Als je nu eens alle platte daken in de stad zou beplanten waardoor je vanuit je appartementje in een van de vele woontorens van Rotterdam op een route van luchttuinen zou uitkijken. Dat was de gedachte van Eddy Kaijser en zijn compagnons toen ze hun Green Roof Initiative startten.
Deze start-up zetelt in het Rotterdamse centrum en kijkt zelfs op een woestijn van kale daken uit. Het ontwikkelt compartimenten van gerecycled plastic in de vorm van een ruit met opstaande randen. In de bak van de ruit is ruimte voor aarde, een irrigatiesysteem en beplanting. Je kunt de ruitvormige bakken tegen elkaar zetten en stapelen waardoor er figuren ontstaan zoals een ster of een bloem, te midden van bijvoorbeeld gras of sedum.
Stortbui
,,Afhankelijk van de draagkracht van het dak”, aldus Eddy Kaijser. Voor een dak dat niet zo veel kan hebben is een enkele laag ruiten met beplanting geschikt. ,,Op een dak dat meer belasting aankan kun je er twee of drie op elkaar zetten. De onderste bak kan dan dienen als waterberging voor als er een stortbui geweest is.”
Het doel van het Green Roof Initiative is niet alleen esthetisch van aard. Het moet ook de stedelijke problematiek van hittestress en wateroverlast oplossen. De zomers worden heter, platte daken zuigen die hitte op. Dat zet de leefbaarheid onder druk. Tegelijk vallen er vaker stortbuien terwijl de gemalen die het water moeten wegpompen daarop niet berekend zijn. Dat kan leiden tot overstromingen. De beplanting van daken helpt om ze te verkoelen, en neemt tegelijk water op als het weer eens hard regent.
Op zich is dit idee niet nieuw. Het eerste grote particuliere groene dak in Rotterdam was er al in 2010. Dat is een groot sedumdak (sedum is de naam van een soort vetplantjes) op het in de jaren ‘30 van de vorige eeuw gebouwde blok aan de Nieuwe Binnenweg van de architect van theater De Doelen, Kraaijvanger. Dat groene dak kwam tot stand met steun van de gemeente.
Nieuw natuurgebied in de lucht
Anders aan het daksysteem dat Kaijser en zijn compagnons ontwikkelen, is dat het een concept is dat over een lint van daken door de hele stad uitgerold kan worden. Natuurlijk is dat nuttig tegen hitte en wateroverlast. Maar het is vooral interessant omdat het de mogelijkheid geeft om een nieuw natuurgebied voor vogels en insecten te ontwikkelen. De ruimte daarvoor op de grond, waar insecten en sommige vogels traditioneel naar eten zoeken, eitjes leggen en broeden wordt steeds kleiner. Dus als er een uitgestrekt biotoop in de lucht ontstaat kan dat betekenen dat soorten die nu onder druk staan overleven, of dat er zelfs nieuwe soorten bijkomen.
Het hangt af van de beplanting welke soorten insecten en vogels je aantrekt, zegt Kaijser. Hij werkt hiervoor samen met de ecologen van het Bureau Stadsnatuur in Rotterdam. ,,Op dat gebied hopen we het Green Roof Initiative te kunnen gaan adviseren”, zegt ecoloog André de Baerdemaeker. ,,Nu zijn de verschillende groene daken in de stad eilandjes waar een nieuw soort natuurgebied ontstaat. Als het gebied waar insecten kunnen leven groter wordt, neemt ook de kans op overleving van hun soort op die daken toe.”
Als het op een bepaalde plek erg droog is, sterven ze daar uit. Maar als het aaneengesloten gebied groen in de lucht groter wordt, is de kans op een meer vochtige plek op een van de daken waar ze naartoe kunnen dribbelen of vliegen ook groter.
Broedende scholeksters en sikkelsprinkhanen uit mediterrane landen
Op het groene dak van het Erasmus Medisch Centrum trof Bureau Stadsnatuur een nieuw soort sluipwesp aan. Op andere groene daken zagen de ecologen mediterrane sikkelsprinkhanen, vliegjes, spinnetjes. ,,Vooral jonge spinnetjes. Die slingeren zich omhoog via een draad die ze gesponnen hebben en die de wind naar een dak blaast.” Dat ze daar terecht komen is dus vooral toeval. ,,Want ze kunnen niet zien dat er groen op het dak is.”
Die insecten in het dakgroen zijn weer voedsel voor vogels. Soms zien ze in die daktuinen ook een geschikte broedplek. ,,Weidevogels bijvoorbeeld zoals de scholekster”, zegt De Baerdemaeker. Er is steeds minder weide waar ze kunnen nestelen. Nieuwe ruimte is welkom. ,,Je ziet steeds vaker dat ze een nest op groene daken bouwen. Als hun eieren uitgebroed zijn, vliegen ze van het dak af om regenwormen te vangen waarmee ze hun jongen voeden. Als de jongen groot zijn, gaan ze langzaam maar zeker buiten het dak op stap.”
Kan voor andere weidevogels zoals de grutto en de kievit de daktuin ook een uitkomst zijn? ,,Ze kunnen ook naar Afrika vliegen. De hoogte is geen probleem voor ze.” Misschien is die juist wel een voordeel, denkt De Baerdemaeker. ,,Er lopen geen vossen rond op die daken bijvoorbeeld.”
Maar omdat zoiets nog niet eerder gezien is sluit De Baerdemaeker dat vooralsnog uit. ,,Er is tot nu toe geen precedent bekend.”
Op zoek naar geld om prototype te bouwen
Na de zomer gaat Kaijser op zoek naar geld om een eerste prototype van de stervormige plantenbakken te maken. Ze worden vier meter lang en vier meter breed. De kosten voor dat eerste prototype schat Kaijser op 100.000 euro. Het gerecyclede plastic voor de modules komt van de gemeente Rotterdam. Een grote projectontwikkelaar en de gemeente hebben al toegezegd dat ze daken ter beschikking zullen stellen voor een proefopstelling.
Het tuinbedrijf dat hij in de arm genomen heeft, Van der Spek Hoveniers heeft ervaring met het beplanten van daken van woningbouwcorporaties en andere grote vastgoedeigenaren.
Door de ondernemersprijs die hij afgelopen week uitgereikt kreeg van Desiree Verdaasdonk, directeur van de Rabobank Rotterdam, voorzitter Mai Elmar van VNO-NCW West, Barbara Kathmann, wethouder van de gemeente Rotterdam, Pieter van Klaveren van MKB Rotterdam en Paul van den Bosch, hoofdredacteur regio bij het AD, heeft hij een invloedrijk netwerk achter zich. Kaijser: ,,Dat kan ons helpen om de plannen te verwezenlijken.”
