Over Decarbonizing Europe
Waar gaat het coronaherstelfonds over?
De Europese Commissie heeft een bedrag van 723,8 miljard euro beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden en Europa groener, schoner en toekomstbestendig te maken. Alle lidstaten konden plannen indienen voor een uitkering uit dit fonds.
Wie doen er allemaal mee?
Alle lidstaten van de Europese Unie. Alle lidstaten? Nee, Nederland heeft nog geen plannen ingediend. Hoewel eind januari bekend werd dat er achter de schermen in Nederland hard is gewerkt om de Europese miljarden binnen te slepen.
Waar moeten de lidstaten het geld aan uitgeven?
Minstens 37 procent moet worden gebruikt voor vergroening en 20 procent voor digitalisering. Daarnaast zijn er nog andere speerpunten:
– Smart, sustainable and inclusive growth
– Social and territorial cohesion
– Public health, economic social and institutional resilience
– Policy for future generations
Wat gebeurt er nog meer?
Verder heeft de EC nog enkele zogenoemde flagship areas benoemd:
Power up
Renovate
Recharge and Refuel
Connect
Modernise
Scale-up
Reskill and upskill
Wat gaat Innovation Origins doen?
De komende maanden besteden we aandacht aan de uitvoering van de plannen. We beschrijven wat elk land doet om de CO2-uitstoot terug te dringen en we maken reportages van innovatieve projecten. Aan de hand van infographics kun je de inspanningen van de lidstaten met elkaar vergelijken.
Langs de bovenloop van de rivier de Nitra, in het westen van Slowakije, bevinden zich de grootste steenkoolvoorraden van het land. Hier – in de regio Trenčín – liggen drie van de belangrijkste bruinkoolmijnen die het land in de vorige eeuw van energie hebben voorzien en ongeveer 13.000 huizen in de regio hebben verwarmd. In de jaren ’90 begonnen de winningsactiviteiten af te nemen. De regio differentieerde haar economie door in te zetten op toerisme – het beroemde kasteel van Bojnice ligt op slechts een paar kilometer van de mijnen. Andere industrieën bieden werk aan duizenden mensen in de regio. Hoe gaat de regio Boven-Nitra regio eruit zien als de mijnbouw is stilgegeld?
In het coronaherstelplan bevestigt Slowakije dat het gebruik van bruinkool in de energiecentrale van Novaky – de belangrijkste van de regio – niet langer meer ondersteunt. Verwacht wordt dat de centrale tegen 2023 zal worden gesloten, aangezien zij geen subsidie meer krijgt.
De omschakeling is echter al meer dan vijf jaar geleden begonnen. In die tijd begonnen de plaatselijke autoriteiten en burgers na te denken over een toekomst zonder de kolenindustrie. De bruinkoolmijnen in Opper-Nitra leveren brandstof voor de nabijgelegen elektriciteitscentrale. De drie mijngebieden zijn eigendom van Hornonitrianske bane Prievidza – HBP – een particuliere mijnbouwonderneming – terwijl Slovenske elektrárne – een elektriciteitsbedrijf – ze exploiteert.
“In het begin was praten over de toekomst van de regio een taboeonderwerp. In 2017 begonnen we na te denken over wat de volgende stap zou kunnen zijn, maar niet noodzakelijk over het sluiten van de mijnterreinen” vertelde innovatie Origins Alojz Vlčko, hoofd van het kantoor van de burgemeester van Prievidza.
Transitie
De stad – de bestuurlijke hoofdstad van de regio Opper-Nitra – nam het initiatief voor het proces, waarbij alle belanghebbenden betrokken waren. Behalve de nationale regering, die aanvankelijk niet wilde meewerken. Prievidza begon in januari 2017 aan haar plan te werken, terwijl de centrale regering in februari 2018 haar eigen initiatief lanceerde. Op dat moment werkten twee los van elkaar staande groepen afzonderlijk aan twee actieplannen.
De zaken veranderden in april 2018. Bratislava erkende het lokale plan als de ruggengraat van het definitieve plan. Enkele maanden later – in december – kondigde Slowakije aan dat het de overheidssteun voor elektriciteit op basis van steenkool tegen 2023 zou stopzetten. In het geval van Opper-Nitra ontvangt de Novaky-centrale elk jaar 115 miljoen euro van de regering om open te blijven.
“Vanaf 2017 begon het ministerie van Economische Zaken het zogenaamde algemeen economisch belang te heroverwegen. Op dat moment ontdekten we ook dat de zaak ook door de Europese Commissie werd onderzocht”, voegt Vlčko eraan toe.
