Rik Berkelmans’ plan om mensen met een dwarslaesie in het nieuwe millennium te laten fietsen, werd beloond met de Millenniumprijs. Dat was in 2000 en het eerste exemplaar kwam in 2005 op de markt. Sindsdien verkocht hij er 400, zowel binnen als buiten Nederland. Berkelmans neemt deel aan het HighTech XL programma met een vernieuwde versie van zijn BerkelBike. “Eigenlijk ben ik een re-startup.”
Met de BerkelBike bewegen de armen en de benen. “De armen beginnen en laten de benen via een ketting draaien. Sensoren geven vervolgens signalen door aan de elektronica, zoals waar de benen precies zitten en hoe snel ze ronddraaien. De elektronica rekent uit wanneer welke spier aangestuurd moet worden. Dat gaat via een speciale broek waarin 12 elektrodes zitten, die geven stroom aan de zenuwen van de spieren. Die zenuwen krijgen vervolgens instructies van de elektronica en dan trekken de spiervezels samen.”
Functionele Elektrische Stimulatie (FES) werd al voor 2000 ingezet bij mensen met een dwarslaesie, vooral voor onderzoek: wat gebeurt er met heel inactieve spieren als je die ineens activeert. Hij vond dat daarbij de patiënten meer ‘proefkonijnen’ waren dan dat er iets voor hen werd gedaan. “De gezondheidswinst voor die mensen werd in mooie wetenschappelijke artikelen gepubliceerd maar meer dan dat was het niet. Wel was er al zes keer geprobeerd een fiets te bouwen. Ik zag dat ze allemaal dezelfde fout maakte.”
De bewegingswetenschapper ontdekte hoe belangrijk het is om de armen actief mee te laten bewegen. “Bij een dwarslaesie is het zenuwstelsel van het onderlichaam niet meer verbonden met het deel boven de laesie. Bij inspanning zorgen de dieper gelegen hersendelen voor allerlei ondersteunen processen. Van een snellere hartslag tot een andere bloedverdeling naar de organen. Als je alleen de benen stimuleert mis je die processen. Ook heb je meer fiets ‘power’ en de vrijwillig aangestuurde armspieren verzuren ook minder snel dan de gestimuleerde beenspieren.”
Vanaf 2011 BerkelBike werd zijn idee echt een bedrijf, vertelt Berkelmans. Toen had hij ongeveer zestig klanten. POM Revalidatietechniek in Nijmegen verkoopt de fietsen in Nederland. Berkelmans werkt samen met een dealer in België, een in Duitsland en een in Engeland. En via internet vinden mensen uit bijvoorbeeld Canada, Brazilië en Nieuw Zeeland hem. Hij noemt zichzelf een ‘echte ontwikkelaar’: “Maar ik kan niet alles zelf. Ik heb een vaste medewerker en freelancers voor bijvoorbeeld mijn website of de ontwikkeling van een nieuwe elektrostimulator.”
De marktgroei in Nederland kwam in die tijd echter door de fiets zonder elektrische stimulatie. Die bleek aantrekkelijk voor mensen die in een rolstoel zitten maar nog wel enige spierkracht in hun benen hebben, bijvoorbeeld mensen met MS of een beenamputatie. Zittend in een rolstoel wordt hun spiermassa onvoldoende gebruikt, vertelt Berkelmans. “De fiets zonder elektrische stimulatie was voor hen een uitkomst. En voor ons bleek dit een toegankelijkere markt dan die van mensen met een dwarslaesie omdat de fiets toch duur is en niet altijd wordt vergoed.”
In 2014 kreeg Berkelmans een e-mail uit Zurich voor de eerste ‘Cybathlon’, een sportevenement voor atleten met technische hulpmiddelen. Een fietsrace voor mensen met een dwarslaesie zou een van de zes onderdelen zijn. “Ik dacht dit is een grap, niemand anders verkoopt zo’n fiets. Maar niet alle teams gebruikten mijn apparatuur, een aantal ontwikkelde de elektronica zelf. Het was een groot succes.”
Berkelmans verdiepte zich voorafgaand aan de Cybathlon nog eens in de techniek. “Ik deed een schokkende ontdekking. De weerstand bleek bij sommige klanten na 10 minuten zo hoog te zijn dat de stroom niet meer goed doorkwam. Ze voelden dat niet en dachten hun spieren verzuurden. Deze klanten stopten met de BerkelBike, terwijl anderen er nog steeds heel gelukkig mee zijn.” Met deze kennis in het achterhoofd ontwikkelt hij een stimulator die controleert tijdens de training of alles goed gaat. Deze versie is “bijna af”.
Omdat hij ook initiatiefnemer is van de Fieldlab Atletiek, in Vught, kreeg hij de vraag of hij startups kende die aan ‘sport en vitality’, een nieuw onderdeel binnen het High-Tech-XL-programma, konden deelnemen. “En toen dacht ik: dit is eigenlijk precies wat ik nodig heb. Ik maak iets geweldigs, maar ik moet uitkijken dat ik niet de professor in een kelder word. Ik moet zorgen dat ik een ondernemer word.”
Zijn product is vrij ingewikkeld, zo vertelt hij. Daarom heeft hij tot nu toe vooral gebruik gemaakt van fondsen, zoals het revalidatiefonds, en eigen geld. “Als ik naar de bank of een investeerder zou gaan voor een lening, dan wist ik dat ze na twee jaar resultaten wilden zien. Ik had tijd nodig om de fiets te ontwikkelen. Nu is de tijd rijp voor ‘return on investment’.”
“De vernieuwde versie wil ik op de markt zetten met de juiste verkoopkanalen en passende service, bijvoorbeeld via een app waardoor begeleiding op afstand mogelijk is. Aan het eind van dit programma heb ik een goed plan, een netwerk om mee samen te werken en hopelijk ook het benodigde kapitaal. En misschien een of twee vaste medewerkers meer.”
Ter informatie:
Een BerkelBike met elektrische stimulatie kost € 10.000,– een fiets zonder, € 5.000,–. Een fiets zonder elektrostimulator is een vervoersmiddel en wordt soms via de Wet Maatschappelijke Ondersteuning vergoed. Een fiets met stimulator is meer voor de gezondheid en dat loopt via de zorgverzekeraar. Maar die vergoedt dit niet omdat het niet in het basispakket zit. Dan mag de fiets wel van de inkomstenbelasting worden afgetrokken.
Credits foto’s van de fiets Imperial College London