De prijs van aardgas is enorm gestegen. Bovendien is er veel weerstand tegen de ongebreidelde groei van allerlei vormen van hernieuwbare energie. Daarmee laait de discussie over kernenergie op. Het Verenigd Koninkrijk meldde deze week te gaan voor de bouw van een middelgrote kerncentrale, door Rolls Royce. Ook in Frankrijk zijn er plannen voor zes nieuwe kerncentrales, zo kondigde de Franse president Emmanuel Macron vorige maand aan. En hoe reëel is de kans dat er twee kerncentrales in Nederland bijkomen?
Kernenergie als oplossing voor de huidige energie- en klimaatcrisis. We praten erover met Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen en manager corporate strategy bij Gasunie. Hij ziet kernenergie vooral als een van de bronnen binnen het hele palet aan benodigde CO2-vrije energie die we niet zomaar zouden moeten afschrijven. Peter de Jong, programmaleider Elektriciteitsproductie bij Natuur & Milieu, is het daar niet mee eens en zegt dat we ons geld beter kunnen investeren in zonne- en windenergie.
CO2-vrij
“Bij kernenergie komt nauwelijks CO2-vrij”, zegt Visser. “Weliswaar leidt de productie van uranium en de bouw van kerncentrales tot CO2-emissies, maar dat geldt net zo goed bij de productie en bouw van bijvoorbeeld zonneweides, windparken en stuwdammen. Kernenergie draagt daarmee bij aan de beteugeling van de opwarming van de aarde.”
Veilig
“Ik ben natuurlijk geen kernenergiespecialist, maar heb de stellige indruk dat de techniek veilig is. Ik zou dan ook prima in Borssele kunnen wonen. Dat geldt voor meer Nederlanders. Zeeland ijvert voor een tweede kerncentrale bij Borssele. Ook vinden veel Nederlanders het veilig genoeg om naar Frankrijk op vakantie te gaan. Daar staan volop kerncentrales. Als we ons zorgen zouden maken over de veiligheid, dan zouden we wel massaal uitwijken naar Italië, waar immers geen kerncentrales staan. Wat betreft het afval: de hoeveelheid zwaar radioactief afval is beperkt en kan desnoods boven de grond worden opgeslagen.”
Stabiel
“De productie van kernenergie is niet afhankelijk van het weer, zoals zon en wind. Behalve in planbare onderhoudsperioden kunnen we op de output van kerncentrales rekenen. Sommigen denken misschien dat we onze energievraag vergaand zullen aanpassen aan de beschikbaarheid van weersafhankelijke bronnen, maar ik heb daar een hard hoofd in. De meeste processen gaan door. Bovendien willen we ook gewoon autorijden, als het eens een weekje niet of nauwelijks waait. Dat betekent dat we naast zon en wind een enorm grote stabiele CO2-vrije bron nodig hebben. Dat is nu biomassa, maar dat heeft ook zo haar nadelen en tegenstanders. Waterstof zou een goede optie kunnen zijn, maar dat komt maar moeizaam tot ontwikkeling.”
Niet afhankelijk van een bron
“De huidige aardgascrisis laat zien dat we ons niet te afhankelijk moeten maken van één energiebron. We lijken nu massaal te kiezen voor windenergie, vooral op zee, maar wie zegt mij dat er door klimaatverandering in 2050 geen maandenlange windarme perioden in Noordwest-Europa gaan voorkomen? Het is daarom goed verschillende bronnen te hebben. Komt er een kink in de kabel bij een van die bronnen, dan zijn er nog alternatieven.”
“Het is wat dat betreft niet eens zo belangrijk of een systeem met kernenergie nu iets goedkoper of duurder is dan een systeem van zonne- of windenergie of biomassa. Het is belangrijker dat je niet teveel eieren in een mandje legt en werkt aan een betrouwbaar energiesysteem, dat bestaan is tegen onverwachte gebeurtenissen. Overigens is het wel zeker dat kerncentrales door seriematige bouw en standaardisatie veel goedkoper kunnen worden dan nu. Wat dat betreft is het van belang een dergelijke ontwikkeling samen met een aantal gelijkgestemde Europese landen in te zetten.”
