Geboeid heb ik zitten kijken naar de oudejaarsconference van Claudia de Breij. Wat is ze goed. Vakwerk. Alles zat erin: humor, boosheid, liefde, maatschappijkritiek, historisch besef, mooie en gevoelige liedjes. Helemaal geslaagd. Toen ik de volgende dag wakker werd en het motto “we hebben mensen nodig die voorop lopen” op me liet inwerken, wist ik wat me dwars zat. In de huidige tijd kunnen we wel wat minder mensen gebruiken die voorop willen lopen. Daarom een pleidooi voor moedige volgers.
Veranderen is van alle tijden
De oudejaarsconference had als centraal thema verandering. Alles verandert. Dat was vroeger zo en dat is nu zo. Angst voor verandering is er ook altijd geweest. Toen en nu. Veranderen vraagt volgens Claudia mensen die voorop willen lopen. Mensen die niet bang zijn om te verliezen. Dat was vroeger zo en is nog steeds zo.
Vooroplopers van toen
Claudia noemt verschillende, bekende en minder bekende, helden uit het verleden. Mensen die voorop liepen bij veranderingen, zoals Corrie Tendeloo. Wie was die vrouw? Corrie was vanaf 1946 lid van de Tweede Kamer voor de PvdA en zette zich in voor de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Op haar initiatief werd, in 1955 het arbeidsverbod voor getrouwde “ambtenaressen” afgeschaft. Dit verbod maakte dat onder meer “juffen, secretaresses en andere vrouwen” in overheidsdienst gedwongen werden ontslagen de dag na hun trouwen. In 1956 liep Corrie Tendeloo opnieuw voorop toen de zogenaamde ‘handelingsonbekwaamheid’ van getrouwde vrouwen geschrapt werd uit het Burgerlijk Wetboek. Deze bepaling hield in dat vrouwen geen bankrekening konden openen, hypotheek of verzekering konden afsluiten of zelfstandig op reis konden zonder toestemming van hun man.
Weestand van toen
We kunnen het ons nu niet meer voorstellen. In Nederland dan. Ontslagen worden omdat je getrouwd bent. Maar destijds was de weerstand tegen deze verandering groot. De motie in de Tweede Kamer van Corrie Tendeloo werd uiteindelijk met een krappe meerderheid van 46 tegen 44 stemmen aangenomen. Een nipte meerderheid. Maar al vanaf 1930 werden pogingen gedaan om de wet op deze onderdelen te wijzigen. Het duurde uiteindelijk dus ruim 25 jaar voordat deze wet werd aangepast. Destijds bleef, om een meerderheid te verkrijgen, wel in het Wetboek staan dat de man het hoofd van de vrouw was en de vrouw hem gehoorzaam moest zijn. Dit werd pas in 1971 aangepast.
Er waren meer veranderingen, die veel weerstand opriepen. Net als bij de aanpassing van het huwelijksrecht van Corrie Tendeloo. Bijvoorbeeld het verbod op alcohol in het verkeer (1974) of roken in restaurants (2008). Ook die veranderingen gingen gepaard met veel weerstand. Vaak vanuit de gevestigde belangen; die hebben namelijk niets te winnen bij veranderingen. Zo leidde het verbod op alcohol in het verkeer destijds tot weerstand bij de horecaondernemers vanwege de vrees voor een forse daling van de omzet. Maar ook weerstand vanuit de samenleving. Ik herinner me de stevige discussies over het rookverbod in openbare gelegenheden. Met de kennis en ervaring van nu lastig te begrijpen.
Vooroplopen nu
Ook in het komend decennium hebben we mensen nodig, die voorop gaan lopen om dingen te veranderen. Mensen die dingen aan de kaak durven stellen. Mensen die ons een spiegel voor gaan houden. Er is immers nog een wereld te verbeteren. Wie is voor jou een boegbeeld? Ik heb persoonlijk veel bewondering voor Gretha Thunberg. Zo jong, en dan al zoveel mensen in beweging krijgen. Dichter bij huis heb ik bewondering voor Els Keet, die zich steeds opnieuw inzet voor dak- en thuislozen in onze stad. En zijn nog genoeg onderwerpen die de moeite waard zijn om voor te strijden; om voor voorop te lopen. Wat mij betreft staat de strijd tegen de armoede, in onze economisch welvarende Brainport, op nummer 1. Het is toch een gotspe dat er zoveel mensen in Eindhoven langdurig in armoede leven. Ruim 6,500 duizend huishoudens. Dat moet veranderen!
Misschien wel in tegenstelling tot het verleden, zijn er tegenwoordig volop mensen die voorop willen lopen. Het internet zit er vol mee. Mensen met een mening, die verkondigd moet worden. Influencers op Instagram en YouTube met duizenden volgers. Velen lopen voorop, maar de richting waarheen ze lopen ontgaat me soms.
Weerstand van nu
Weerstand is van alle tijden. Gebaseerd op angst, frustratie of woede. Ook in het huidige tijdsgewricht is er volop weestand tegen veranderingen. Dat is dus niet veranderd in de loop der tijden. Of het nu gaat over zwarte piet, het klimaat of stikstof om er maar een paar te noemen. Ik heb er geen studie naar verricht, maar het lijkt wel of de weerstand zich tegenwoordig steeds meer richt op de persoon die de (onwelgevallige) boodschap brengt. Mensen worden bedreigd. Op sociale media en daarbuiten. Het vraagt dus des temeer moed om een afwijkende mening te verkondigen. Niet alleen moed van de mensen die voorop lopen, maar ook van de mensen die volgen.
Moedige volgers
Terugkijkend is het vaak onbegrijpelijk dat veranderingen zo moeizaam gaan en zo ellelang duren. Toch is dat te verklaren. Veranderingen komen namelijk pas echt op gang als er veel moedige mensen gaan volgen en niet als een eenling voorop loopt. Hoe meer moedige volgers, hoe makkelijker het wordt voor steeds meer mensen om ook te volgen. Op enig moment komt er een kantelpunt en is de verandering daar. Verandering is dus het succes van velen. Nooit van een eenling.
Maar ja, volgen klinkt niet echt sexy. We zijn liever leiders dan volgers. Volgen klinkt passief en eenvoudig, maar dat is het vaak niet. Er is soms juist veel moed nodig om te volgen. Daarom mijn pleidooi voor veel moedige volgers. Mensen die, tegen de heersende mening in hun eigen directe omgeving, een ander standpunt innemen en volgen.
Dus niet klakkeloos volgen. Dat is geen kunst. Moedig volgen vraagt openstaan voor andere geluiden. Dat vraagt luisteren, blijven luisteren. Dat vraagt een nieuwsgierige houding. Ongeacht de afzender. Dat is best lastig in een tijdperk met enorme sociale druk op de sociale media.
Ik moet bekennen dat het echt lastiger is om openlijk de roetveegpiet-beweging te volgen op het verjaardagsfeestje mijn 80-jarige oom, waar de hele familie het roerend eens is dat dat gezeur over discriminatie maar eens afgelopen moet zijn, dan in de veiligheid van mijn directe eigen-bubbel-vriendenkring.
Dus een standbeeld voor alle moedige volgers. Zonder hen komen veranderingen niet tot stand en loopt slechts een eenling voorop.
Over deze column:
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Floris Beemster,Bert Overlack, Mary Fiers, Peter de Kock, Eveline van Zeeland, Lucien Engelen, Tessie Hartjes, Jan Wouters, Katleen Gabriels en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins in een wekelijkse column te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Zodat morgen beter wordt. Hier lees je alle vorige afleveringen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
