Het Poolse innovatieklimaat ontwikkelt zich goed na drie jaar onder de leiding van de rechtse regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid. Beter misschien dan je zou verwachten. Het eerste deel van een serie van twee over het Poolse innovatieklimaat.
Het was bedoeld als een modeltransactie. Orlen, een Pools brandstof- en overheidsbedrijf en één van de grootste ondernemingen in Centraal-Europa, ging de samenwerking aan met een start-up, Just Drive genaamd. Dit resulteerde in een app voor mobiele betalingen bij Orlen tankstations. Start-up media in Polen schreven massaal over het vennootschap. Binnen 24 uur was de app al door 2,000 gebruikers gedownload. Succes leek gegarandeerd.
Tot voor kort was zo’n samenwerking tussen een enorm Pools bedrijf en een start-up ondenkbaar. De afgelopen paar jaar zijn echter grote veranderingen in het innovatie-ecosysteem van Polen doorgevoerd. Dat begon al onder de vorige regering van het Burgerplatform (PO) en de Poolse Volkspartij (PSL), toen bedrijven werden overgoten met subsidies om R&D projecten uit te voeren, oprichters om start-ups op te zetten, en universiteiten om het nieuwste van het nieuwste wat betreft de R&D infrastructuur te bouwen. Toen de rechtse regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) aan de macht kwam in 2015, bezat het land al alle elementen van een innovatie-ecosysteem, sommige wat beter ontwikkeld dan de andere. Helaas functioneerde het systeem als geheel niet goed.
It’s the innovation, stupid!
De nieuwe regering maakte van het woord “innovatie” één van haar belangrijkste slogans. De start was echter nogal ongelukkig. Er werd een interministeriële Raad voor Innovativiteit opgericht. Zowel de minister van Ontwikkeling en de minister van Wetenschappen en Hoger Onderwijs werden vice-premiers, en na de wederopbouw van de overheid in 2018 werd er een apart Ministerie van Ondernemerschap en Technologie gevormd.
Het was ongetwijfeld de eerste keer in de Poolse geschiedenis dat O&I-beleid zo’n belangrijke plaats innam in de agenda van de overheid. Toch leidden sommige acties tot het geloof dat de bestaande elementen van innovatiebeleid slachtoffer zouden worden van de revolutionaire impulsen van de regerende partij en haar neiging om economie te centraliseren: de overheid stopte onmiddellijk een aantal innovatieprogramma’s; hoofden van de belangrijkste agentschappen die R&D projecten ondersteunen werden vervangen; en politici kondigden initiatieven aan om nationale innovatie te creëren, zoals Electro Mobility, een programma dat tot doel heeft om Polen een Europese leider te laten worden in elektromobiliteit. Tegen 2025 moeten een miljoen elektrische auto’s op de Poolse wegen rijden, waaronder een eigen model van een elektrische auto die nog helemaal ontworpen en gebouwd moet worden. Verbluffende verwachtingen, gezien het feit dat Polen op dit moment één van de landen met het laagste aantal elektrische auto’s en laadstations in de EU is.
Evolutie, niet revolutie
Drie jaar onder de regering van PiS blijkt dat, ondanks deze hier en daar wat onbezonnen aankondigingen, het Poolse innovatiebeleid geen revolutie heeft ondergaan. Integendeel zelfs, veel gaat precies zoals voorheen.
“Veel positieve elementen van het innovatiebeleid van de vorige regering worden nu doorgezet. R&D projecten worden nog steeds gestimuleerd met subsidie of financiële instrumenten”, zegt Krzysztof Klincewicz, professor op de Warschau Universiteit en een Europese Commissie expert. Hij somt op: ,,Ondersteuning voor start-ups wordt versterkt. Overheidsinstellingen die verantwoordelijk zijn voor het ondersteunen van onderzoek en innovatieprojecten gebruiken nog steeds objectieve criteria en normen die zijn opgezet in voorgaande jaren.”
Wel is het proces van het creëren van een innovatie-ecosysteem versneld.
“Het is uiterst belangrijk om te zorgen voor het juiste kader voor innovatie door middel van het implementeren van vriendelijke voorschriften om innovaties te ondersteunen en door constant belemmeringen voor innovators weg te halen,” aldus een woordvoerder van het ministerie van Ondernemerschap en Technologie over de prioriteiten van Polen.
Fiscale stimuleringsmaatregelen werden als eerste verruimd. De belastingaftrek voor R&D, ingevoerd in het laatste jaar van de PO-PSL regering, was erg bescheiden, dus slechts 528 bedrijven maakten hier gebruik van. De PiS regering heeft deze regeling al tweemaal significant verhoogd. Tegenwoordig mogen alle ondernemers die R&D-projecten leiden een dubbele aftrek van R&D-gerelateerde uitgaven maken van de belastinggrondslag, en de lijst van kosten die in aanmerking komen voor aftrek, is lang. Het resultaat? Het aantal bedrijven dat gebruikmaakt van de stimulans is verdubbeld en zal dit jaar vermoedelijk verder toenemen.
Ondersteuning voor bedrijven
Een achilleshiel van het Poolse innovatiesysteem is een gebrek aan samenwerking tussen de industrie en de academische wereld. Onder de PO-PSL regering zijn meerdere stappen gezet om samenwerking af te dwingen, hieronder vallen innovatievouchers, subsidies voor R&D-projecten uitgevoerd door wetenschappelijk-industriële consortia of financieringsprogramma’s voor R&D voorgesteld door het bedrijfsleven. Als gevolg werd het grootste gedeelte van het NCBR-budget (het belangrijkste financieringsbureau voor R&D in Polen) verdeeld onder consortia.
De PiS-overheid richtte haar aandacht dit keer op ondersteuning voor individuele bedrijven. Oude instrumenten werden beperkt en er werden nieuwe instrumenten toegevoegd. Zo werd bijvoorbeeld het programma “Top 100 Innovators van de Economie” gelanceerd, wat het personeel van R&D-bedrijven in staat stelde om buitenlandse onderzoeksinstituten en -bedrijven te bezoeken om zo hun R&D-managementvaardigheden te verbeteren; het programma van industriële doctoraten werd geïntroduceerd, waarmee bedrijven een promovendus kunnen aannemen en de kandidaat doctoraatsprojecten bij de onderneming kan uitvoeren. Dit is nieuw in Polen, aangezien voorheen een doctoraat alleen binnen de universiteitsmuren kon worden behaald.
De grootste verandering is toch wel de samenwerking met start-ups. De nieuwe fondsen werden opgericht om de Risicokapitaalfondsen mede te financieren of om corporate VC te creëren binnen de grote bedrijven.
“We zijn erachter gekomen dat we innovaties nodig hebben in Polen”, zegt professor Krzysztof Klincewicz. “Zelfs de mensen aan de top zijn erin gaan geloven. Ik moet toegeven dat het moeilijk was om te praten over innovaties met sommige mensen uit de vorige regering. Ze leken geen vertrouwen te hebben in het feit dat het vermogen van de economie om innovatief te zijn ertoe doet. Ik verwacht dat we met de nieuwe stimulansen van volgend jaar een groot aantal R&D-centra of internationale bedrijven zullen hebben die hun R&D-uitgaven naar Polen zullen brengen. Het kan zomaar blijken dat de Poolse innovatie naar boven schiet” – aldus Klincewicz.
(Dit is het eerste van twee artikelen over het Poolse innovatieklimaat.)
Katarzyna Zachariasz-Podolak is een Poolse journalist en hoofdredacteur van InnovateCEE.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
