Funderingen kwamen de laatste maanden regelmatig in het nieuws. Een deel van de Nederlandse huizen loopt het risico te verzakken. Dat geldt vooral voor huizen die gebouwd zijn op houten palen. Door het zakkende grondwaterpeil – in verband met droogte – komen de houten palen boven water te staan. Hierdoor gaat het hout rotten. Ook betonnen funderingen (ook wel funderingen op staal genoemd) op veen- of kleigrond vormen een risico. In perioden van droogte krimpt de grond en in nattere perioden zet de grond uit. Door de verschuivingen kan een fundering stabiliteit verliezen en door het vele water in korte tijd kan het materiaal onder de fundering wegspoelen. Herstelwerkzaamheden kunnen oplopen tot meer dan een ton per gebouw en dat zorgt voor de nodige angst bij huiseigenaren.
De fundering is de basis van alle gebouwen. Die basis kan toch niet zomaar op losse schroeven komen staan? Tijd om op onderzoek uit te gaan. Welke innovaties kunnen funderingen verbeteren? En de problemen oplossen? Ik ging in gesprek met bouwwetenschapper Faas Moonen en ondernemer Gijs Schalkwijk. Zij zijn dagelijks bezig met vernieuwingen in de bouw. “De fundering van een gebouw repareren of vervangen is een grote taak. Het kost veel tijd en er komt grof geschut bij kijken. Er zijn tot nu toe nog geen slimme oplossingen bedacht om dit proces op grote schaal te versimpelen”, schetst Schalkwijk, cto en mede-eigenaar van B-smart.
Fundering uit de fabriek
Schalkwijk richt zich met zijn bedrijf op het verbeteren van de aanleg van nieuwe funderingen. De traditionele variant wordt gemaakt in veel verschillende stappen met veel verschillende bedrijven. “Het bouwproces is erg gefragmenteerd en er zijn veel verschillende partijen nodig om tot een eindproduct te komen.” Bedrijven zijn sterk afhankelijk van elkaar. Als één iemand uitloopt, dan heeft dat gevolgen voor de rest van het proces. Dat maakt het vaak erg inefficiënt en bovendien zorgt het voor een verhoogd risico op faalkosten.
De bouwmethode van B-smart is compleet anders. Het bestaat uit minder tussenstappen en alles wordt door één partij uitgevoerd. De bekisting voor de fundering wordt grotendeels in een fabriek gemaakt. Dit geautomatiseerde proces zorgt voor minder fouten, een hogere kwaliteit en snellere doorlooptijd. Vakmensen leggen de kant-en-klare bekisting inclusief bewapening in de grond, en storten het geheel vol met beton. “Zodoende gaat het proces een stuk sneller”, zegt Schalkwijk.
Van onderzoek naar startup
De innovatieve funderingen hebben inmiddels een plek op de markt weten te bemachtigen. Maar dat ging niet vanzelf. Het begon een jaar of twintig geleden met wetenschappelijk onderzoek van Faas Moonen, universitair hoofddocent innovatief constructief ontwerpen aan de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Moonen promoveerde met een onderzoek naar een nieuwe vorm van funderingen. Op dit moment bouwt B-smart – met het onderzoek van Moonen als basis – veel funderingen voor distributiecentra en richten zij zich op de complexere funderingen.
Het is een duw in de rug om de belofte van onderzoek naar nieuwe technologie ook waar te maken in de praktijk
Faas Moonen
Gijs Schalkwijk en Joost Huijgen schreven tijdens hun studie op de TU/e een ondernemingsplan op basis van het idee van Moonen. Schalkwijk studeerde af op het technische gedeelte van het product en Huijgen richtte zich op het commerciële stuk. Een gouden ondernemers duo, zo bleek in de jaren daarna. “We kregen een subsidie van de Stichting voor Technische Wetenschappen (STW) om het product verder te ontwikkelen en een prototype te maken”, vertelt Schalkwijk. Dergelijke subsidies zijn cruciaal om innovaties van de grond te krijgen, benadrukt Moonen. “Het is een duw in de rug om de belofte van onderzoek naar nieuwe technologie ook waar te maken in de praktijk.”
