Het GGD-datalek, de Toeslagenaffaire en de gehackte servers van het NWO. Stuk voor stuk problemen die weergeven wat de negatieve gevolgen van technologie voor onze samenleving kunnen zijn. Tegelijkertijd maakt diezelfde digitalisering ons leven een stuk gemakkelijker. We winkelen, werken en leren online. En voor bijna alles hebben we tegenwoordig wel een app. Zonder digitalisering rijdt er geen trein meer op tijd. Kortom, we kunnen niet zonder. Ondanks deze afhankelijkheid heeft de politiek nog te weinig aandacht voor de impact van technologie. Het onderwerp komt te weinig aan bod in verkiezingsprogramma’s en mensen met verstand van zaken staan laag op kieslijsten. Dat moet anders kunnen, vond Rudy van Belkom. Hij bedacht de Technologie Kieswijzer die inmiddels al ruim 15.000 keer is ingevuld.
Van Belkom: “Het is toch schrijnend dat niet één van de 30 stellingen in de Stemwijzer over technologie gaat?” Volgens hem is technologie in de maatschappij een groot onderwerp, maar klein in de politiek. “Het komt bijna niet terug in debatten, moties en kamervragen. Terwijl we als samenleving afhankelijk zijn van technologie. Dat maakt het een politiek onderwerp. De politiek zou bijvoorbeeld veel meer moeten nadenken welke gevolgen het gebruik van algoritmen heeft op burgers.”
Technologie is als water uit de kraan. Zonder hebben we een groot probleem
Ook in kieswijzers komt dit weinig terug. “Je kunt wel zeggen dat je niets met technologie hebt, maar je kunt er niet omheen. Het is als water uit de kraan. Als die toevoer stopt, hebben we een serieus probleem. Daarom vind ik het belangrijk dat kiezers zich in hun stemgedrag ook kunnen baseren op standpunten van partijen over technologie.”
Maar anders dan andere kieswijzers vink je bij de Technologie Kieswijzer niet aan of je voor of tegen een stelling bent, maar kies je tussen vijf verschillende oplossingen voor een bepaald vraagstuk. “Met alleen stellingen sla je de complexiteit van het onderwerp plat. Een stelling als ‘ik wil meer online privacy’ zegt zo weinig. Daar zijn mensen over het algemeen wel mee eens. Veel belangrijker is hoe dat eruit moet zien.”
Deels zijn de oplossingen gebaseerd op partijprogramma’s. Een ‘tech-minister’ om digitalisering in goede banen te leiden bijvoorbeeld. Andere voorstellen komen uit rapporten of gesprekken met experts. Zo ziet Van Belkom dat verreweg de meeste mensen technologie willen gebruiken voor meer input van experts. “Zo willen mensen de democratie verbeteren. Heel interessant omdat deze oplossing bij geen enkele partij terugkomt. Er is behoefte aan, maar het laat ook zien dat de politiek hier nog te weinig mee doet.”
Technologie is niet links of rechts
“Ook komen standpunten van partijen naar voren die je niet meteen verwacht”, zegt Van Belkom. “Van 50Plus zou je niet verwachten dat ze in de toekomst met DigiD willen stemmen. Als dat veilig kan, vinden ze dat een goed idee. Technologie is niet links of rechts. Maar je ziet wel ideologieën terug. Meer marktwerking voor Big Tech of meer overheidsingrijpen? Regelen we dit nationaal of internationaal? Dat zijn interessante tegenstellingen.”
En hoe zit het met zo’n ‘tech-minister’? “Ik wil niet te veel sturen, dus cijfermatig zeg ik niets. Het is wel een veel gekozen antwoord. Een duidelijk signaal. Naar mijn mening positief en het zou goed zijn als de overheid hier serieus mee aan de slag gaat. Het mooiste zou zijn als je deze ‘tech-minister’ na vier of acht jaar niet meer nodig hebt omdat digitalisering op de agenda staat en breed wordt besproken.”
Breder onderzoek naar impact technologie
Dat technologie nu zo weinig aandacht krijgt in de politiek, komt door de complexiteit en abstracte termen. “Het gaat over kabels of over data in clouds, die niet tastbaar zijn. Terwijl er wel datacentra staan te loeien. Het is supercomplex. Technologie gaat over onderwijs, financiën, wonen en eigenlijk alle belangrijke onderwerpen in de samenleving. Je moet wel heel stevig in je schoenen staan om je hier als politicus op te profileren. Maar het is wel nodig.”
De Technologie Kieswijzer is naast een stemhulp voor burgers en duw in de rug voor de politiek, ook onderdeel van een breder onderzoek. Namens Stichting Toekomstbeeld der Techniek onderzoekt Van Belkom de impact van technologie op de democratie. “Met de kieswijzer sluiten we de analyse af. Met die resultaten ga ik een jaar lang aan de slag. Het is de bedoeling om toe te werken naar prototypes of experimenten, dat gaat niet perse in samenwerking met de politiek. Wat ik hiermee wil bereiken? Uiteindelijk, wil ik mensen aan het denken zetten. Technologie suggereert dat het over techniek gaat. Maar het gaat eigenlijk over de hele samenleving. Hoe we omgaan met al die technologische vraagstukken bepaalt hoe onze maatschappij eruit ziet.”
Lees ook dit interview met Rudy van Belkom: “De dromen, de nachtmerries en het interessante middengebied: waarom AI van ons allemaal moet zijn“
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
