Het hing al een tijdje in de lucht, maar het is nu definitief: het kabinet legt ASML beperkingen op voor de export van minder geavanceerde chipmachines richting China. Dat maakte minister Schreinemacher, voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking vandaag bekend. Ze sprak daarbij over “nationale aanvullende exportcontrole-maatregelen van geavanceerde productieapparatuur voor halfgeleiders”. Voor extreme ultraviolet (EUV) machines lag er al een verbod; dat geldt nu ook voor de iets minder geavanceerde deep ultraviolet (DUV) machines.
ASML produceert momenteel elf verschillende DUV-machines. Een deel van de oudere modellen moet nu dus via het vergunningsstelsel naar China, maar welke machines daar precies onder vallen, heeft het kabinet nog niet bekendgemaakt.
Het kabinet wil met de maatregel voorkomen dat gevoelige technologie in handen van China komt. Het besluit komt na maanden van oplopende druk uit de Verenigde Staten. Halfgeleiders zijn van groot strategisch belang voor toekomstige militaire en civiele toepassingen. Nederland speelt, vooral dankzij ASML en de toeleveringsketen daaromheen, wereldwijd een belangrijke rol in deze waardeketen. De Amerikaanse marktautoriteit denkt dat China de technologie wil gebruiken voor kunstmatige intelligentie, geavanceerde wapens en massasurveillance. De omzet van ASML komt voor zo’n 15 procent uit China. Volgens ASML-topman Peter Wennink hebben Amerikaanse bedrijven al geprofiteerd van de beperkingen op EUV-machines.
Nationale veiligheid
“Gezien de technologische ontwikkelingen en geopolitieke context, is het kabinet tot de conclusie gekomen dat het nodig is voor de nationale veiligheid om de bestaande exportcontrole van specifieke productieapparatuur voor halfgeleiders uit te breiden”, zo schrijft de minister aan de Tweede Kamer. “Hiertoe zal het kabinet voorstellen indienen, die erop gericht zijn deze hoogwaardige technologieën internationaal te laten controleren. Tegelijkertijd zal het kabinet ook nationaal en in EU-verband reeds de noodzakelijke stappen zetten.”
Het kabinet heeft drie strategische doelen gedefinieerd rond (inter)nationale veiligheid:
- voorkomen dat Nederlandse goederen bijdragen aan ongewenst eindgebruik, zoals militaire inzet of in massavernietigingswapens;
- het voorkomen van ongewenste strategische afhankelijkheden op de lange termijn;
- het behoud van Nederlands technologisch leiderschap.
De maatregelen vormen onderdeel van een pakket aan maatregelen rond de halfgeleiderwaardeketen. Daaronder valt de bescherming van bepaalde technologieën zoals de investeringstoets en maatregelen op het gebied van kennisveiligheid. Schreinemacher zegt dat er ook maatregelen nodig zijn voor behoud van technologisch leiderschap. “Zo wordt specifiek voor de halfgeleidersector in Europees verband gewerkt aan de Chips Act.”
Bij de beoordeling van een exportvergunningaanvraag wil het kabinet per geval een specifieke afweging maken. “De overheid maakt een analyse van het risico dat één of meerdere van de strategische doelen in gevaar komt, waarbij wordt gekeken naar onder meer de eigenschappen van het te exporteren product, de toepasbaarheid van het product, de eindgebruiker en het land van bestemming.”
Het gaat bij de exportbeperking om “zeer specifieke technologieën in de productiecyclus van halfgeleiders waarop Nederland een unieke en leidende positie heeft, zoals de meest geavanceerde Deep Ultra Violet (DUV) immersie lithografie en depositie”. Deze technologieën spelen een cruciale rol bij de productie van geavanceerde halfgeleiders. Het kabinet zegt eventuele verstoring van de waardeketens te willen voorkomen en rekening te houden met het internationale gelijke speelveld.
Wassenaar Arrangement
Nederland had de maatregelen het liefst via het multilaterale exportcontroleregime, het Wassenaar Arrangement (WA) willen regelen, maar de kans daarop is nihil. “Besluitvorming in het WA geschiedt op basis van consensus. De kans dat consensus wordt bereikt is momenteel echter klein. Naar verwachting zal de veranderde geopolitieke context doorwerken in het regime, aangezien ook de Russische Federatie lid is en deze het voorstel kan blokkeren.”
Vandaar dat gekozen wordt voor een eigen initiatief, waar andere landen zich bij kunnen aansluiten. Maar ook dat zal niet snel gebeuren, zo is de verwachting. “Deze geavanceerde productieapparatuur voor halfgeleiders is wereldwijd slechts in een beperkt aantal landen aanwezig, wat betekent dat voor veel lidstaten er geen directe aanleiding is een soortgelijke vergunningplicht te hanteren.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