Alles onder één dak
De oprichters van B-smart introduceerden een compleet nieuwe kijk op de bouw, en dat is niet altijd makkelijk. Schalkwijk: “In het huidige bouwproces komt innovatie moeilijk van de grond omdat iedereen maar een klein stukje van het traject doet. De invloed van een individuele partij is dus maar beperkt. Om een grote innovatie in het complete proces echt van de grond te laten komen, moeten partijen samenwerken. Bovendien zullen er bij zo’n ontwikkeling in de toekomst minder partijen nodig zijn.” Hij gelooft in een model waarbij alles onder één dak plaatsvindt. “Onderdelen worden in de fabriek gemaakt, maar wij hebben ook ingenieurs in huis die alles bedenken en vakmensen die het uiteindelijk bouwen. De lijntjes zijn kort en overzichtelijk.”
B-smart is dan ook niet het enige bedrijf van Schalkwijk en Huijgen. Zij zijn inmiddels eigenaar van de B-group waar vijf verschillende bedrijven onder vallen. Naast de funderingen van B-smart, is B-invented het ingenieursbureau en B-too gaat over de architectuur – zowel binnen als buiten. B-happy zorgt dan weer voor de uitvoering van totale gebouwen op de bouwplaats. Schalkwijk: “Hierdoor kunnen we de nodige efficiëntie slagen maken, de lijntjes zijn kort en verbeteringen worden sneller doorgevoerd. Bovendien leren we veel voor de toekomst, zo blijven we onszelf steeds verbeteren.”
Moonen benadrukt dat innoveren in de bouw lastig is, mede vanwege een diepgewortelde overtuiging in de maatschappij: “De bouw werkt anders dan veel andere economieën. Als we een auto kopen, dan weten we dat het voertuig over een bepaald aantal jaren bijna niks meer waard is en dat er op tijd gespaard moet worden om een nieuwe te kunnen kopen. Bij een huis werkt dat anders. Als we een huis na een aantal jaar weer verkopen, dan willen we er meer voor terugkrijgen dan dat we geïnvesteerd hebben. Hierdoor is er in de hele sector een angst voor waardevermindering waardoor iedereen bij de bekende manieren van werken blijft en zodoende vernieuwen we minder.”
Samenwerking belangrijk
B-smart heeft altijd een band met de universiteit gehouden, zo is er regelmatig overleg tussen de ondernemers en wetenschapper Moonen. Daarnaast werken er verschillende studenten bij het bedrijf. “Zij helpen ons met het maken van tekeningen en andere taken. Dat is voor ons heel handig en voor de studenten heel leerzaam, zij doen zo al vroeg praktijkervaring op. De laatste jaren zien we dat een groot deel van die studenten na hun opleiding ook bij ons blijft hangen. Zij groeien echt binnen het bedrijf.” Dergelijke samenwerkingen tussen universiteiten en bedrijven kunnen innovaties verder brengen, dat is ook terug te zien binnen 4TU.Bouw, een samenwerkingsverband tussen de bouwkunde faculteiten van de vier technische universiteiten in Nederland. Zij zoeken ook regelmatig samenwerking met innovatieve bedrijven in onderzoeks- en onderwijsprojecten.
De kracht van duurzaam
Duurzaamheid speelt een belangrijke rol in het proces van B-group. “Heel eerlijk; toen wij begonnen met dit bedrijf vonden mensen duurzaamheid leuk als ze het er gratis bijkregen. Nu is duurzaam bouwen echt belangrijk. Dat is natuurlijk omdat de regelgeving vanuit de overheid de afgelopen jaren strenger is geworden, maar we zien ook dat onze klanten echte andere keuzes maken op dit gebied”, schetst Schalkwijk. In het door B-group uitgestippelde engineeringsproces wordt de constructie zo goed mogelijke geoptimaliseerd. “Dit zorgt voor grote besparingen ten opzichte van originele ontwerpen”, stelt Schalkwijk. Hierdoor wordt ook zuiniger omgegaan met materiaal. “We maken bijvoorbeeld gebruik van een vulelement in onze funderingen waardoor het beton een soort koker vormt in plaats van een compleet massieve balk. Zo besparen we beton zonder dat de fundering aan stabiliteit verliest.” Een dergelijke innovatieve aanpak van ontwerpen met het oog op duurzaamheid in de bouw is nodig voor de transitie naar een circulaire economie in 2050. Dat is een van de aandachtspunten van het Domein AanjaagTeam (DAT) Circularity & Sustainability binnen 4TU.Bouw.
De komende tijd gaan Schalkwijk en Huijgen zich naast de bestaande activiteiten richten op houtbouw. B-leaf is de jongste telg binnen de B-familie. In dit bedrijf wordt vooral gekeken naar houtbouw. “Met dezelfde gedachte als bij B-smart; dus een hele houten constructie aanbieden, inclusief aansluitende elementen, de productie en de uitvoering van het geheel.”
Samenwerking
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
