Wat hebben de verschillende campussen in en rondom Eindhoven, het plan District-E voor het stationsgebied, de aankomende gemeenteraadsverkiezingen, het Muziekgebouw en het Eindhoven Museum, de Brainport-Propositie en de Stichting Cultuur Eindhoven met elkaar te maken? “Alles!”, zouden we nu als stad- en regiobewoners meteen moeten roepen, omdat de potentiële samenhang ons naar een next level zou kunnen loodsen. “Nog weinig” zou echter het realistische antwoord luiden, want deze innovatieve regio blinkt bepaald niet uit in afstemming en samenwerking, wel in hokjesdenken, eigenbelang en het ‘Calimero-narratief’.
Om met dat laatste maar meteen te beginnen: geroemd in eigen gelederen is het clichématige beeld van de gemoedelijke manier waarop ‘de Brabantse gezaghebbers’ met een biertje in de hand zaken doen op een borrel, ver weg van het wakend oog van het landsbestuur en het journaille. “We hangen als Zuiden aan de achterste mem”, “we regelen het onderling wel” en “het komt allemaal wel goed” vormen gezamenlijk de canon en kern van de Brabantse ondernemingszin. Althans, achter dat beeld mogen we ons graag verschuilen. Beetje de underdogpositie invullen en daarmee, net als in het voetbal, de grootste kans op winst denken te hebben.
Maar we lijken wel verdwaald in ons eigen construct: de Calimero-werkelijkheid doet geen opgeld meer, en tegelijkertijd durven we niet echt een grote broek aan te trekken en eens even iets onontkoomsbaars als werkelijkheid te presenteren richting kabinet. Wie zijn ‘we’ dan, in mijn redenering? Welnu, met name ons stadsbestuur. Terwijl de grote bedrijven – met ASML voorop als trekker van een hele aanleverindustrie en kenniseconomie – schrééuwt om verse hoogopgeleide mensen en een bijpassend woon-werk-leefklimaat, riep onze burgemeester in zijn nieuwjaarsspeech op om als nieuwe gemeenteraad in te zien dat er eerst puingeruimd moet gaan worden en dat er geen ruimte zou moeten zijn voor nieuwe uitgaven.
Even een zogenaamde helikopterview, vliegt u mee? Expats, of internationale kenniswerkers in de hoogtechnologische sector, hebben over het algemeen de keus uit een flink aantal opties als het gaat om plekken waar zij zich kunnen vestigen. Uitblinkers van over de hele wereld oriënteren zich op basis van ervaringen van anderen die hun voorgingen, internetlijstjes én met name het bedrijf én de regio waarin ze als single of gezin terechtkomen. Nou, mensen zijn mensen zou je denken: gewoon een goed salaris en een huis en met name een interessante werkkring en dan loopt het wel los. Fout! De moderne expat zit niet meer van 7 tot 8 in een kantoortuin op een campus te ploeteren, nee, die wil suburbaan wonen in het rustige en veilige groen, een internationale school, uitstekende infrastructurele verbindingen en hoogwaardig en gevarieerd stedelijk vermaak – in een dynamische mix van professie en privé. Dat moet je als regio dus allemaal in huis hebben wil je die expats in huis kunnen halen daar waar het eigen opleidingssysteem niet in staat is de gevraagde capaciteit en kwaliteit te bieden.
Nou, Eindhoven heeft het als trekker van de regio helemaal voor elkaar… De burgemeester roept op tot realisme in de schuldenlast. Tientallen miljoenen schuld per jaar in het sociale domein. Een stad van twee snelheden: een kloof tussen de ‘geslaagden’ – de winnaars van de nieuwe business – en heel veel ‘oude’ Eindhovenaren – die gekort worden op zorg, waarvoor geen jeugdhulp beschikbaar is en die afhankelijk zijn van de Voedselbank. Een centrum dat ook nog maar twee smaken kent, namelijk steeds meer fastfoodreuzen en wegwerpkleding enerzijds en anderzijds slechts dure boutiques en koffietentjes. Regionale functie als winkelstad: ja. Verblijfswaarde voor bevolking en expat: nauwelijks. Er is geen ritme, geen vibe, geen flow, geen wow. De huizenmarkt is oververhit, de luchtkwaliteit is miserabel, het aanbod van vertier is beperkt en eenzijdig, de bereikbaarheid – zowel voor auto als OV – staat onder druk, de bestuurlijke chaos rond samenwerking in de regio is een lappendeken en een chaos, de gemeentekas van de kerngemeente is bijna leeg. Nou, goed bidbook om de expats aan ons te binden…
Macro-niveau: Eindhoven maakt voortaan deel uit van het nieuwe overlegorgaan REOS (Ruimtelijk-Economische Ontwikkelstrategie). De Eindhovense wethouder van Economie jubelt dat we spelen in de Eredivisie, samen met de Mainports. Via dit gezamenlijke visitekaartje richting het buitenland moet de Groot-Nederlandse delta neergezet worden als driehoek van zaken, distributie en (hoogwaardige) maakindustrie. Schiphol/ZuidAs, Haven Rotterdam en … Brainport.
Macro-niveau 2: Datzelfde Brainport vraagt als nieuwe Mainport in de reeks van drie om een verzilvering van de toezeggingen die voormalig minister Kamp knarsetandend gedaan zou hebben, namelijk de geldkraan opendraaien. De totale zogenaamde regio-enveloppe van het nieuwe kabinet voor regionale economische problemen in het hele land is 950 miljoen groot. De Brainport Actieagenda van vorig jaar is nu doorvertaald naar een Brainport-Propositie. De totale doorkijk en vraag naar 8,5 miljard van toen is nu doorvertaald naar 370 miljoen voor een eerste impuls. Eindhoven en de regiogemeenten zeggen 200 miljoen zelf bij te gaan leggen (uit welke middelen..?), voor fotonicatechniek, Eindhoven Engine, een congrescentrum, urban sports, een kennisinstituut design en digitale cultuur, 25 top-designwerken, en … het Muziekgebouw. Ja, ook het Muziekgebouw, omdat we in Eindhoven van mening zijn dat de regio moet meebetalen aan de stadse topvoorzieningen en aangezien we zelf het begrotingsgat op dit vlak niet kunnen vullen, doen we het via deze omweg.
