinden. Na een marathononderhandeling van 22 uur slaagde het Europees Parlement er niet in een akkoord te bereiken. Morgen worden de onderhandelingen hervat.
- Frankrijk, Duitsland en Italië pleiten voor uitzonderingen voor geavanceerde AI-modellen in de AI Act;
- Ze wijken hiermee af van het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie om een breed spectrum aan AI-toepassingen te reguleren;
- De EU bevindt zich in een spanningsveld tussen kunnen concurreren met China en het voorkomen van ongereguleerde AI-ontwikkeling die privacy en democratische processen in gevaar brengen.
Plotselinge koerswijziging
Deze landen pleiten ervoor de meest krachtige AI-modellen, zoals de zogenaamde foundational models (waarvan ChatGPT het bekendste voorbeeld is), niet onder de strenge regels van de AI Act te laten vallen. Ze willen dat de bedrijven achter deze modellen zichzelf reguleren door middel van een gedragscode. Dit standpunt wijkt duidelijk af van de oorspronkelijke voorstellen van de Europese Commissie, die juist bedoeld waren om een breed scala aan AI-toepassingen te reguleren.
Alle vingers wijzen richting de techlobby als ‘schuldige’. Europees parlementslid Van Sparrentak benadrukte de impact van de techlobby op het publieke debat en de onderhandelingen. Recente verklaringen van politieke leiders zoals de Duitse minister van Economie, Robert Habeck, die zich uitspreekt voor een “innovatievriendelijke regulering”, tonen aan dat nationale belangen en economische visies een prominente rol spelen. Ook Eurocommissaris Thierry Breton gaf aan dat er veel gelobbyd wordt rondom de AI Act.
Het belang van strenge regulering
Het spanningsveld tussen economische belangen en Europese waarden tekent zich steeds scherper af. Aan de ene kant: de wens om niet achterop te raken bij de VS en China – die fors investeren in AI. Aan de andere kant: de vrees dat AI-systemen zonder regulering kan worden ingezet voor doeleinden die de privacy en rechten van burgers ondermijnen. En ook het zetten van een voorbeeld voor de rest van de wereld. Technologieën waarvoor gewaarschuwd wordt, zoals deepfakes en stemklonen, zijn al realiteit. Ze hebben potentie om democratische processen en individuele vrijheden te schaden.
Experts en Europarlementariërs pleiten daarom voor verplichte veiligheidstesten en onafhankelijk toezicht. Zo’n strikte regulering zou de integriteit van AI-technologieën moeten waarborgen en misbruik moeten voorkomen. Het Europees Parlement heeft eerder al gestemd voor voorstellen die strenge eisen stellen aan de makers van zogeheten ‘foundational models’, maar de koerswijzigingen van grote lidstaten zetten deze voortgang nu onder druk.
De macht van AI buiten Europa
De discussie over de AI Act staat niet op zichzelf. Het raakt aan een bredere zorg over de invloed van niet-Europese bedrijven op AI-technologieën. Zoals het debat rond Sam Altman, de topman van OpenAI, illustreert, zijn er wereldwijd slechts een handjevol mensen die de richting van AI-technologie bepalen. In Europa wordt op dit moment geworsteld met de vraag: hoe kunnen waarden en standaarden gehandhaafd worden binnen een speelveld dat gedomineerd wordt door Amerikaanse en Chinese giganten?
De grote vraag is: kiest de EU voor strenge regulering die rechten van burgers beschermt, maar in potentie ook innovatie kan belemmeren? Of geeft het toe aan de druk van de techlobby en laat het AI-bedrijven zichzelf reguleren? De beslissingen die Brussel deze week neemt, zijn niet alleen bepalend voor de toekomst van AI in Europa, maar ook die van de Europese burgers en hun plaats in de digitale wereld.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
