Methode ‘TRIZ’ helpt Philips én Brainportscholen in hun dagelijkse zoektocht naar oplossingen
Veel Brainportscholen zetten “TRIZ” in als middel om creativiteit bij de leerlingen aan te wakkeren. Vanaf de start van het programma, enkele jaren geleden, is Philips betrokken geweest bij de begeleiding van de TRIZ-docenten aan de Brainportscholen. Voor Christoph Dobrusskin (Philips) en Hans Baaijens (Philips Lighting, dat kort geleden de naam veranderde in Signify) was het een logische stap: de methode die bedacht is om mensen handvatten te geven om creatiever te denken, is ook uitermate geschikt voor de middelbare scholen.
TRIZ (een Russische afkorting die “theorie van vindingrijke probleemoplossing” betekent) wakkert creativiteit aan bij iedereen die zich voor dilemma’s en problemen ziet staan. “Met TRIZ is iedereen een uitvinder”, zegt Dobrusskin. “Iedereen kan creatief zijn. Vaak denken mensen dat dat niet lukt als ze ingeperkt zijn. Deze inperkingen geven je focus en helpen je juist om creatiever te zijn. En daarbij helpt TRIZ.”
De bedenker van TRIZ was een Russische octrooi-ambtenaar, Gerich Altshuller, die patronen ontdekte in patentaanvragen. Hij destilleerde een totaal van 40 principes, die generieke oplossingsstrategieën geven voor welk probleem dan ook. Bedacht voor engineering, is TRIZ vervolgens geschikt gemaakt voor iedereen, die creatief problemen wil oplossen. Dobrusskin en Baaijens hebben het verder aangepast zodat het ook werkt voor het middelbare schoolonderwijs; de Brainport scholen doen er nu volop hun voordeel mee. Het initiatief is in 2014 gestart als onderdeel van de Philips JetNet activieiten.
40 speelkaarten
Hans Baaijens en Christoph Dobrusskin hebben een voorbeeld meegenomen: een pakketje met 40 speelkaarten. Maar in plaats van boeren, vrouwen en koningen staan er op de kaarten de veertig TRIZ principes, met op de achterkant voorbeelden van hun toepassingen. Het is één van de gereedschappen van TRIZ; de kaarten geven heel concrete tips, zoals “Segmenteer je product, waardoor een nuttige of schadelijke eigenschap afgezonderd wordt”, of “compenseer een negatieve eigenschap van het product met een tegengestelde kracht”. Baaijens: “De 40 principes die daaruit ontstonden zijn als een kompas, een routeplanner naar oplossingen voor problemen.”
“Dat TRIZ de laatste tijd zo is aangeslagen bij de Brainport-scholen is vooral een kwestie van mond-op-mondreclame”, zegt Baaijens, in het dagelijks leven verantwoordelijk voor nieuwe productconcepten bij Signify. “En niet te vergeten het enthousiasme van Josette Linssen, voormalig rector van het Heerbeeck college. Zij bracht ons drie jaar geleden in contact met andere docenten. En inmiddels zijn er, ook via samenwerking met Mandy Stoop en de Fontys lerarenopleiding in Tilburg, honderden docenten bij ons langs geweest. Je kunt dus wel zeggen dat er een stevige basis ligt voor TRIZ in het programma van de Brainportscholen en het onderwijs.”
Baaijens werd jaren geleden geïnspireerd door TRIZ trainingen binnen Philips en zag onmiddellijk het potentieel van TRIZ voor het onderwijs. Dobrusskin heeft het op-een-na-hoogste niveau van TRIZ-meesterschap en is lid van het internationale TRIZ-bestuur. Hij introduceerde met succes het systeem bij Philips, waar hij nu in de ontwikkeling werkt voor mother and child care producten. “Het grote voordeel van TRIZ is dat het de aanwezige creativiteit van mensen nog sterker maakt, zo goed zelfs dat met TRIZ iedereen een uitvinder kan zijn”, zegt Dobrusskin.
Baaijens vult hem aan: “TRIZ laat je zoveel mogelijk richtingen zien die je in kunt slaan om een probleem op te lossen. Het zegt ‘probeer dit eens, of dat, kijk er eens vanuit een ander perspectief naar.’ TRIZ doorbreekt de tunnelvisie. Het komt uit de wereld van de engineering, maar iedereen kan er wat mee, of je het nu gebruikt voor een productontwikkeling, voor het onderwijs of zelfs voor het koken. Daar waar extra opties kunnen helpen, kan het een rol spelen. Het helpt vooral ook bij schijnbaar tegenstrijdige oplossingen, bij dilemma’s waarvan de oplossing van het één direct ook weer leidt tot een nieuw probleem. Neem bijvoorbeeld de auto-industrie: je wilt veilig rijden, maar ook comfortabel. Een soort legertank zou de oplossing voor het eerste kunnen zijn, maar werkt juist averechts voor het tweede. Zo is ooit de airbag bedacht: veiligheid, maar niet ten koste van comfort.”
