Stefan Thorliefsson was 103 jaar oud toen over hem een artikel in het IJslandse nieuwsblad Isir verscheen omdat hij nog steeds golf speelde. Hij overleed in maart 2021 als oudste man van het land. Visdieet en genetica speelden een belangrijke rol bij het behalen van die hoge leeftijd. Het maakt echter een groot verschil waar je woont in Europa. In IJsland is de gemiddelde levensverwachting meer dan 83 jaar, terwijl deze in de Balkan bijvoorbeeld slechts 77,5 jaar is. De luchtkwaliteit is daarbij een van de factoren die de meeste invloed heeft. En daar wordt mede dankzij het coronaherstelplan van de EU hard aan gewerkt. Al is de luchtkwaliteit in Europa vooral in steden slecht.
Volgens het Europees Milieuagentschap – EEA – kunnen 307.000 vroegtijdige sterfgevallen in 2019 in verband worden gebracht met blootstelling aan fijnstof in de EU. De smerigste lucht is vooral te vinden in steden en grote stedelijke agglomeraties.
“De luchtkwaliteit heeft echter ook gevolgen voor andere aspecten van ons leven, zoals de economie en de productiviteit van een bepaald gebied”, legt Alberto González Ortiz uit. Hij werkt als luchtkwaliteitsdeskundige bij het Europees Milieuagentschap. Om de trend om te buigen wil de EU met haar actieplan “zero pollution” het aantal voortijdige sterfgevallen als gevolg van fijnstof tegen 2030 met 55 procent verminderen ten opzichte van de cijfers voor 2005. Het EMA schat dat in 2005 456.000 sterfgevallen konden worden toegeschreven aan blootstelling aan deze vorm van vervuiling.
Luchtkwaliteit
IJslanders leven langer vanwege een dieet met veel vis, mensen die al generaties lang gewend zijn aan blootstelling aan barre weersomstandigheden en een actieve levensstijl. Zo verklaart althans het Borgen Project -een Amerikaanse non-profitorganisatie die zich richt op armoede- de hoge levensverwachting. Ook de warmwaterbronnen in het hele land spelen een rol. Want behalve dat deze energie leveren, maken ze ook de lucht schoner.
Een van de grootste problemen van Bosnië is daarentegen de gebrekkige controle op de vervuiling door energieopwekking. Als gevolg daarvan is de gezondheid van de luchtwegen slecht en komt er veel longkanker voor. Bovendien heeft de nasleep van de oorlog nog steeds een grote invloed op de kwaliteit van het leven, omdat infrastructuur veelal slecht is herbouwd. Daardoor is het voor mensen moeilijker om ziekenhuizen te bereiken.
Fijnstof
Het stadsmilieu heeft voortal te leiden onder de uitstoot van verbrandingsgassen door verkeer, industrieën en verwarmingen. Daardoor zweven er allerlei deeltjes en druppeltjes in de lucht. Ze worden geclassificeerd als PM 10 – wanneer ze een diameter hebben van 10 micrometer (µm) of PM2.5 wanneer ze een diameter hebben van 2.5 µm of minder.
Deze zwevende deeltjes zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor het aantal sterfgevallen dat gerelateerd is aan luchtverontreiniging. Midden- en Oost-Europa – en ook Noord-Italië – hebben het meest te lijden onder dergelijke vervuiling. In de oostelijke landen is de belangrijkste oorzaak van deze emissie het gebruik van steenkool voor de verwarming van woningen en in industrieën. Maar ook de meteorologische omstandigheden zijn van invloed op de hoge PM-concentratie. De combinatie van dichtbevolkte gebieden en industriële complexen en het klimaat van de Povlakte maakt het noorden van Italië tot een van de meest vervuilde regio’s in de EU.
Meer dan het maxium
Stikstofdioxide – NO2 – wordt gegenereerd door het wegverkeer. In de dichtstbevolkte gebieden en de gebieden met het meeste verkeer is de luchtverontreiniging dan ook het grootst. In sommige steden zoals Madrid, Parijs en Berlijn is een jaargemiddelde gemeten van meer dan 50 µg/m3; de jaarlijkse EU-grenswaarde is vastgesteld op 40 µg/m3.
