The United Nations Climate Conference (COP26) in Glasgow wordt gehouden in het jaar dat de Europese Unie zich aantoonbaar sterk maakt om het continent te verduurzamen. Tijdens de klimaattop zoomt Innovation Origins extra in op Italië. Dit land ontvangt circa 20 procent van het geld uit het Next Generation EU-fonds dat herstel na de cororonapandemie koppelt aan verduurzaming.
Niemand kan zeggen dat de Italiaanse regering onder leiding van Mario Draghi, de voormalige directeur van de Europese Bank, er niet aan trekt. In recordtijd maakte zijn regering een plan van aanpak met als doel de groei van de Italiaanse economie te stimuleren. Italië moet digitaler, dynamischer, duurzamer en inclusiever worden. In augustus keurde de Europese Commissie Draghi’s plan goed (net als gelijksoortige plannen van andere Europese landen).
Zo wil Italië het geld besteden
- Digitalisering & innovatie. Totaal: 40,29 miljard
- Groene revolutie & ecologische transitie. Totaal 59,46 miljard
- (Duurzame) infrastructuur. Totaal: 25,40 miljard
- Onderwijs en onderzoek. Totaal: 30,88 miljard
- Inclusiviteit. Totaal: 19,85 miljard
- Gezondheid. Totaal: 15,63 miljard
Het plan en de uitvoering kan iedereen zelf op een speciale, zeer overzichtelijke website bekijken.
Het Italiaanse plan is goed voor 191,5 miljard euro van de 800 miljard euro om de gevolgen van de pandemie tegen te gaan. Het leeuwendeel van dit bedrag wordt dus aan Italië geleend. Maar zomaar weggegeven wordt het geld niet.
Italië piept en kraakt
De Italiaanse regering heeft er via een aanvullend overheidsfonds nog eens 30,6 miljard euro bijgelapt. De komende vijf jaar beschikt Italië dus over een extra armslag van 222,1 miljard euro. Het geld wordt besteed aan zes verschillende terreinen. De hoofdmoot (zo’n 100 miljard euro) bestaat uit investeringen op het terrein van digitalisering, innovatie en ecologische transitie.
Het geld wordt dus niet alleen besteed om de doelen van de klimaattop in Parijs (2015) of Glasgow (2021) te halen, maar ook om een moderner land te worden. Het Italiaanse onderwijssysteem kraakt, de justitiële structuur piept en de economie groeit sinds het jaar 2000 jaarlijks met maar 0,2 procent (pre-Covid).
Succes niet verzekerd
Dat Italië eindelijk de financiële mogelijkheid heeft om het anders aan te pakken, wil niet zeggen dat succes verzekerd is. Als eerste moeten de doelstellingen en zogenaamde ‘mijlpalen’ worden ingevuld. Dat zijn kwantitatieve en kwalitatieve maatregelen, waarvan de regering er 419 heeft vastgesteld. Deze stap is gezet. “De regering is zelfs aan het versnellen”, zegt Luciano Monti, hoogleraar Beleid van de Europese Unie aan de LUISS-universiteit in Rome.
Problematischer is dat, als aan het eind van de rit blijkt dat de fondsen wel zijn toebedeeld maar niet zijn uitgekeerd. Dat kan komen omdat er problemen waren bij de aanvraag. Monti: “Dat was in het verleden altijd het probleem.” Volgens een verslag van de Europese Rekenkamer (hoofdstuk 2 van dit rapport) over vorig jaar staat Italië op de voorlaatste plaats als het gaat om het rondkrijgen van projecten van Europese financiering. In de periode 2014-2020 kreeg Italië maar 38 procent van toegezegd geld uitgekeerd. Dit komt door de slechte kwaliteit van de administratieve en bureaucratische overheidslaag.
“De komende vijf jaar komen maar liefst vier keer meer Europese fondsen beschikbaar dan andere jaren. Daarom heeft de regering terecht voorrang gegeven aan structurele hervormingen”, zegt Monti. De hoogleraar is zelf ook lid van een overheidscomité dat checkt of de voorgestelde plannen een positief effect hebben op de positie van jongeren.
Aanbestedingen kleine rampen
Bij hervormingen moet je denken aan bijvoorbeeld versoepelde regelgeving bij aanbestedingen. Italiaanse aanbestedingen komen vaak, ook juist voor buitenlandse investeerders, neer op kleine rampen. De papierwinkel en het tijdverlies is gigantisch. De regering heeft al decreten doorgevoerd. Daarbij zijn tal van regels en normen vereenvoudigd en worden de tijden (aanvraag, verwerking, beroep etcetera) ingekort.
“Een andere belangrijke hervorming die wordt doorgevoerd is het scholen van ambtenaren, omdat vooral zij de fondsen gaan beheren. Zo moet worden geïnvesteerd in de kwaliteit van de beambten op lokaal niveau, omdat de projecten op lokaal niveau hun uitwerking hebben.”
Ook gaat Italië het succes van de investeringen op een andere manier meten dan voorheen. Monti: “Het doel van de financiële injectie is een krachtig herstel op te wekken. Als dat er niet van komt, belasten we de toekomstige generaties met het terugbetalen van de leningen. Niet voor niets heet dit Europese herstelfonds: ‘NextGenerationEU’.”
“Daarom is gekozen voor een nieuwe manier. Daarbij wordt niet zozeer gemeten naar output, maar naar outcome.” Bij het meten op output wordt het resultaat van een dienst gemeten, maar niet de manier waarop deze is uitgevoerd. Het meten op outcome is efficiënter”.
NextGenerationEU
Eén van zulke ‘outcomes’ is de investering in de ontwikkeling van 7.500 snellaadstations voor EV’s langs de snelwegen en meer dan 13.000 in de steden. Het Italiaanse plan binnen het kader van NextGenerationEU staat boordevol andere groene doelstellingen, maatregelen en investeringen. Professor Monti is positief. “De ecologische transitie komt Italië heel goed uit. Het geeft een boost aan de circulaire economie en schept banen voor jongeren”.
Het Verenigd Koninkrijk en Italië hebben zich ertoe verbonden klimaatverandering en de ombuiging van het biodiversiteitsverlies centraal te stellen op de multilaterale agenda in 2021, onder meer door het voorzitterschap van de G7 (juli), de G20 (dit weekend) en de COP26 (vanaf zondag). Een pre-COP26 bijeenkomst werd begin oktober in Milaan gehouden.
Lees meer over de groene plannen van Italië.