“Europese streefdoelen voor stikstofdepositie zullen aangepast moeten worden”
Elke dag is er wel nieuws te melden over bouwprojecten die niet doorgaan of herzien moeten worden vanwege een uitspraak van de Raad van State in mei over stikstofregels. Volgens RTL Nieuws, dat in mei van dit jaar een onderzoek deed, gaat het in provincies alleen al om 1.571 procedures die zijn stilgelegd of vergunningen die opnieuw bekeken moeten worden.
De Raad van State oordeelde in mei dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) om stikstof in Nederland terug te dringen onvoldoende effectief is om aan de Europese regels te voldoen. De overheid had toen al toestemming gegeven voor allerlei bouwprojecten die leidden tot nog meer stikstof, zoals aanleg van wegen of het uitbreiden van veestallen.
Een Europese studie onder leiding van biologen van de KU Leuven bevestigt de ernst van de situatie. De neerslag van stikstof vormt volgens de onderzoekers “een ernstige bedreiging voor het voortbestaan van essentiële schimmels in graslanden, waardoor de biodiversiteit onder druk komt te staan”. Het onderzoek vond plaats in België, Nederland, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Engeland, Zweden, Estland en IJsland.
Ons verkeer en vooral de bemesting in de landbouw zorgen voor de uitstoot van verschillende vervuilende stoffen waaronder stikstof. Het komt onder andere als gas in de lucht terecht en daarna via de regen in de bodem. Door deze vorm van bodemvervuiling – stikstofdepositie – verzuurt de grond langzaamaan en wordt ze uiteindelijk giftig. Stikstof tast talrijke schimmelsoorten aan. Die vormen een belangrijke schakel in ecosystemen zoals bossen of graslanden. Ze zijn immers onontbeerlijk voor de groei van de planten. Tal van schimmels voorzien de planten van voedingstoffen en water, de planten leveren deze schimmels dan weer suikers via hun wortels.
“Als er per hectare bos meer dan 5 à 6 kilogram stikstof per jaar neerslaat, dan sterven de paddenstoelen en zo kunnen bomen letterlijk sterven van de honger en de dorst.”
Britse onderzoekers onderzochten eerder al de schimmels in bossen, zegt bioloog Tobias Ceulemans van KU Leuven. “Dat zijn de schimmelsoorten die bovengronds zichtbaar zijn: de typische bospaddenstoelen zoals de vliegenzwam en de cantharel. Als er per hectare bos meer dan 5 à 6 kilogram stikstof per jaar neerslaat, dan sterven de paddenstoelen en zo kunnen bomen letterlijk sterven van de honger en de dorst.”
Bij graslanden bevindt de overgrote meerderheid van deze behulpzame schimmels zich helemaal ondergronds. Daardoor was tot voor kort nog maar weinig bekend over hun reactie op stikstof. Onder leiding van de KU Leuven werd een Europese studie opgezet. “Op 40 plaatsen in Europa hebben we plantenwortels en bodemstalen verzameld. Het stikstofgehalte in de lucht werd bepaald, en dat over een periode van tien jaar. Met DNA-analyse werd onderzocht welke schimmels in de bodem voorkomen, en in welke hoeveelheden.”
De schimmels uit graslanden blijken ietsje bestendiger te zijn tegen stikstof dan bospaddenstoelen, maar de resultaten blijven zorgwekkend, zegt Ceulemans. “De meeste graslandschimmels verdwijnen al uit de bodem bij een stikstofdepositie lager dan 7,7 kilogram per hectare per jaar. Dat is slecht nieuws voor Vlaanderen. Wij zijn één van de slechtste leerlingen in de Europese klas, met een gemiddelde van 23,4 kilogram stikstof per hectare per jaar volgens de Vlaamse Milieumaatschappij. Plantensoorten die afhankelijk zijn van schimmels, maar ook de dieren die van deze planten leven, zoals vlinders en bijen, verdwijnen dan.”
“Samen met de landbouw- en transportsector bekijken welke maatregelen er nodig zijn om de uitstoot van stikstof te beperken.”
De studie toont volgens Ceulemans aan dat de Europese streefdoelen voor stikstofdepositie aangepast zullen moeten worden. “Deze normen variëren nu van 10 kilogram stikstof per hectare per jaar voor de meest kwetsbare ecosystemen, zoals venen en droge loofbossen, tot 25 kilogram voor de minst gevoelige, zoals voedselrijke valleibossen. Die waardes liggen dus nog te hoog. De beleidsverantwoordelijken zullen met de landbouw- en transportsector op een eerlijke manier moeten bekijken welke ondersteunende maatregelen er nodig en mogelijk zijn om de uitstoot van stikstof te beperken. Gelukkig tonen voorbeelden uit de buurlanden zoals het Verenigd Koninkrijk dat dat mogelijk is. Ook de Verenigde Staten hanteren vergelijkbare streefdoelen.”
De volledige studie “Arbuscular mycorrhizal fungi in European grasslands under nutrient pollution” verschijnt op vrijdag 23 augustus 2019 in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Global Ecology and Biogeography‘.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
