Speeksel laat ernst van terugkerende luchtweginfecties bij kinderen zien

Een meting in speeksel geeft veel beter de ernst van terugkerende luchtweginfecties bij kinderen weer dan de standaard bloedmeting. Bevat het speeksel te weinig breed beschermende afweerstoffen, dan heeft een kind meer longontstekingen. Dat schrijven onderzoekers van het Radboudumc Amalia Kinderziekenhuis en het UMC Utrecht Wilhelmina Kinderziekenhuis in het European Respiratory Journal. Een speekselmeting levert daarmee waardevolle informatie voor de behandeling, en is bovendien prettiger voor kinderen.

Ongeveer tien tot vijftien procent van alle kinderen heeft last van terugkerende luchtweginfecties. Wanneer zij in het ziekenhuis komen, wordt er bloed geprikt op zoek naar afweerstoffen, en onderliggende aandoeningen of oorzaken. Maar dat levert zelden iets op. “Dat is lastig voor kinderartsen, want we willen kinderen heel graag helpen”, vertelt kinderinfectioloog/immunoloog Lilly Verhagen van het Radboudumc. “We onderzochten daarom of we op een andere manier meer te weten kunnen komen over de ernst van ziekte. Dat zou heel waardevol zijn om te bepalen welke kinderen meer zorg nodig hebben, en wanneer het zin heeft om antibiotica te geven.”

Brede bescherming

Nu blijkt uit een studie onder honderd kinderen met terugkerende luchtweginfecties, dat metingen in speeksel veel beter de ernst van ziekte aangeven dan metingen in bloed. ‘We vonden zoals verwacht geen relatie tussen stoffen in het bloed en ziektelast. Maar in speeksel zagen we heel breed beschermende afweerstoffen, die werken tegen allerlei verschillende ziekteverwekkers. Kinderen die minder van zulke afweerstoffen hebben, doen het slechter en krijgen ernstigere infecties. Deze stoffen zijn dus wél een goede indicatie van ziektelast’, legt promovenda Mischa Koenen uit.

Die breed beschermende afweerstoffen heeft iedereen in de luchtwegen, de onderzoekers vonden ze ook bij broertjes, zusjes en ouders van de zieke kinderen, en bij gezonde zorgverleners. Een grote hoeveelheid hiervan is gunstig. Deze stoffen beschermen zelfs zo breed, dat de onderzoekers in kinderspeeksel van voor de coronapandemie, al stoffen vonden die konden binden aan het SARS-CoV-2-virus.

Bacterie

Deze breed beschermende afweerstoffen komen nauwelijks voor in het bloed. “En eigenlijk is dat ook heel logisch”, zegt Verhagen. “Want je ademt de hele dag van alles in, waaronder allerlei ziekteverwekkers, en daarom heb je een breed scala aan afweerstoffen nodig in je luchtwegen. In het bloed is dat heel anders: het lukt maar weinig ziekteverwekkers om via de darmen of de luchtwegen in de bloedbaan te komen. Als dat gebeurt, heeft je lichaam veel meer aan een sterke, gerichte afweerreactie.”

Naast de afweerstoffen keken de onderzoekers ook naar de balans tussen gezonde en potentieel ziekmakende bacteriën op de slijmvliezen van de luchtwegen. Hierbij zagen ze dat een bepaald soort bacterie op het slijmvlies in de neuskeelholte ook sterk samenhangt met de ernst van luchtweginfecties. Deze bacterie, Haemophilus influenzae genaamd, kan ook in gezonde luchtwegen leven. Maar kinderen die heel veel van deze bacterie op de slijmvliezen van de luchtwegen hebben, zijn in de winter veel vaker ziek. De bacterie is al eerder geassocieerd met longontsteking.

Toekomst

De metingen in speeksel en neusslijmvlies zijn dus een enorme hulp bij de diagnostiek van deze kinderen. Koenen: “Hiermee kunnen we inschatten hoeveel zorg en medicijnen we kinderen moeten geven. En ook welk antibioticum, want de huidige standaard die nu wordt gegeven, werkt niet tegen de bacterie Haemophilus influenzae. Daarnaast verwacht ik dat de eerste bloedafname zal blijven, maar in vervolgafspraken kan een meer kindvriendelijk speeksel- en neuskeelmonster ingezet worden als indicator voor de verwachte ziektelast.”

Ook biedt de speekselmeting zicht op nieuwe behandelingen en therapie. Zo zagen onderzoekers in de gezonde zorgverleners, dat het griepvaccin de hoeveelheid breed beschermende afweerstoffen in het speeksel verhoogt. Daarnaast kijken de onderzoekers op de lange termijn of ze deze afweerstoffen in handen kunnen krijgen om ze te kunnen inzetten in de toekomstige behandeling van luchtweginfecties.