Schimmels gaan ongedierten te lijf, maar zijn lief voor de bijen

By Hildegard Suntinger

Bioloog Dr. Arnold Dohr werkte 30 jaar in de farmaceutische industrie. Een goed betaalde baan die hij eigenlijk na zijn pensionering als zelfstandig consultant wilde voortzetten. Maar het liep anders. Een octrooigemachtigde moedigde hem aan een onderzoeksproject voort te zetten dat hij aan het begin van zijn beroepsloopbaan was begonnen. In die tijd werkte hij in een biotechnologisch laboratorium. Daar ontdekte hij tot zijn verrassing een werkzame stof die effectief was tegen de varroamijt maar onschadelijk was voor bijen.

Zogenaamde insect-pathogene schimmels worden al tientallen jaren gebruikt als biologisch middel om verschillende ongedierten in de landbouw te bestrijden. Hiervoor worden echter sporenpreparaten gebruikt. De oplossing die Arnold Dohr in zijn start-up EcoSafe heeft ontwikkeld, is gebaseerd op specifieke stofwisselingsprocessen van schimmels. In deze aflevering van start-up of the day vertelt de oprichter over zijn innovatie en de uitdagingen van het opstarten.

Hoe ben je tot de oprichting van EcoSafe gekomen?

“Dertig jaar geleden was het milieubewustzijn nog lang niet zo sterk als nu. Het klimaat voor biologisch onderzoek was navenant moeilijk. Ik stapte daarom over naar de industrie, waar ik verantwoordelijk was voor de goedkeuring van biotechnologische geneesmiddelen in Europa en wereldwijd. Na mijn pensionering was het probleem van de varroamijt nog steeds actueel. Het lag voor de hand om het onderzoek te hervatten.

Om financiering aan te vragen moesten we een studie met nieuwe gegevens afleveren. Na een jaar waren we erin geslaagd het proces nog verder te optimaliseren en konden we het onderzoek succesvol afronden. Aangezien de stof wel werkt op de varroamijt maar niet schadelijk is voor de bij, lag het voor de hand dat de stof ook tegen andere plaagdieren kon werken. Daarom wilden we het onderzoek voortzetten.

Toen de financiering was goedgekeurd, hebben we onmiddellijk een team opgericht. Mijn medeoprichter is de docent en expert in medicinale chemie en geneesmiddelenoptimalisatie, Dr. Alexander Pretsch, die reeds de Oxford Antibiotic Group heeft opgericht. Met zijn CSO, Dr. Miroslav Genov, konden we ook een expert aantrekken die al met succes leiding heeft gegeven aan chemische synthese en medicinale chemie voor verschillende programma’s voor de ontwikkeling van geneesmiddelen. Samen doen we nu verder onderzoek om nieuwe perspectieven te openen voor gewasbeschermingsmiddelen die verenigbaar zijn met bijen en plagen elimineren.”

Welk probleem los je op en waarom is het belangrijk?

“Zeer doeltreffende chemisch-synthetische middelen komen steeds meer onder vuur te liggen vanwege hun toxische bijwerkingen. Het gebruik ervan wordt steeds meer beperkt of zelfs verboden door de autoriteiten. De laatste tijd is het probleem nog erger geworden. Zelfs noodvergunningen voor seizoensgebonden gebruik worden steeds moeilijker. Het gevolg is dat landbouwers vaak geen doeltreffende en betaalbare alternatieven hebben om hun gewassen te beschermen, en dat stelt hen voor grote problemen.

Wat ons motiveert is het doel om een mogelijke uitweg uit deze situatie te vinden via de werkzame stoffen die door EcoSafe worden onderzocht. Wij zijn erin geslaagd om via een speciale fermentatiemethode insect-pathogene schimmels te stimuleren om biologisch actieve secundaire metabolieten te vormen. Hiermee ontwikkelen wij een alternatief voor chemisch-synthetische middelen voor de bestrijding van ongedierte dat effectief en betaalbaar is. Bovendien openen zich verdere perspectieven voor de toepassing van deze actieve stoffen tegen ongedierte in de veterinaire en humane sector.”

VitalFluid gebruikt de bliksem om gewassen te beschermen

Slaat de bliksem in op water dan heeft dat water een tijdelijke desinfecterende werking. Ook de regen tijdens een onweersbui heeft die kortstondige werking.

Wat was het grootste obstakel dat je moest overwinnen?

“Het moeilijkste was de aanvraagprocedure voor de financiering door Austria Wirtschaftsservice (aws). De aanvraagprocedure betekende een jaar hard werken. Slechts ongeveer 20 procent van de ingediende projecten werd goedgekeurd. Het was echt heel moeilijk om een toezegging voor financiering te krijgen. Maar ik heb er nooit aan gedacht om op te geven.”

Wat waren de beste momenten tot nu toe?

“Het mooiste moment was waarschijnlijk het observeren van het selectieve effect van de actieve kweekmedia op bijen en varroamijten. Wij zijn er trots op dat dit sterke effect tegen varroamijten met een werkelijk uitstekende bijenverdraagzaamheid inmiddels door een onafhankelijk onderzoeksinstituut is bevestigd. Maar ook omdat werkzaamheid tegen andere plaagdieren, zoals bladluizen, spintmijten, rijstkevers en schorskevers kon worden aangetoond.

Kunnen de producten lokaal worden gemaakt?

“Ja, het onderzoek moet in Oostenrijk plaatsvinden – en indien mogelijk ook de productie. Als de productie op grotere schaal moet plaatsvinden, dan zou dit op Europees niveau kunnen gebeuren. Dit zou bijvoorbeeld kunnen gebeuren door een grote onderneming die reeds over de nodige produktiecapaciteit en distributiemogelijkheden beschikt.”

Hoe gaat die productie in zijn werk?

“Wij stimuleren insect-pathogene schimmels om biologisch actieve secundaire metabolieten te vormen door middel van een speciale fermentatiemethode. Om op grote schaal te kunnen produceren, moeten we erin slagen de fermentatie op te schalen. Er moet nog worden onderzocht of dit mogelijk is. Tegelijkertijd wordt onderzoek gedaan om de actieve bestanddelen te isoleren en te identificeren om te zien of ze chemisch-synthetisch kunnen worden geproduceerd. Dat zou ook een optie zijn om op grote schaal te gaan produceren.”

Hoe kan de werkzame stof worden gebruikt om het ongedierte te bestrijden?

“Momenteel denken wij aan vriesdrogen, zodat een poeder ontstaat dat vervolgens kan worden opgelost en ter plaatse kan worden gebruikt. Of dit werkelijk zal werken is een kwestie van formulering. En het formuleringswerk duurt vrij lang. Daarbij hangen de mogelijkheden niet in de laatste plaats af van de eigenschappen van de werkzame stoffen.”

Wat maakt uw manier van bestrijding van landbouwplagen beter/anders dan de bestaande methoden?

“De stofwisselingsproducten die door insect-pathogene schimmels in onze gewassen worden gevormd, vertonen een hoge doeltreffendheid tegen diverse insecten en mijten die als ziekteverwekkers in planten, dieren en mensen voorkomen, maar zonder schade te berokkenen aan bijen en warmbloedige dieren.”

Waar wilt u over vijf jaar staan met uw bedrijf?

“Over vijf jaar zien we onszelf midden in het goedkeuringsproces. Als we dat met succes hebben doorlopen, kunnen we de boeren bijen- en milieuvriendelijke instrumenten geven. Deze zullen hen in staat stellen gezond voedsel te produceren en tegelijkertijd het ecosysteem te beschermen.”