Dobrusskin wijst op drie stappen die bij elke probleemoplossing van belang zijn. “Wat je ook doet, kijk eerst naar je klantengroep. Je moet weten wat hun verwachtingen zijn. Dan ga je je aannames analyseren en er de feiten uit destilleren. Als laatste stap kom je bij de oplossingen. Gebruik daarvoor dan de ‘catalogus van ideeën’: de TRIZ principes. Toegepast in het onderwijs is het mooie dat de hele groep mee kan doen. Dit is nadrukkelijk niet iets voor alleen de slimme of creatieve kinderen; met dit systeem is iedereen creatief.”
“Met dit systeem is iedereen creatief”
Dat het niet veel eerder het onderwijs is binnengedrongen, heeft volgens Baaijens en Dobrusskin vooral te maken met het feit dat het een soort meta-methode is. “Het is voor alle vakken interessant, niet voor een specifiek vak. Daarmee is het lastiger inpasbaar in de huidige onderwijsstructuur”, zegt Dobrusskin. “Verder, op school is alles gericht op het ‘goede antwoord’, welk vak je ook geeft. En dan komen wij aanzetten met het verhaal dat je geen idee hebt waar je uitkomt met je oplossing. Je gaat op avontuur, misschien zijn er wel veel goede antwoorden; dat vergt een totaal nieuwe houding van de docent.” Baaijens ziet nog een reden: “Tot voor kort was de theorie achter TRIZ best ingewikkeld. Veel technologisch taalgebruik, niet echt inpasbaar in de schoolboekjes. Daarom zijn wij nu druk bezig met de vertaling ervan voor gebruik op school. We werken aan een boek en we werken samen met de TU/e lerarenopleiding, die wetenschappelijk onderzoek wil doen naar de methode zelf.
Het belang van het aanleren van creatief probleemoplossend denken wordt ook bevestigd door een studie van de universiteit van Oxford. “Die laat zien dat voor de toekomst van menselijk werk het van veel groter belang is om oplossingsgerichte vaardigheden te hebben dan specifieke kennis.”
Voor de introductieles van TRIZ, die één tot twee uur in beslag neemt, hebben Baaijens en Dobrusskin inmiddels vele honderden onderwijsmensen wegwijs kunnen maken in de wereld van TRIZ. “Niet alleen het voortgezet onderwijs, ook de Fontys lerarenopleiding in Tilburg wil ons inzetten voor lessen aan hun hun docenten.” Uiteindelijk landt het dan ook bij de leerlingen zelf. Dobrusskin: “Neem de Brainport Class of Excellence, een groep kinderen die een extra programma volgt, onder meer met veel bedrijfsbezoeken in de regio. Ze kregen hun TRIZ-les halverwege het schooljaar, in januari. En wat bleek overduidelijk: bij de bedrijfsbezoeken die daarna plaatsvonden wisten ze precies wat ze moesten doen, terwijl dat daarvoor veel lastiger was. Ze hadden geleerd hoe ze problemen moesten analyseren en oplossen.”
Het aanleren van een systematische methode voor creatief probleem oplossen bereidt de jongeren voor op de toekomst, bijvoorbeeld voor een loopbaan in de industrie bij bedrijven zoals Philips en Signify. Ook kunnen ze de vaardigheid gebruiken voor praktijkgerichte opdrachten en profielwerkstukken.
Hans Baaijens en Christoph Dobrusskin: ”Wij laten zien dat het oplossen van moeilijke problemen, zoals wij ze bij Philips dagelijks tegenkomen, heel spannend en leuk kan zijn. De TRIZ vaardigheden kunnen de scholieren ook altijd inzetten voor het meedenken en oplossen van actuele vraagstukken van Philips en Signify. Zo kunnen scholieren bijvoorbeeld TRIZ toegepassen tijdens de Grand Challenge opdracht, die de Brainportscholieren gaan maken rondom de vraag: hoe creëer je met moderne licht- en datatechnologie aantrekkelijke winkels? Maar ook de manier hoe wij de TRIZ methodiek in een korte tijd aantrekkelijk aan scholieren en leraren uitleggen vindt de weg terug naar Philips en helpt ons in het dagelijks werk met TRIZ.”
Voor Hans Baaijens en Christoph Dobrusskin is ‘TRIZ voor scholen’ een project dat vaak naast hun normale werk plaatsvindt. “Er is nog veel werk te verzetten om de methode voor creatief probleemoplossen in het onderwijs een vaste plaats te geven. Het is de moeite meer dan waard om te doen, gezien de enthousiaste reacties die we krijgen en de positieve energie die het aan iedereen geeft. De workshops verlopen altijd in een heel bruisende sfeer.”
