Regio heeft behoefte aan een overheid die denkt in kansen in plaats van problemen

By Bart Brouwers

Nabijheid van andere ondernemers en de dynamiek die daarbij hoort, een stevige kennisinfrastructuur en een woon- en werkomgeving van hoge kwaliteit: Midden-Brabant (*) heeft veel van de voordelen die typisch zijn voor succesvolle regio’s. En toch zijn de economische prestaties op zijn best gemiddeld te noemen. Waar ligt dat aan? Om daar achter te komen deed de Rabobank uitgebreid onderzoek en kwam uiteindelijk tot acht opgaven die de regio een krachtige impuls moeten geven. In deze serie onderzoeken we aan de hand van interviews met betrokkenen wat er precies moet gebeuren in Tilburg en omgeving. Vandaag Opgave 4: Naar een ondernemende Overheid. Lees hier de eerder verschenen artikelen in deze serie.

Timide bewoners en een weinig slagkrachtige overheid: ziedaar twee hinderpalen waar ondernemers in Midden-Brabant telkens tegenaan zeggen te lopen. Ja, de ondervraagden voor het Rabobank-onderzoek zien ook wel dat er inmiddels veel kleinschalige projecten zijn gestart, maar vinden ook dat daar te weinig mee wordt gedaan. De verbinding tussen instellingen ontbreekt, maar wat vooral gemist wordt is een overheid “die in gedrag meer ondernemend kan zijn en sterker samen met de ondernemers kan optrekken”. Er klinkt een oproep voor een ondernemende overheid “die denkt in kansen in plaats van in problemen”.

De ondernemers stellen vast dat de samenwerking met de gemeente op een te laag pitje staat, vooral in Tilburg en Waalwijk. Voor Eric Berkhof, directeur van de Van Mossel Automotive Groep, is dat vooral zichtbaar in vergunningentrajecten, bijvoorbeeld vanuit bouwplannen van een bedrijf. “Elke ondernemer is gebaat bij een optimaal vergunningentraject en dat besef ontbreekt gewoon te vaak. Of het nu om kleine of grote zaken gaat, die mensen hebben veel te weinig op hun netvlies staan wat twee jaar wachttijd betekent voor een ondernemer.”

Volgens Berkhof, die gevestigd is in Waalwijk maar met zijn bedrijf actief is in heel Nederland, zit de pijn vooral in de gemeenteraden. “Ambtenaren zijn meestal van goede wil en met de meeste wethouders zit het ook wel goed, maar de grote vertraging zit in de gemeenteraden. De reden? Raadsleden zitten er meer om hun achterban tevreden te stellen zodat ze herkozen kunnen worden, dan om de problemen van ondernemers op te lossen. Ze beseffen te weinig dat het om onze boterham gaat.” 

Snel vooruit

De Waalwijkse wethouder Ronald Bakker weet waar Berkhof het over heeft. “Voordat ik wethouder werd ben ik zelf ook twintig jaar logistiek ondernemer geweest, ik heb in die tijd ook vaak last gehad van tegenwerking door de overheid.” Vanuit zijn nieuwe positie wil hij de klacht toch enigszins nuanceren. “Regelgeving, vaak op landelijk niveau vastgesteld, zit ons als gemeente ook in de weg. Ik snap dat ondernemers in eerste instantie naar ons kijken, maar geloof me: ik wil niets liever dan snel vooruit.”

Bakker wijst op wetgeving rond pfas en stikstof om duidelijk te maken hoezeer hij gebonden is. “Maar daar zal ik nooit in berusten. Ik heb me de laatste jaren enorm geroerd in het stikstofdossier, want dat levert gewoon veel economische schade op. Ik vind het verschrikkelijk om te zien dat ondernemersplannen gedwarsboomd worden door regels die we niet weten op te lossen. Nederland op slot gooien is gewoon een onwenselijk scenario, ik zal er alles aan blijven doen om dat te bestrijden.”

Een voorbeeld van hoe het wel kan heeft Bakker ook. “Neem de uitbreiding van ons industrieterrein aan de noordkant van de gemeente. Normaal gesproken duurt het pakweg vijftien jaar om te komen van een weiland via planvorming tot uitvoering. Dankzij onze aanpak zijn we erin geslaagd om daar binnen twee jaar een vestiging van BOL.com te realiseren. De oplossing hier zat in de modulaire benadering, vraaggericht, samen met de ondernemer. Ik ben ervan overtuigd dat juist dit voorbeeld tot een ongekende groei hier in Waalwijk heeft geleid. Als vergunningverstrekker kun je ook de wil laten zien om dat allemaal snel te doen, door de kansen die zich aandienen te benutten. Bezwaarmakers vanuit de bevolking zijn in die situatie een grotere belemmering dan de overheid dat is.”

