Hitte is een van Europa’s grootste vijanden. In de nieuwe serie ‘Europe battling heat’ zoekt IO uit hoe steden zich ertegen (kunnen) wapenen. Vandaag: innovatieve manieren om klimaatbestendige steden te bouwen.
Net als overstromingen en droogte is hittestress een belangrijke uitdaging bij klimaatadaptatie. Elk jaar worden er in Europa warmterecords gebroken. De Copernicus Climate Change Service meldt dat we dit jaar de warmste juni ooit hebben meegemaakt. Het Europees Ruimteagentschap verwacht dat de temperaturen nog verder zullen stijgen.
In juli 2023 hadden zowel Boekarest als Rome temperaturen van 45°C aan het landoppervlak, terwijl Catania en Nicosia zelfs de 50°C bereikten. Hittegolven zoals deze zullen steeds vaker voorkomen, met ernstige gevolgen van dien. Onze steden kunnen dergelijke hittestress niet aan en er moeten de nodige maatregelen worden genomen om de oplopende temperaturen te bestrijden.
- Toenemende hittestress vormt een belangrijke uitdaging in Europa
- In de proeftuin in Groningen worden innovatieve oplossingen ontwikkeld om hittestress tegen te gaan en steden klimaatbestendig te maken, zoals schaduwtechnieken, lichtreflecterende bestrating en nepbomen.
- Samenwerking tussen overheid en burgers is essentieel om klimaatverandering aan te pakken
In de proeftuin van BuildinG op de Zernike Campus in Groningen worden creatieve en innovatieve ideeën ontwikkeld om klimaatbestendige steden te bouwen. Onderzoekers en studenten van de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool werken daar samen aan een breed scala aan oplossingen. Naast het aanpakken van hittestress onderzoeken ze ook het opvangen, opslaan, zuiveren en verbruiken van regenwater en andere manieren om toekomstige steden duurzamer te maken.
Schaduw en planten
“Zonwering en het vergroenen van steden zijn de twee belangrijkste aspecten van de aanpak van hittestress in de steden. Op onze proeftuin zorgen we daarom voor innovatieve schaduwtechnieken”, zegt Floris Boogaard, lector Ruimtelijke Transformaties aan de Hanzehogeschool.
De Hanzehogeschool werkte samen met startup The Leaf om drie verschillende soorten pergola’s te ontwerpen. Een pergola is een constructie die bestaat uit verticale kolommen die een dak ondersteunen en die zowel als schaduw en als groeiplaats voor planten fungeren. De drie prototypes hebben verschillende vormen en zijn in de proeftuin geplaatst. Naast het aanpakken van hittestress, vangen deze pergola’s water op en helpen ze de biodiversiteit te vergroten.
Een van de drie prototypes genaamd “The Square” bevat sedumbakken op het dak die tot 155 liter water kunnen opvangen. Tests hebben aangetoond dat The Square de temperatuur op hete zomerdagen met 9°C kan verlagen.
Nepboom voor meerdere doeleinden
Steden, vooral stadscentra, kunnen tot zeven graden warmer zijn dan de buitenwijken. Dit komt vooral door stenen constructies en een gebrek aan bomen. Hoe gunstig ook, bomen kunnen veel ruimte onder de grond innemen door de manier waarop hun wortels groeien. Dit kan problematisch worden. Kabels, rioleringen en leidingen moeten soms worden verplaatst om nieuwe bomen te kunnen planten. Niels Kuijpens, student Industrieel Product Ontwerpen aan de Hanzehogeschool Groningen, werkt aan een prototype van een nepboom. Het idee is om een nepboom te plaatsen die gemaakt is van gerecycled materiaal en waar klimopbladeren omheen gewikkeld worden om hem groen te maken. De boom is zo ontworpen dat hij regenwater kan opvangen en opslaan in het waterreservoir dat in zijn stam zit. Dat water kan niet alleen worden gebruikt om de klimopplant te voeden, maar bijvoorbeeld ook door buurtbewoners.
Lichtreflecterende bestrating en asfalt
Bovendien wordt op het trainingsveld een lichtreflecterende bestrating getest. Met deze bestrating warmt de stad tijdens zomerse dagen minder snel op. Verschillende kleuren van de bestrating worden vergeleken met conventionele kleuren. De stenen van de bestrating reflecteren het licht van koplampen van auto’s en fietsen, zodat straatverlichting met minder stroom kan werken. Deze lichtreflecterende stenen warmen ook minder op dan traditionele donkere stenen. De temperatuurverschillen kunnen variëren van 5 tot 12°C in de zomer.
Ook het lichtreflecterende asfalt dat op het trainingsveld wordt getest, reflecteert koplampen en openbare verlichting. Dit soort asfalt warmt minder snel op dan het conventionele donkere asfalt en de temperatuurverschillen kunnen variëren van 8 tot 15 °C in de zomer. Bovendien helpt het asfalt ook om lawaai te verminderen.
Europa vecht tegen hitte
Europa breekt deze zomer hitterecord na hitterecord. ESA voorspelt temperaturen van 49 graden, de bodemtemperatuur in Spanje steeg tot boven de 60 graden Celsius en in 2022 stierven meer dan 60.000 mensen door de hitte.
Er gaat iets mis. Dat de aarde blijft opwarmen, om te beginnen, maar daarnaast zijn de hitteplannen van de EU-lidstaten ontoereikend, terwijl de behoefte daaraan groeit.
In de serie ‘Europe battling heat’ staat de vraag centraal: hoe wapent Europa zich tegen hitte? De komende weken kunt u elke woensdag een artikel verwachten waarin Innovation Origins een gedeelte van die vraag oplost. Vandaag: innovatieve manieren om klimaatbestendige steden te bouwen.
Tijd om op te treden tegen hittestress
Boogaard gelooft dat we meer innovatieve ideeën zoals deze nodig hebben om hittestress aan te pakken. De proeftuin blijft nieuwe ideeën ontwikkelen voor hoe onze toekomstige steden gebouwd moeten worden. Hoewel de proeftuin in Groningen helpt om hittestress aan te pakken, vindt hij dat ook de overheid en de burgers moeten samenwerken om klimaatverandering aan te pakken. “Het doel is om de toenemende hitte in de steden tegen 2050 aan te pakken, maar 2050 is veel dichterbij dan het lijkt”, zegt hij. Er is dus genoeg werk aan de winkel.