Lees ook: UK backs new small nuclear energy
“We willen ook geen windmolens”
Aan elk alternatief voor fossiele brandstof zitten nadelen, het is belangrijk dat te beseffen, aldus Visser. “We willen ook geen biomassa, want dat is slecht voor de biodiversiteit. Landen met bergen willen geen nieuwe stuwmeren. Windmolens op land willen we ook al niet. Bij windparken op zee gaat het nog wel, maar op een gegeven moment is de zee te vol. Er zijn ook nog andere gebruikers. Helemaal trouwens in België en Duitsland die veel minder zeeoppervlak hebben dan wij.”
“Zonneweides en onze daken vol leggen met zonnepanelen levert in de zomer wel veel energie, maar in de winter slechts weinig. Aan de andere kant willen we onze welvaart niet zomaar opgeven en daarvoor is energie nodig, veel energie. Natuurlijk, we kunnen en moeten nog veel energie besparen, maar dat neemt niet weg dat we in 2050 veel energie zullen gebruiken. Kernenergie is overigens geen panacee. Het is slechts een van de bronnen. Ook met kernenergie is er nog veel zon en wind nodig en andere vormen van energie zoals biomassa, waterstof en geothermie.”
Nu beginnen
“Vaak wordt gezegd dat het jaren duurt om een kerncentrale te bouwen. Dat zeggen we al 20 jaar. Als we 20 jaar geleden waren begonnen dan hadden ze er nu gestaan. Dan hadden we nu veel minder CO2-uitstoot gehad en steviger CO2-doelstellingen voor 2030 kunnen definiëren. Ook waren we minder afhankelijk van aardgas geweest. Het is echter nog geen 2050 en na die tijd is er ook nog een toekomst. Misschien zeggen we tegen die tijd wel ‘gelukkig dat we wat kerncentrales hebben gebouwd’, want daardoor is er bijvoorbeeld veel minder biomassa nodig die we dan weer kunnen gebruiken voor de productie van materialen en gebouwen.”
Niet mee eens
Peter de Jong, programmaleider Elektriciteitsproductie bij Natuur & Milieu, is het daar niet mee eens. “Ook al starten we nu met bouwen van een centrale, het is echt te laat. We moeten nu snel klappen maken en daarom richt Natuur & Milieu zich op wind, zon en waterstof. Kernenergie is veel duurder per kilowattuur dan zon en wind. Ook wordt het steeds duurder.”
Afval opslaan
Ook wijst De Jong op het afvalprobleem bij kernenergie. “In Nederland is er nog steeds geen locatie voor de langdurige berging. Je moet een plek vinden waar je voor tienduizenden jaren het afval in opslaat. Daar speelt eveneens het kostenelement mee.” Uit een onderzoek van COVRA, de Centrale Organisatie voor Radioactief Afval, blijkt dat voor de definitieve opslag van radioactief afval twee miljard euro nodig is en zo’n 1,4 vierkante kilometer in beslag neemt. “Het onderzoek is uit 2018, gemaakt met de twee centrales die we toen hadden. Zetten we er nu zes neer dan is het waarschijnlijk drie keer twee miljard euro die nodig zijn.”
Grote gevolgen
“We leven in Nederland voor een groot deel onder de zeespiegel en in een dichtbevolkt land. Het risico op een incident is misschien klein, de gevolgen zijn erg groot. Dan heb ik het niet zozeer over menselijke slachtoffers maar je zou een groot gedeelte van Nederland moeten ontruimen. Je kunt nog wel meer veiligheidsmaatregelen nemen, maar dat brengt ook hogere kosten met zich mee.”
Volgens De Jong is er geen noodzaak om kerncentrales te gaan bouwen. “Elke euro kun je maar een keer uitgeven. Dan ik liever dat we die euro besteden aan zon en wind dan aan kernenergie.”
Uranium
Iets minder belangrijk, maar toch wil De Jong het noemen, is de beschikbaarheid van uranium. “Er is nu nog voor een paar honderd jaar uranium beschikbaar. Gaan we wereldwijd intensiveren met kernenergie dan gaat de voorraad snel achteruit. Je wordt dan afhankelijker van de landen waar het voorradig is. Dat kan leiden tot eenzelfde situatie zoals nu met aardgas uit Rusland. Zon en wind is veel eerlijker over de wereld verspreid.”
Tot slot grapt De Jong erg fan te zijn van een bepaald soort kernenergie. “Dat is namelijk de zon, dat is een hele mooie kerncentrale op veilige afstand. We kunnen nog veel meer zonne-energie gebruiken dan we nu doen.”
