Het onderwerp foutcultuur of foutacceptatiecultuur is de laatste tijd bij vele bedrijven en op talloze conferenties aan de orde gekomen. De discussie loopt uiteen van het enthousiasme en de wens om snel zogenoemde ‘ FuckUp Events’ in bedrijven in te voeren, tot de volledige afwijzing van een fouttolerantie. De voorstanders willen fouten vieren als een leermogelijkheid. Critici daarentegen beschrijven fouten als een kostenfactor die de winst vermindert en daarom per se slecht moet zijn. Het schiet beide te kort.
Ik heb in eerdere artikelen al geschreven waarom ik van ‘ FuckUp Nights’ hou. Ze stellen ons in staat om te leren. De betrokkenen moeten namelijk over een dergelijke ervaring rapporteren en er dus over nadenken. De luisteraars kunnen leren door observatie en door de ervaringen van anderen. Praten over fouten, vergissingen of mislukte projecten is een belangrijk onderdeel van een leercultuur. Moeten fouten echt gevierd worden, zoals critici er graag tegenin brengen? Nee, helemaal niet. Het gaat helemaal niet om het vieren van fouten, zoals soms in Silicon Valley gebeurt. Wat zou het nut zijn van het vieren van een mislukking en groot uit te pakken hoe faliekant het mislukken wel was? Dat zou betekenen dat we willen falen en fouten willen maken. Ik denk niet dat iemand graag vrijwillig faalt. En al helemaal niet gezond, gelukkig, competent of succesvol, zoals sommige auteurs het graag stellen.
Het doet gewoon pijn
Als falen betekent dat dit het ultieme niet-meer-kunnen-bereiken van persoonlijke doelen is, dan doet het gewoon pijn. Het gaat namelijk ook om identiteit en falen. Of het nu gaat om een project, een onbereikbaar belangrijk doel, het einde van een relatie, of een faillissement. Sommigen gaan zelfs zo ver, dat ze de ervaring van het falen koppelen aan identiteitsvormende motieven en doelen. Dan is falen gewoon pijnlijk. Als we het hebben over een echte ‘ fouten maken en lerencultuur’, dan heeft dat niets meer te maken met het vieren van fouten en turbulenties. Het gaat veel meer over de verwerking van emotionele pijn op persoonlijk vlak. Deze negatieve emoties kunnen een negatieve invloed hebben op de loyaliteit van een werknemer aan zijn bedrijf.
Voor bedrijven rijst de vraag hoe zij desondanks kunnen profiteren van de kosten van een fout of falen. Het voordeel van fouten en mislukkingen ligt in het leren. Foutcultuur en leercultuur zijn als het ware afhankelijk van elkaar. Zonder fouten is er geen leren en geen leren zonder de bereidheid om fouten te maken. Maar leren is ook een investering in de toekomst, waarbij hopelijk dezelfde fout niet meer wordt gemaakt. En dan heeft een vrijmoedige omgang met fouten en mislukkingen ineens een heel andere betekenis. Namelijk investeren in de ervaring en competentie van medewerkers.
Ongewenste resultaten zijn volkomen normaal
Natuurlijk is niet elke fout of elke mislukking hetzelfde. Als een fout voorspelbaar en vermijdbaar is, is er geen andere reden dan nalatigheid of domheid. Het had bekend moeten zijn en dus vermeden moeten worden. Het ziet er anders uit als een fout niet voorspelbaar of vermijdbaar is. Dit is bijvoorbeeld het geval in complexe en onveilige situaties. Of wanneer er, net als bij innovaties, nieuwe processen en producten aan te pas komen. Deze moeten eerst getest en gecontroleerd worden om de werkelijke eigenschappen en resultaten te kennen. Onverwachte en ongewenste resultaten zijn volkomen normaal en kunnen niet worden vermeden. En toch zijn ze waardevol. Er is inzicht in hoe het niet werkt en het genereert nieuwe ideeën over hoe het zou kunnen werken.
Als ik het heb over een foutcultuur, of beter een cultuur van leren, dan spreek ik over een cultuur waarin precies deze onvoorziene en onvermijdelijke fouten kunnen voorkomen om ervan te leren. In principe kunnen we kiezen uit twee leerstrategieën: imitatie of exploratie. Het nabootsen van anderen helpt ons om te leren van hun ervaringen en competenties. Dit betekent ook dat we niets nieuws proberen. Dan zijn de resultaten voorspelbaar en vermijdbaar. Als we nieuwe wegen willen inslaan, iets nieuws willen verkennen en ontdekken – exploratie – dan moeten we bereid zijn om ons in te laten met iets onvoorspelbaars en onvermijdelijks. Als dit onvoorspelbaar en onvermijdelijk persoonlijk belangrijk en identiteitsopbouwend is, dan kan een mislukking nog zo normaal, natuurlijk of wenselijk zijn, het zal pijn doen.
Omgaan met mislukkingen
Uit studies blijkt dat negatieve gevoelens in verband met mislukte projecten het risico op een afnemende betrokkenheid en de loyaliteit van werknemers aan het bedrijf verhogen. Volgens deze studies wordt de verwerking van negatieve emoties en het omgaan met falen ook beïnvloed door de gepercipieerde cultuur in de omgang met falen in bedrijven en de tijd die werknemers krijgen om dit te verwerken.
Een geloofwaardige fout- dan wel leercultuur is onontbeerlijk voor alle bedrijven die actief zijn in een omgeving waarin fouten niet kunnen worden vermeden of voorzien. Dit zou moeten gelden voor alle bedrijven die actief zijn in een zogenaamde VUCA-omgeving (volatile, uncertain, complex, ambiguous). Dus vrijwel allemaal.
Over deze column:
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Bert Overlack, Mary Fiers, Peter de Kock, Eveline van Zeeland, Lucien Engelen, Tessie Hartjes, Jan Wouters, Katleen Gabriels en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins in een wekelijkse column te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Zodat morgen beter wordt. Hier lees je alle vorige afleveringen.
