In één blik kijk op de toestand van de Europese wouden

Een interactief internetplatform kan op basis van satellietbeelden de toestand van alle bossen in Europa tonen. Het systeem analyseert daarvoor de groenheid van de bomen. Sinds kort kunnen gebruikers ook afzonderlijke landen en tijdsperioden bekijken om meer te weten te komen over de toestand van het bos. Het gegevens- en visualisatie-instrument is ontwikkeld door wetenschappers van de Technische Universiteit van München (TUM).

Het frequenter optreden van extreme klimaatomstandigheden ten gevolge van de klimaatverandering vormt een bedreiging voor de bossen overal ter wereld. Perioden van droogte, late vorst, oververzadigde bodems na overstromingen, hevige neerslag en winterstormen zijn vaak de oorzaken van boomsterfte. Aangezien extreme milieuomstandigheden de verdedigingsmechanismen van bomen aantasten, kunnen ziekteverwekkers zoals schimmels en kevers de achteruitgang en dood van bomen bovendien vaak verergeren, aldus de TUM in een persbericht.

Oorzaken van sterfte al duidelijk in de levende boom

„Bodemeigenschappen, standplaatsstructuur en microklimaat beïnvloeden de gezondheid van bomen. Maar ook ecofysiologische processen, zoals de sapstroom of de regulering van de waterpotentiaal van de bladeren, bepalen hun lot”, aldus Anja Rammig, hoogleraar aan de TUM. 

Maar sommige belangrijke ecofysiologische processen kunnen niet met terugwerkende kracht in dode bomen worden bestudeerd. Tegelijkertijd is het moeilijk te voorspellen waar, wanneer en welke bomen zullen sterven om bewakingsapparatuur te kunnen installeren voordat ze sterven.

Detectie

De woudconditie-monitor (WZM), is een op teledetectie gebaseerd, een vrij beschikbaar web-informatiehulpmiddel. Het kan de toestand van de Europese bossen tijdens het groeiseizoen weergeven door middel van kleurcodering. Zo valt een afwijkingen van de norm op. Het systeem is onlangs herzien. Het stelt gebruikers nu in staat interactief gegevens voor afzonderlijke landen in een bepaalde periode te bekijken en onderliggende gegevens te downloaden. Dankzij de display-indeling is het nu nog gemakkelijker om hotspots van bossterfte en -achteruitgang in heel Europa te identificeren.

Als de gebieden waar het bos onder stress staat in een vroeg stadium worden geïdentificeerd, kunnen wetenschappers deze gebieden in de toekomst snel onder deze moeilijke omstandigheden bestuderen en worden boseigenaren in een vroeg stadium gewaarschuwd voor mogelijke risico’s.

Waarschuwingssysteem

In 2021 was de toestand van het bos betrekkelijk goed, zo bleek uit de WZM. “Het is interessant dat de bossen in Duitsland zich in de regenachtige zomer van 2021 gedeeltelijk hebben hersteld van de hittezomers in 2018 tot 2020. Natuurlijk heeft dit alleen gevolgen voor de bomen die overleefden. De schade van de voorbije drie jaar blijft bestaan,” zegt wetenschapper Allan Buras, die de Forest Condition Monitor coördineert.

De WZM toont aan dat bossen zelfs na extreme droogte in staat zijn tot regeneratie. “Dit zijn ook belangrijke aanwijzingen voor de interpretatie van de middellangetermijneffecten van droogte op bossen. Men kan echter ook duidelijk zien dat de dennenbossen van gebieden in Duitsland als Brandenburg en vooral de sparrenbossen van de Harz, maar ook het Thüringer Woud, niet van de regenachtige zomer hebben geprofiteerd.

Schade op de lange termijn

Ze worden in de monitor nog steeds in het rood weergegeven. Dat betekent dat de schade daar van 2018 tot 2020 zo extreem was, dat die zelfs nu nog zichtbaar is. Daarom kunnen we ervan uitgaan dat de schade hier op de lange termijn groter zal zijn”, aldus Buras.

“De informatie van de woudconditie-monitor, aangevuld met nadere onderzoeken en monitoringcampagnes op de grond, kan helpen om de oorzaken van het afwijkende groen van de boomkronen op te helderen, en zo mogelijk ons begrip van de ecofysiologie van bomen onder stress in een natuurlijke omgeving te verbeteren”, zegt Prof. Rammig.

Ook interessant: AI helpt bosbeheerders de wouden weer vitaal te krijgen