Meso-niveau: De wethouder Economie speelt dus namens college en raad in de Eredivisie. Zijn collega’s zitten onderwijl met hun voeten in stroperige modder – met tekorten, te weinig overzicht, dure externe inhuur – zonder duidelijk zicht op verlichting door het nieuwe geld, want we hebben een claim neergelegd om een beter vestigingsklimaat op te zetten met heel specifieke bestemmingskeuzes die bepaald niet in ieder domein verlichting geven. Terwijl het kabinet tijdens de discussie rondom de erkenning van Brainport = Mainport bovendien óók al vrij duidelijk heeft laten doorschemeren dat het er geld zou komen voor geoormerkte bestemmingen rondom internationale scholing en enkele specifieke culturele initiatieven. Laten we hopen dat het slechte geheugen van de nieuwe regering parallel loopt met dat van onze eigen gemeente…
Micro-niveau: Wie kan en moet er nu bij uitstek zorgen voor een interessant vestigingsklimaat voor bewoners en expats zoals aan het begin van dit stuk geschetst? Dus ‘hoogwaardig en divers stedelijk vermaak’met ‘ritme, vibe, flow, wow’: inderdaad: de afdeling Cultuur. Nu wil het geval dat, bij gebrek aan visie, het cultuurbeleid in onze stad enkele jaren geleden apart is gezet in een stichting, namelijk de SCE (Stichting Cultuur Eindhoven). Het grootste deel van de oorspronkelijke betrokken ambtenaren is uit onvrede opgestapt, de directeur van de stichting wordt steeds overruled door de wethouder cultuur als er een knelpunt ontstaat, en ondertussen grijpen veel initiatieven en instellingen die de stad juist diverser moeten maken naast de veel te kleine subsidiepot. Vanuit de sector is er zeer stevige kritiek geuit op de SCE en is de toezegging dat er een evaluatie zou plaatsvinden terug op de agenda van de raad gekomen, voor… eind januari. Precies het moment waarop het kabinet zich moet gaan buigen over de bijdrage van het rijk aan het vestigingsklimaat hier. En als klap op de vuurpijl heeft de SCE zelf een uitnodiging uitgestuurd met een oproep voor deelname aan een debat over de Staat van Cultuur in Eindhoven: “In het drieluik komen de volgende vragen aan bod: hoe staat het met cultuur in de stad, wat heeft (sic) de stad en al haar inwoners en bezoekers nodig en waar willen we naartoe?” In de Brainport-Propositie staat dat er specifiek 8 miljoen is aangevraagd voor het (helemaal niet meer bestaande) Eindhoven Museum, wat daar, naar verluidt, alsnog aan de Boutenslaan het hele verhaal van Eindhoven mee wil vertellen door middel van een nieuw te realiseren gebouw en dito tentoonstelling. Amvest roept inmiddels van de daken dat het verhaal van de stad wil gaan vertellen in een enorme expo in het nieuwe stationskwartier District-E. Woningcorporatie Sint Trudo heeft in het Veemgebouw de geweldige expositie Eindhoven 100 gehouden, maar die is nu afgebroken. De inventaris van het opgeheven Museum Kempenland staat in opslag. Wél zijn er drie particuliere, thematische bedrijfsmusea uitgebreid/verrezen in de afgelopen jaren via DAF, Philips en PSV.
In samenvatting:
-Het bedrijfsleven roept om mensen en een goed vestigingsklimaat.
-De kennisinstituten in den brede kampen met tekorten en kunnen de mensen niet leveren, maar in de vraag aan het Rijk staan alleen specifieke (nieuwe) instituten benoemd/begroot.
-We vragen als Brainport geld en krijgen waarschijnlijk als regio een deel van de gevraagde 170 miljoen, maar een structurele financieringsbasis lijkt ver weg; bovendien bestaat grote onduidelijkheid over de eventuele oormerking van de los te komen gelden.
-Het vestigingsklimaat moet gerealiseerd worden door alle regiogemeenten, maar deze staan elkaar naar het leven door vermeende/mogelijke herindelingen en doordat politiek regioverrekening of lokale afbraak van voorzieningen heel gevoelig ligt.
-De trekker van de ontwikkeling van een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor de belangrijke pijler cultuur staat onder druk, is vleugellam en vraagt zich af waar we eigenlijk naartoe zouden moeten willen.
…en dit gaat allemaal tegelijk en parallel in de komende weken plaatsvinden. Als je zo slordig met je prioritering en afstemming omgaat, dan ben je toch ook gedoemd om in je clichénarratief te blijven zitten? Benieuwd wat de Eindhovense kiezer gaat beslissen over hemd en rok… Zíj zijn immers de stemgerechtigden en zíj hebben op dagelijkse basis te maken met hún Brainportwerkelijkheid. De werkelijkheid van dolen in het mozaïek op zoek naar ondersteuning, antwoorden, veiligheid, een woning en vermaak. Als ík onze burgemeester was geweest had ik ook opgeroepen tot realiteitszin voor de volgende raadsperiode, maar dan wel in de vorm van het dichten van de kloof die we hier wel degelijk kennen, in de stad en regio van twee snelheden en vele culturen.
FOTO – Your Captain Luchtfotografie