De snelste manier om van een filosoof af te geraken? Simpel. Zeg dat ethiek een ‘trend’ is. Vierklauwens verlaat hij of zij de ruimte, met een snelheid waarbij de hyperloop verbleekt.
Een tijdje geleden hoorde ik een compliance manager spreken over #metoo als ‘ethische trend’. Door de #metoo-ontwikkelingen werd een openspreekcultuur op de werkvloer belangrijker en daar moest je als werkgever rekening mee houden. Onderzoeks- en consultancybureau Gartner presenteerde digitale ethiek en privacy dan weer als strategische ‘trends’ voor 2019.
Van Dale omschrijft trend onder andere als ‘mode’, in de betekenis van ‘de nieuwste trends’ of ‘een trend zetten’. Zo komt ethiek op gelijke hoogte te staan met oversized schouders, die deze herfst en winter trouwens weer he-le-maal ín zijn.
Eindelijk collectieve aandacht
Wie verzint het eigenlijk om over ‘ethische trends’ te spreken? Neem nu #metoo: eindelijk is er collectieve aandacht voor structureel scheve en problematische situaties die veel te lang gedoogd werden. Als #metoo een trend is, waait die vast wel weer over, zoals ook de skinny jeans stilaan uit het straatbeeld verdwijnt ten faveure van ‘flared pants’. ‘Vorig seizoen was seksueel grensoverschrijdend gedrag op het werk uit de mode, maar deze herfst is seksisme weer helemaal ín’.
In Hoeveel is genoeg? Geld en het verlangen naar een goed leven pleiten econoom Robert Skidelsky en zijn zoon, filosoof Edward Skidelsky, voor een herinvoering van de morele dimensie in het westerse marktdenken: het menselijk verlies is groot in een samenleving die een onverzadigbare drang naar winst vertoont, ten koste van waarden, het algemeen belang en fundamentele rechten. Privacy is geen ‘strategische trend’, maar een mensenrecht, uitgewerkt in Artikel 12 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Mensenrechten respecteren is geen modeverschijnsel.
Verlangen naar vriendschap
Ethiek en de vraag naar het goede leven staan al eeuwen centraal in de filosofie. “Van alle middelen tot volledig levensgeluk die de wijsheid ons verschaft, is het verwerven van vriendschap verreweg het belangrijkste”, stelde ‘trendsetter’ Epicurus al. En hij had gelijk: wie zich verbonden voelt met familie, vrienden, geliefden en een sociaal netwerk voelt zich gelukkiger. Het tegengestelde van verbondenheid – je eenzaam en van anderen afgesneden voelen – maakt ons diep ongelukkig en leidt tot een zwakkere gezondheid. Goede relaties plaveien de weg naar het goede leven, wat indruist tegen individualisme en eigenbelang.
“Een leven dat niet kritisch naar zichzelf kijkt, is het niet waard om geleefd te worden”, aldus die andere ‘trendsetter’, Socrates genaamd. Zodus, “vindica te tibi”: ‘besteed tijd aan jezelf’, naar de wijze woorden van ‘trendwatcher’ Seneca. “Pluis jezelf uit en onderzoek jezelf op verschillende manieren en houd jezelf in de gaten; kijk vooral hiernaar, of je vorderingen gemaakt hebt in de filosofie of in het leven zelf”.
Wie eeuwen later nog inspireert, die lanceerde geen trend, maar een onontbeerlijk handvat voor het goede leven.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
