Wie in de herfst een boswandeling maakt in Letland, loopt geheid tegen veel andere wandelaars aan. Hoewel het dunbevolkte land voor de helft uit bos bestaat en de kans normaal gesproken dus klein is, duiken de Letten in het najaar met geestdrift het woud in. Ze zoeken naar allerlei soorten paddenstoelen. De uitgestrekte natuurgebieden staan vol met fungussen bessen en kruiden. En de hoofden van de Letten zitten vol met kennis over welke paddenstoelen je beter laat staan en welke lekker zijn bij een portie aardappelen.
Deze combinatie van het unieke boslandschap aan de Oostzee en wijdverbreide kennis inspireerde Lotte Tisenkopfa-Iltnere. Ze de oprichter en directeur van Mádara Organic Skincare, dat in 2006 het levenslicht zag. “Fungussen zijn lang genoeg onopgemerkt gebleven”, zegt ze in een interview met Innovation Origins. “Het is een geweldige ‘Noordse’ grondstof vol goede eigenschappen. Cantharellen, bijvoorbeeld, bezitten mooie moleculen die de bloedsomloop stimuleren en gezond zijn voor je hoofdhuid. In onze shampoo neemt het de rol van siliconen over.”
Milieuvriendelijk
Mádara produceert alleen organische cosmetica en het bedrijf zoekt daarom constant naar nieuwe ingrediënten en hoe die met elkaar in een nieuw product zouden werken. Toen Mádara van start ging, waren organische verzorgingsproducten moeilijk te vinden én vaak niet zo goed als hun chemische tegenhangers. “We willen het bos en het lab verenigen door natuurlijke producten te maken die beter werken dan de chemisch gefabriceerde alternatieven. Onze cosmetica moet functioneel, veilig én milieuvriendelijk zijn”, aldus de oprichter.
Bos en lab komen inmiddels erg letterlijk samen. Voor de cantharellenshampoo werkte Tisenkopfa-Iltnere samen met de biologiefaculteit van de Universiteit van Letland. Berkensap is een ander goed voorbeeld, dat nu verwerkt is in meerdere anti-verouderingsproducten. “Berkensap is uniek omdat het de bomen een oppepper moet geven na de lange winter, zodat die weer gaat bloeien. Het zet cellen aan om te regenereren, waardoor het uitstekend werkt in dit soort crèmes.”
Geen van deze producten zou bestaan zónder het onderzoek aan de universiteit. De vroegste tests doet Mádara weliswaar in eigen huis, de capaciteit om meerdere varianten op veiligheid en doeltreffendheid te testen is aan de universiteit veel groter.
De samenwerking van Mádara met de wetenschap is niet verwonderlijk in het kleine Letland, dat slechts 1,9 miljoen inwoners kent. Om ten volle te profiteren van het EU- en eurozonelidmaatschap moeten ondernemers vanaf dag 1 nadenken over hoe ze succesvol kunnen exporteren. De thuismarkt is simpelweg te klein om groot te groeien.
Groglass
Een ander bedrijf dat deze overlap belichaamt, blijft liever onzichtbaar. Althans, Groglass maakt glaspanelen voorzien van een anti-reflectieve laag zodat het nagenoeg onzichtbaar is. Het begon 15 jaar geleden en groeide in de tussentijd uit tot een internationale marktleider. Eén van de kronen op het werk was de bestelling van het Rijksmuseum in Amsterdam, dat panelen bestelde voor meerdere kunstwerken.
“Als het lijkt alsof er geen glas in een lijst zit, is het waarschijnlijk van ons”, zegt technisch directeur Andris Voitkans niet zonder trots. Groglass exporteert verschillende soorten glaspanelen naar meer dan 45 landen – en veel klanten of eindgebruikers weten niet eens dat het uit Letland komt.
Kredietcrisis
Groglass’ wortels liggen zelfs nog verder in het verleden, toen Letland door de Sovjet-Unie bezet was (1944-1990). In die tijd maakte het bedrijf Sidrabe furore met hoogwaardige coatings voor de defensiesector en als onderzoekscentrum voor nanomaterialen. Zodra Letland weer onafhankelijk werd in 1990 begon Sidrabe te exporteren en in 2004 ging Groglass op eigen koers verder om zich op glas te richten. “We hadden nét een hele productielijn gebouwd om panelen voor kassen te maken toen de kredietcrisis toesloeg”, herinnert Voitkans zich. De crisis hakte er in Letland bijzonder hard in, met een recessie van 17 procent. ‘We moesten op zoek naar een andere niche!’
Met een paar handige vondsten slaagden de ingenieurs van Groglass erin om de productielijn om te bouwen tot één voor museum- en lijstenglas. In minder dan een jaar was nieuwe niche een feit: kunst. Museum en verzamelaars doen nu direct of indirect zaken met Groglass om hun kostbaarheden goed tot hun recht te laten komen.
Museumglas
Zonder de wetenschappers van het Institute for Solid State Physics was Groglass echter niet zover gekomen. Net als moederbedrijf Sidrabe gaat de expertise van de Universiteit van Letland op dit gebied terug tot ver in de Sovjet-tijd. Bedrijfsingenieurs en wetenschappers zijn erin geslaagd om elke volgende generatie van museumglas te verbeteren – iets waarvoor Groglass zelf te weinig capaciteit zou hebben.
Zowel Voitkans als Tisenkopfa-Iltnere roemen het gemak waarmee ze hun vragen bij de wetenschappers konden neerleggen – om uiteindelijk allen te profiteren, zo zegt de Mádara-oprichter: “Op deze manier horen veel meer mensen over de kennis en kunde die de Letse wetenschap rijk is.”
Lees ook: Bicomer brengt duurzaamheid in de voeder- en cosmetica-industrie
