Afgelopen weken was het regelmatig te ruiken. De heerlijke geur van een fikse regenbui na een broeierig warme dag. Die geur kreeg ooit van Australische wetenschappers de naam petrichor, afkomstig uit het Grieks, waarbij petra staat voor steen en ichor voor het bloed dat door de aderen van de goden stroomt. Ik heb intens genoten van (de geur) van regen. Langzaam merk ik bij mezelf een verandering: ik geniet steeds meer van regen na zonneschijn, in plaats van andersom.
Nederland waterland
Nederland en water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bijna eenderde van ons land ligt onder de zeespiegel. De strijd tegen het water kenmerkt ons landschap én onze geschiedenis. Water was er altijd in overvloed. Ons Nederlands landschap, door schilders prachtig vastgelegd op het doek, kenmerkt zich door sloten, vaarten, kanalen, plassen, meren en rivieren. Onze molens, gemalen, polders en dijken zijn wereldberoemd. Nederland heeft in de loop der eeuwen ook veel nieuw land gecreëerd. Gewonnen van de zee. Tijdens de middeleeuwen vindt er al op kleine schaal landaanwinning plaats. In 1612 wordt een groot stuk nieuw land drooggelegd: de Beemster. Flevoland (1986) is misschien wel de allerbekendste inpoldering. In 1999 belandt de droogmakerij op de UNESCO-lijst als werelderfgoed.
De strijd tegen het water is nooit klaar in onze delta. Nederland is nog steeds kwetsbaar voor overstromingen. Niet alleen vanuit zee, maar ook vanuit onze rivieren. Die krijgen vaak veel water te verwerken. Met projecten als ruimte voor de rivieren verandert de strijd tegen het water langzaam in het meebewegen met het water; de rivieren ruimte geven om bij pieken veilig grote hoeveelheden af te kunnen voeren.
Droog, droger, droogst
De laatste jaren hebben we echter ook steeds vaker te maken met (periodes van) te weinig water. We spreken over droogte als er lange tijd minder regen valt dan normaal in combinatie met grote verdamping. Dus als er meer water verdampt dan dat er bijkomt. Verdamping vindt plaats via planten en wordt bepaald door zon en temperatuur. De wortels nemen water uit de grond en de bladeren geven vocht af. De gevolgen van droogte kunnen, afhankelijk van het type landschap en genomen maatregelen, per plaats nogal verschillen. Zowel de boeren als de natuur merken de effecten van de droogte aan den lijve. Droogte ontstaat uiteraard niet in één dag, maar is een proces dat langere tijd speelt. Na een paar flinke regenbuien kan het gras weer groen worden, maar is de grondwaterstand steeds vaker nog laag.
Strijd tegen de droogte
Nederland moet dus ook aan de slag met de strijd tegen de droogte. Dat valt niet mee in een land waar altijd meer dan genoeg water was. We kunnen heel goed omgaan met te veel water, maar niet met te weinig. “Nederland is kampioen waterafvoeren” zei minister van Nieuwenhuizen onlangs in een interview. “Hoog tijd om meer water vast te houden” voegde ze er aan toe. Dus werk aan de winkel voor waterschappen, gemeenten en provincies op het gebied waterberging, verbeteren van infiltratie van de neerslag in de bodem en (grond)waterpeilbeheersing.
Ook de boeren kunnen een flinke bijdrage leveren aan de strijd tegen de droogte, want boeren zijn immers grootverbruikers van zoet water. Wereldwijd nemen zij 70 procent van het watergebruik voor hun rekening. Dit heeft grote invloed op de grondwaterstand en het waterpeil in rivieren, sloten en meren. Ook in Nederland.
Maar we kunnen thuis ook allemaal wat doen. Bijvoorbeeld door regenwater thuis op te vangen in een regenton en niet op het riool af te wateren. Dat water kun je vervolgens gebruiken in droge tijden. Zo kun je jaarlijks honderden liters water besparen. In Nederland haalt 1 op de 6 tuinbezitters zijn tuinwater al uit de regenton. De rest moet dus ook nog even een regenton halen. Bovendien is water uit de regenton beter voor je tuin dan kraanwater, want in regenwater zit namelijk geen kalk. En last but not least, regenwater is gratis.
Je kunt nog meer doen in de strijd tegen de droogte; namelijk het teveel aan tegels uit de tuin halen. Alle tuinen in Nederland samen vormen een gebied ter grootte van bijna 56.000 hectare (112.000 voetbalvelden). En van die tuinen is ruim 40% bestraat. Door al die bestrating kunnen riolen forse regenbuien niet goed verwerken. Als je tegels en bestrating uit de tuin weghaalt, zorg je ervoor dat regen gewoon in de grond zakt en daar wordt opgeslagen. Kleine moeite, groot effect.
Na zonneschijn komt… regen!
Tot slot nog even terug naar de heerlijke geur van regen na een broeierige dag. Steeds nadrukkelijker zullen we gaan ervaren dat regen een einde maakt aan aanhoudende droogte. Dat regen de dreiging van een mislukte oogst doet verdwijnen. Dat regen de planten en dieren doet (op)leven. Dus is het tijd om nog eens na te denken over de betekenis van het gezegde “na regen komt zonneschijn”. In de Dikke van Dale staat te lezen dat dit betekent “na een periode van tegenslag, komt er een betere tijd”. Regen is hierbij de tegenslag. Als ik aan die heerlijke geur van regen na een te broeierige dag denk dan zeg ik voortaan “na zonneschijn komt ……. regen”.
Over deze column
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Buster Franken, Eveline van Zeeland, Jan Wouters, Katleen Gabriels, Mary Fiers, Tessie Hartjes, Hans Helsloot en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Morgen zal het dus goed zijn. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.
