Met een betrouwbare speekseltest zullen de spelregels in het coronatijdperk sterk veranderen. Op zo’n manier hoeft niemand meer de vervelende neustest ondergaan en is ook het medisch personeel beter beschermd. Naar verwachting komen de eerste test eind deze maand beschikbaar ben kunnen de vervelende neustesten (deels) worden vervangen.
De huidige check naar het SARS-CoV-2-virus duurt lang, te lang. Er wordt momenteel gewerkt aan nieuwe testmethoden, waarbij het testresultaat sneller beschikbaar komt. Op die manier kunnen massa’s mensen tegelijkertijd, bijvoorbeeld in scholen en stadions, worden getest of ze met het coronavirus zijn besmet. Een coronawijsheid die zich heeft genesteld in het algemene bewustzijn, is dat grootscheeps testen de oplossing is om de virusverspreiding tegen te gaan.
Op papier bestaan er drie typen testen om het coronavirus via een uitstrijk uit de keel en neus of uit speeksel op te sporen: de moleculaire test, de antigene test en de ‘lateral flow test’.
Moleculaire test
De moleculaire test, zogeheten PCR-methode, kent iedereen wel. Hij wordt ook wel eens de neustest genoemd. Dat komt omdat er een wattenstaafje tot achter in de neus van de testpersoon wordt aangebracht om keel- en neusslijm af te nemen. Deze test wordt daarom als invasief beschouwd.
Het heeft ertoe geleid dat nogal wat mensen zo’n test proberen te vermijden. Ook kan de test gevaarlijk zijn voor medisch personeel, omdat ze zich blootstellen aan zieke patiënten. Een ander groot struikelblok is dat er lang -tenminste 24 uur- op de uitslag moet worden gewacht. In de tussentijd moet de testpersoon dan in thuisisolatie gaan.
Nieuwe PCR-testen beloven overigens dat die tijd flink naar beneden kan worden gebracht. Maar het probleem blijft dat de wijze van het afnemen van het monster ingrijpend is. Het is daarom fundamenteel in de strijd tegen het coronavirus dat speeksel kan worden gebruikt in plaats van neusslijm. Wat aan de PCR-analyse inherent blijft, is dat er een (moleculair-biologisch) laboratorium voor nodig is, en dat feit bepaalt dan ook de testomgeving – ook al zijn er mobiele labs beschikbaar.
TNO opent binnenkort, vermoedelijk deze maand, in samenwerking de GGD een proefteststraat, waarbij gebruik wordt gemaakt met een versnelde, door TNO ontwikkelde methode. Bij deze zogeheten LAMP-methode wordt het aantal tussenstappen vereenvoudigd met als gevolg dat het testresultaat veel sneller bekend wordt. TNO zegt binnen een uur het testresultaat te hebben. TNO gebruikt voor de LAMP-methode echter geen speekselmonster. “In deze testfase, maar ook de fase daarna, werken we met neus- en keelmonsters,” zegt desgevraagd een woordvoerder van TNO.
Tijdrovend en duur
Toch is het mogelijk om PCR-testen met een speekselstaal uit te voeren. Dat heeft de Yale School of Public Health afgelopen zomer aangetoond. Hun diagnostische speekseltest is weliswaar een moleculaire test, maar wel een zonder dat het nodig is om het nucleïnezuur uit de monsters te halen. Het nadeel van het extraheren van nucleïnezuur is dat het tijdrovend en duur is.
Het protocol van de test werd op 15 augustus bekrachtigd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) en wel met een speciale en uitzonderlijke goedkeuring in noodgevallen, de zogenaamde Emergency Use Authorization. Het protocol is beschikbaar (‘open source’) voor elk geïnteresseerd diagnostisch laboratorium en kan gemakkelijk worden opgeschaald, zo blijkt uit een persbericht van Yale.
Testuitslag al na drie uur bekend
De eerste laboratoria zouden begin september van start zijn gegaan. Maar dat is niet het geval geweest. Door de complexe regelgeving die bij deze bijzonder FDA-toestemming is gemoeid, is er een achterstand opgetreden, vertelt Chantal Vogels, een onderzoekster die betrokken is bij het opstellen van het protocol.