De regio Opper-Nitra werd in december 2017 door de Europese Commissie geselecteerd als proefregio voor het platform van de Europese Commissie voor steenkoolregio’s. Vervolgens lanceerde de Commissie het Just Transition Fund (JTF). Een dergelijk instrument is bedoeld om die EU-gebieden te helpen die te maken krijgen met sociaaleconomische uitdagingen als gevolg van de overgang naar klimaatneutraliteit. Om toegang te krijgen tot de fondsen moest een actieplan worden opgesteld om de toekomst van Opper-Nitra vorm te geven.
Sluiting
Het analyseren van de gevolgen van de sluiting van de mijn was een van de eerste stappen in het proces. In 2018 had het mijnbouwbedrijf ongeveer 4000 mensen in dienst. Een van de belangrijkste zorgen was dan ook hoe deze arbeidskrachten konden worden ondergebracht.
“Hoewel er nog veel mensen in dienst waren van het mijnbedrijf, was de economie van de regio behoorlijk gediversifieerd. Er waren andere grote werkgevers en het werkloosheidscijfer was relatief laag in vergelijking met andere regio’s”, legt Ondrej Seban uit. Hij is een senior manager bij PwC, het bedrijf dat door de Commissie is ingehuurd om de plaatselijke belanghebbenden te helpen bij het opstellen van het actieplan.
In het actieplan zijn vier pijlers gedefinieerd waarop de nadruk moet komen te liggen: infrastructuur, economie, energiesector en levenskwaliteit en sociale aspecten. In juli 2019 werd het goedgekeurd als onderdeel van de nationale steenkoolstrategie.
Bovendien werden veel van de prioriteiten uit het actieplan vervolgens ook opgenomen in het Slowaakse transitieplan. Hierin wordt bepaald hoe Slowakije de steun van de GTF zal gebruiken. Het Just Transition Plan staat op het punt te worden goedgekeurd door de Europese Commissie. Daarna zal het Slowaakse ministerie van Investeringen de oproepen tot het indienen van projecten starten.
Mijnwater
Er zijn veel ideeën om de toekomst van de regio vorm te geven. Ondanks hun sluiting zullen de mijngebieden – althans in één van de te lanceren projecten – een energiebron blijven. “De mijngroeves liggen in een deel van het gebergte. De regenval dringt door in de voormalige mijnholtes en stroomt op natuurlijke wijze in de rivier. We zijn van plan dit weglekkende mijnwater vast te houden. Gemiddeld over het hele jaar stroomt het met een temperatuur van 16°. Door middel van warmtepompen, biomassa en zonnepanelen zullen we de temperatuur verhogen, zodat die voldoende is voor verwarming”, aldus Vlčko uit.
“Anderzijds zou het terrein van de elektriciteitscentrale kunnen worden hergebruikt voor andere industrieën, zoals dse productie van batterijen. De verbinding met hoogspanning en gasleidingen maakt het waardevol voor dergelijke technologie. Deze kenmerken maken het zeer waardevol voor verschillende bedrijven”, voegt Seban eraan toe.
Wat de schepping van nieuwe arbeidsplaatsen in het gebied betreft, is één van de ideeën het herstellen en produceren van spoorwagons. Bij een dergelijke investering kan gebruik worden gemaakt van de bestaande spoorweginfrastructuur van de mijnbouwonderneming. Andere ideeën, die reeds worden uitgevoerd, hebben betrekking op de bouw van kassen voor de teelt van tomaten en een viskwekerij. Beide maken deel uit van het diversificatieplan dat door de mijnonderneming wordt uitgevoerd.
Inwoners
Een van de belangrijkste lessen die uit het geval van Opper-Nitra kunnen worden getrokken, is dat de acceptatie van zo’n transitie door de inwoners van cruciaal is om het proces op gang te brengen. Seban: “De plaatselijke bevolking moet bereid zijn om zo’n overgang te doorgaan, maar de steun van de regering is onontbeerlijk. Vanuit mijn perspectief was het belangrijk dat er een extern iemand was die alle belanghebbenden rond dezelfde tafel bracht om de toekomst te bespreken.”
Wat de toekomst betreft, wil de regio de ontvolking tegengaan door hooggeschoold talent aan te trekken. “We hebben een werkgroep opgericht die ideeën en strategieën identificeert om jonge mensen te interesseren om hier te gaan wonen. Brose heeft in Prievidza in 2015 een nieuwe vestiging geopend. De onderneming heeft al meer dan duizend werknemers en ze zijn van plan verder uit te breiden. Ze nemen ingenieurs aan uit andere steden in het land, om zo nieuwe mensen hierheen te lokken”, zegt Vlčko.
Meer duurzame industrie, toerisme, en mogelijk innovatie. De weg naar een koolstofarme toekomst ligt er. De projecten die binnenkort worden geselecteerd, zullen uitwijzen hoe de toekomst van Opper-Nitra eruit zal zien.