Ozonvervuiling
Een andere primaire verontreinigende stof is ozon (O3). NO2 en zwevende deeltjes worden rechtstreeks uitgestoten door de verbranding van brandstoffen, terwijl O3 ontstaat uit de chemische reacties tussen stikstofoxiden en vluchtige organische verbindingen. Dergelijke reacties worden in gang gezet door warmte en licht. De Middellandse-Zeelanden zijn dan ook de landen waar de hoogste concentratie van deze verontreinigende stof kan worden aangetroffen.
Hadden deze waarden een invloed op de verspreiding van het coronavirus? Desgevraagd ontkent González elke correlatie. “Alle studies die we hebben geanalyseerd laten geen duidelijk oorzakelijk verband zien tussen de luchtkwaliteit en de verspreiding en sterfte van COVID-19. Als je vervuilde lucht hebt ingeademd, is je ademhalingssysteem zeker aangetast en ben je vatbaarder voor het oplopen van een ademhalingsziekte.”
Preventieve maatregelen
Naast het gebruik van duurzamere manieren van mobiliteit en groenere energiebronnen om de vervuiling terug te dringen, kunnen ook andere preventieve maatregelen worden genomen.
“Bij de planning van nieuwe stadsdelen kan het helpen ziekenhuizen, bejaardencentra en scholen in minder blootgestelde zones te plaatsen. Op die manier worden de kwetsbaardere delen van de bevolking beschermd”, onderstreept González.
“Na de lockdown van 2020 hebben verschillende steden maatregelen genomen om de uitstoot in steden te verminderen. Milaan, bijvoorbeeld, heeft de voetgangersgebieden uitgebreid. Ook Barcelona en zijn superblokken-idee zijn een goed voorbeeld. Daar wordt verplaatsing te voet aangemoedigd en zijn de snelheidsbeperkingen strenger,” legt de EMA-deskundige uit.
Vijftien-minutenstad
Barcelona Superilles wil de problemen aanpakken door de mens weer in het middelpunt van alles te plaatsen. De straat moet weer op de auto’s worden terugveroverd. Het doel is niet alleen de luchtkwaliteit te verbeteren, maar ook de lokale economie en de sociale cohesie te bevorderen.
Naast ruimtelijke ordening benadrukt González het belang van het bewustzijn van de mensen. “Weten in welke mate steden vervuild zijn en welke gevolgen dat voor hen kan hebben, kan mensen stimuleren om anders te handelen en hun levensstijl te veranderen. Op die manier kunnen we druk uitoefenen op de autoriteiten om meer te doen”, benadrukt hij. Het Superilles-concept van Barcelona heeft zijn ruggengraat in een breder stedelijk model. Het heet de 15-minutenstad en is bedacht door Carlos Moreno – hoogleraar complexe systemen en innovatie aan de Sorbonne Universiteit.
Zuivere lucht
Het model is erop gericht dat burgers toegang hebben tot al hun dagelijkse behoeften binnen een afstand van 15 minuten lopen of fietsen. De filosofie van Moreno werd toegepast in Parijs en New York. Ook kleinere steden hebben het concept inmiddels omarmd, maar de verwachting is dat het in grote stedelijke agglomeraties het meer voordelen zal opleveren.
De C40-kennishub heeft het model onderschreven en gepromoot als blauwdruk voor het herstel na corona. Kortere en duurzamere pendeldiensten zijn niet alleen een manier om steden leefbaarder te maken, maar ook een doeltreffende manier om de lucht die we elke dag inademen zo zuiver mogelijk te houden.
Steun ons!
Innovation Origins is een onafhankelijk nieuwsplatform, dat een onconventioneel verdienmodel heeft. Wij worden gesponsord door bedrijven die onze missie steunen: het verhaal van innovatie verspreiden. Lees hier meer.
Op Innovation Origins kan je altijd gratis artikelen lezen. Dat willen we ook zo houden. Heb je nou zo erg genoten van de artikelen dat je ons een bedankje wil geven? Gebruik dan de donatie-knop hieronder:
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
