Nederlandse 3D bodyscanner gaat de wereld veroveren

By Ewout Kieckens

De overname van het Nederlandse bedrijf MILabs door het Japanse Rigaku afgelopen augustus leidde niet tot vette krantenkoppen. Toch gaat het over een van de grootste successen van een academische start-up in Nederland van de laatste jaren.   

MILabs is in 15 jaar tijd uitgegroeid van spin-off tot koploper in de ontwikkeling van de laatste generatie beeldvormingsapparatuur voor onder andere oncologisch onderzoek. Het bedrijf heeft het eerste scanapparaat op zijn naam waarmee zowel SPECT- als PET-scans simultaan en met grote beeldscherpte kunnen worden uitgevoerd. MILabs zit ook achter de ‘alles-in-een-scanner’ voor biomedisch onderzoek ofwel een multimodaal systeem dat volledig geïntegreerde hoogwaardige röntgen CT, PET, SPECT en optische tomografie mogelijk maakt. 

Anders dan een CT- en MRI-scan, die bij het grote publiek het meest bekend zijn, leveren SPECT- en PET-scanners 3D-beelden van functies van weefsels zoals doorbloeding, stofwisseling of de werking van specifieke cellen. Denk daarbij aan het hart, de hersenen of in tumoren. Een verbinding (tracer) wordt in de bloedstroom van de patiënt geïnjecteerd en vindt zijn weg naar bepaalde weefsels of organen, waar signalen worden uitgezonden die ervoor zorgen dat een specifieke locatie oplicht.

De beelden laten de arts bijvoorbeeld zien of een patiënt een bepaalde ziekte heeft en of een tumor een medicijn absorbeert. Zelfs ziekten als Parkinson of beginnende Alzheimer kunnen worden aangetoond en ook tumoren die anatomisch (nog) niet te zien zijn. In het kort gezegd toont beeldvorming door röntgenstralen (CT) of radiogolven (MRI) typisch hoe de structuren in het lichaam eruit zien en tonen PET- en SPECT-scans vooral de functies van weefsel.

Twee universiteiten

MILabs is het geesteskind van Freek Beekman. Het bedrijf, dat vernoemd is naar de kern van zijn activiteit (molecular imaging), werd als start-up in 2006 opgezet aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Kort na de start werd Beekman hoogleraar aan de Technische Universiteit Delft. Het resultaat was dat daarna beide universiteiten gingen participeren in Beekmans bedrijf. Delft deed dat via Delft Enterprises, haar investeringspoot, Utrecht nam een aandeel in MILabs via Utrecht Holdings. “Zo werden we in gelegenheid gesteld om de eerste prototypes te bouwen”, zegt Beekman. 

Beekman had toen al een atypische carrière achter de rug. Hij was ooit opgeleid als elektricien en had gewerkt bij Philips toen hij op 26-jarige leeftijd als hobby startte met de universitaire studie Natuurkunde. Omdat Beekman niet voldoende vooropleiding had, kon hij zich alleen inschrijven na een colloquium doctum, zoals die regeling tegenwoordig heet. Eenmaal op de natuurkundefaculteit ging het snel. Na zijn afstuderen, doctoraat en aanstelling als hoofddocent in Utrecht verbleef Beekman een jaar aan de Universiteit van California (UCLA) waar hij meekeek bij Simon Cherry, een “geweldige onderzoeker” die daar de eerste micro-PET-scanapparaten ontwikkelde. “Daar kreeg ik het idee om ook een SPECT met hoge resolutie te gaan ontwikkelen”. 

PET en SPECT ineen

Terug in Utrecht creëerde Beekman aan het Rudolf Magnus Institute for Neuroscience (onderdeel van de Universiteit van Utrecht) een onderzoeksgroep gericht op de ontwikkeling van een scanner die in hersenen van dieren kon kijken. “Er bestond grote belangstelling bij onderzoekers voor ons project voor de ontwikkeling van een hoogkwalitatieve SPECT-scanner, die er op dat moment niet was. Het zou de enige manier zijn om goed en niet-invasief hersenen te onderzoeken”. 

Het eerste model was een succes. Daarna ging MILabs door op de ingeslagen weg. Er kwam de hoge-resolutie SPECT voor onderzoek op mensen, daarna ook een apparaat onder de naam VECTor dat in staat was gelijktijdig PET- en SPECT-beelden te maken. Ook was de hoge resolutie SPECT-scanner met een formaat om de mens te scannen (G-SPECT genaamd) een doorbraak. 

De voorlopig laatste innovatie is de volledig geïntegreerde SPECT-, PET- en CT-beeldvormingstechnologie. Beekman noemt dit ‘alles-in-een’-apparaat “een klein wonder”. Het aardige van het toestel is dat een ziekenhuis of laboratorium met bijvoorbeeld de SPECT-module start en daarna de CT- of PET-module toevoegt enzovoort. In totaal zijn er 15 basisconfiguraties beschikbaar. Om de toenemende ontwikkelingskosten het hoofd te bieden, haalde MILabs in 2016 twee investeringsfondsen in huis. Een jaar later werd een eigen bedrijfspand, in Houten, in gebruik genomen. 

Steve Jobs

En zo komen we uit in 2021 toen verschillende bedrijven, uit onder andere de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Benelux, belangstelling toonden voor overname van MILabs. Beekman koos uiteindelijk voor Rigaku omdat hij in dit technologisch bedrijf de beste partner ziet die toegevoegde waarde biedt. Onder de vleugels van Rigaku kan de wereldwijde distributie worden uitgebreid en kan MILabs doen waar het goed in is. Onderzoek, ontwikkeling en productie blijven dan ook in Nederland en blijft vooralsnog onder de hoede van Beekman.

De nu 60-jarige professor heeft trouwens wel iets weg van Steve Jobs. Niet omdat hij een zwarte coltrui of John Lennon-bril zou dragen, hetgeen niet het geval is, maar wegens diens vindingrijkheid en zijn no-nonsense-opstelling. Beekman heeft 16 patentfamilies op zijn naam en is voortdurend op zoek naar het bedenken van “nieuwe dingen”, zoals hij zegt. Hoewel hij de facto uitvinder, academicus en ondernemer is, voelt hij zich het prettigst bij het predikaat ‘innovator’. Niet voor niets won Beekman met zijn team prijzen zoals de ‘Commercial Innovation of the Year Award’.  

Lees ook over een nieuw röntgenapparaat dat veel keer beter zou zijn dan voorgaande modellen