Niet alleen vergunningen

Dat het niet alleen om vergunningen gaat, laat Maarten Wolters, CFO van het Tilburgse Pondres, zien. “Vaak hebben ondernemers hele mooie ideeën waar ook de gemeente zelf beter van wordt, maar missen ze de middelen om die van de grond te krijgen. Of ondernemers zien kansen om een bestaand probleem te helpen oplossen. In dat soort gevallen kan een gemeente met een klein duwtje echt het verschil maken.”

Wolters heeft ook een paar voorbeelden van hoe dat dan zou kunnen werken. “Tilburg heeft nogal wat mensen met een afstand tot arbeidsmarkt. Ze komen moeilijk aan een baan, wat op zichzelf ook weer allerlei negatieve consequenties heeft, ook sociaal. Wij kunnen een aantal van hen een plek bij ons op de vloer bieden. Dat kost ons misschien wel wat meer dan anders, maar daar stappen we graag overheen, als de gemeente ons bij de start wil helpen. We zijn hierover in gesprek geraakt met de gemeente en op die manier hebben we tien plekken gecreëerd voor deze mensen. Mooi resultaat toch?”

Wolters mocht onlangs de gemeenteraad bijpraten over een ander idee van Pondres, specifiek voor kenniswerkers. “Het mkb heeft niet altijd vacatures voor hoog opgeleide kenniswerkers. Maar als je nu eens met een paar bedrijven zou samenwerken, dan is er ineens veel meer mogelijk. Ik heb bij de gemeenteraad daarom aandacht gevraagd voor een trainees-project met afgestudeerde hbo-plussers die rond een bepaald thema – klanttevredenheid bijvoorbeeld – voor verschillende bedrijven zouden kunnen gaan werken. Het contract wordt met één van die bedrijven gemaakt, maar z’n allen gaan ze er op basis van vertrouwen samen mee aan de slag. Een inspirende ontmoetingsplek in de Spoorzone zou daarbij zeker kunnen helpen het informele samenwerkingsverband te stimuleren. En, zichtbare voorbeelden doet wellicht andere volgen!” 

Volgens Wolters zou dat Tilburg ook kunnen helpen aantrekkelijker te worden voor afgestudeerden. “De stad is nu veel te bescheiden, waardoor het moeilijk is mensen vast te houden of hiernaartoe te halen, laat staan te interesseren voor mkb. Dat moeten we met slimme middelen doorbreken.”

Een laatste voorbeeld draait om flexwerkers. “Ook hiervoor geldt: door als ondernemers slim samen te werken, kunnen we – met steun van de gemeente – stappen vooruit zetten. Vaak heb je heel goede uitzendkrachten die je dolgraag een contract wilt aanbieden, maar voor een mkb’er is dat lastig. Ook werken we vaak met pieken en dalen, maar die lopen niet voor elke ondernemer gelijk. Dat geeft mogelijkheden die we via een detacheringsmodel van collegiale uitleen met steun van de overheid hebben gerealiseerd. Ook koningin Maxima had er tijdens haar digitale bezoek aan Tilburg in januari veel belangstelling voor. Zo hebben wij mensen die bij een partycentrum door corona ineens geen werk meer hadden, een plek kunnen geven in een voor ons hele grote piekperiode.” 

Verlaag de drempel

Bedrijven weten elkaar echt wel te vinden, besluit Wolters. “Voor een gemeente is het juist heel interessant om daar dan bij aan te sluiten. Organiseer een informatie-avond, denk mee met ons als ondernemers. Zo help je ons door een fase van onzekerheid, als het proces nog lang niet gericht is op winstmaximalisatie. Verlaag de drempel om te starten met een initiatief waar ook de gemeente als geheel wat aan heeft of kan hebben. Zo kan de gemeente echt het verschil maken.”

Dick van Rhee, directeur Coöperatieve Rabobank, beaamt het belang van een actieve gemeente, maar ziet ook voor de bank een rol weggelegd. “Met dit onderzoek kunnen we zaken in beweging krijgen en partijen bij elkaar brengen. Op onderdelen kunnen we zelf vervolgens ook stappen zetten, maar we moeten ons ook niet laten verleiden om heel veel meer te doen. Het zijn namelijk opgaven van de hele regio. Ik heb er alle vertrouwen in dat dat nu verder wordt opgepakt, ook door andere partijen zoals Midpoint en de ondernemers zelf. Maar iedereen snapt ook dat de overheid, de gemeente dus, daarbij essentieel is.”

(*) Regio Midden-Brabant omvat de volgende gemeenten: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Heusden, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Waalwijk.