Ze verwacht toch dat binnenkort laboratoria in de Verenigde Staten kunnen beginnen met het starten van speekseltesten. “De eerste labs zijn goedgekeurd en kunnen spoedig op grote schaal aan de slag,” zegt de Nederlandse biologe. De testuitslag wordt bij deze methode, volgens Yale, na ongeveer drie uur bekend.
Antigene-test eind deze maand in Italië
Een lab is ook nodig bij de antigene test. Maar deze test is al wat eenvoudiger. Hierbij wordt een aantal reactieve stoffen aan het monster blootgesteld. Er wordt niet naar het virus an sich gezocht, maar naar antigenen. Moleculen die ervoor zorgen dat er een afweerreactie in het lichaam wordt opgewekt. Het testresultaat is binnen een paar uur bekend. Het is ook goedkoper.
Het is deze methode, in de vorm van een speekseltest, waarmee vermoedelijk Lazzaro Spallanzani, het Italiaans nationaal instituut voor infectieziekten, eind deze maand gaat komen. “Met onze speekseltest bestaat de mogelijkheid om grote bevolkingsgroepen te testen, met name op scholen en in het openbaar vervoer,” zegt Francesco Vaia, geneeskundig directeur van het instituut. Spallanzani, een gerenommeerd instituut dat sinds eind augustus ook een potentieel coronavaccin bij 90 testpersonen uitprobeert, zou met hun speekseltest de wereldprimeur hebben. Hoe die test precies werkt, is nog onbekend.
Gespecialiseerde apparatuur niet noodzakelijk
De derde methode is de immuno-chromatische test ook wel bekend als de ‘lateral flow test’ (LFT). Hierbij wordt het virus in een vloeibaar monster opgespoord en is er geen gespecialiseerde apparatuur nodig. Het resultaat is binnen tien minuten bekend. Dit is uiteraard de meest ideale methode. Maar vooralsnog wordt aan de betrouwbaarheid van deze test getwijfeld.
Aan deze test is uiteraard het meest behoefte. Er zijn tal van partijen bezig met de ontwikkeling van zo’n speekseltest om de SARS-CoV-2-infectie op te sporen. Zo maakte het Italiaanse persbureau ANSA op 9 september met veel aplomb bekend dat het Italiaanse ministerie van Gezondheid de zogenaamde ‘Daily Tampon’ heeft goedgekeurd.
Hierbij wordt een staafje met een monster van speeksel samen met een vloeistof in een diagnostisch apparaatje, type zwangerschapstest, geplaatst. Het monster glijdt over een strookje met onder andere cellulosennitraatmembranen, waarna antilichamen zich aan het mogelijk aanwezige virale materiaal binden. In de testbeschrijving staat dat binnen een paar minuten tijd zichtbaar wordt of iemand negatief (een gekleurd lijntje) of positief (twee lijntjes die opkleuren) is.
Grote belangstelling voor LFT
Dit Italiaans onderzoek is gedaan aan de vrij onbekende Sannio universiteit in Benevento (bij Napels). Bij navraag bij het ministerie van Gezondheid blijkt dat de test echter níet door het ministerie is goedgekeurd. De makers zeggen overigens dat het resultaat niet de PCR-test kan vervangen. Het is kennelijk in eerste instantie alleen geschikt als een eerste screening.
Toch zou er grote belangstelling voor de Italiaanse vinding bestaan bij grote farmaceutische bedrijven. Dat is goed voor te stellen. Een groot voordeel van LFT is dat er voor de analyse geen laboratorium nodig is, waardoor massaal testen, ook op lastige locaties, gemakkelijk is. Je kunt het ook via commerciële kanalen distribueren. Zo’n test kan dan gewoon bij Amazon worden gekocht. Een goudmijntje dus.
Een van de commerciële geïnteresseerden is het Britse bedrijf Mologic, dat momenteel bezig is met een test op de Londense luchthaven Heathrow. Bij deze proef wordt eveneens gebruik gemaakt van LFT. Peter Davies van Mologic, een onderneming in diagnosetechnologie, wil niet zeggen wat de testresultaten op Heathrow zijn geweest. De proef moet nog door de National Health Service, de Britse gezondheidsdienst, worden onderzocht.
