Zo zal het ook deze dag gaan. Nog even en het is gedaan met de rust in de keuken van de Brightlands campus in Venlo. Aanstonds zullen tientallen kinderen met koksmutsen op en vrolijke schorten voor met groot enthousiasme gezond gaan koken. Kokkerelli is een positieve spin off van de Venlose Floriade in 2012. Kokkerelli & stichting Kids University for Cooking Foundation bestaan al tien jaar.
Waarom dat zo belangrijk is, heeft Suzanne Bisschops als leerkracht en schooldirecteur met eigen ogen gezien in het basisonderwijs, bijvoorbeeld in Delfshaven of Blerick. Dat kinderen met stukken pizza of koude frikandel in hun trommel naar school komen. Of erger: zonder trommel. Of nog erger: dat ze letterlijk omvallen van de honger. ‘Ik geloof heel erg dat een school de ultieme plek is om aan kansengelijkheid te werken. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat ieder kind kan genieten van een gezonde maaltijd.’
Maar dat gaat niet vanzelf. ‘Ik ben allergisch voor geld verspillen’, zegt ze in haar kantoor in het hart van de campus. Geen projectje, zoals gezegd. ‘Die zijn goed om iets te starten, maar je moet naar een model toe dat er over tien jaar ook nog is. En dat moet je dus doen door met erkende programma’s te werken die door het RIVM erkend zijn.’
Verander die wet
En dus pakte Kokkerelli uit met tien lesprogramma’s, is er een leerstoel gezonde voeding en een innovatiepoot om met kinderen gezonde producten te ontwikkelen en naar de markt te brengen. Zelf noemt ze zich een verbindingsofficier. Ze brengt overheid, bedrijfsleven, universiteit en scholen samen om kinderen gezonder te laten eten. De vraag is natuurlijk: waarom is dat zo lastig? ‘Omdat we vaak blijven hangen in beleid’, zegt Bisschops gedreven. ‘Ik zeg wel eens voor de grap: ik word minister van Onderwijs en dan ga ik het regelen. Voedingseducatie behoort niet tot het curriculum. Dus een school wordt daar niet op afgerekend. Als de wet het niet oplegt, kan de school zelf een keuze maken. Dus ik zeg: verander die wet.’
Voedingseducatie behoort niet tot het curriculum. Dus een school wordt daar niet op afgerekend. Als de wet het niet oplegt, kan de school zelf een keuze maken. Dus ik zeg: verander die wet.
Suzanne Bisschops
Goed nest
Suzanne Bisschops-Pasmans (48) werd geboren in Venlo en werkte op verschillende scholen in het land, van regulier tot speciaal onderwijs, en werd directeur van de eerste basisschool voor hoogbegaafde kinderen. ‘Mijn hart gaat sneller kloppen als ik kinderen zie met wie het niet zo goed gaat. Die wil ik helpen.’
Dat ze hier terecht kwam, was een kwestie van de juiste persoon op het juiste moment op de juiste plek. Founding father van Kokkerelli Jan Klerken, de idealistische eigenaar en ambassadeur van Scelta Mushrooms, vroeg haar een educatieprogramma op te zetten op de Floriade rond kinderen en gezonde voeding. Bisschops heeft een onderwijskundige achtergrond, geen achtergrond op het gebied van voeding. ‘Ik ben uit een goed nest gekomen, mijn oma en mijn moeder kookten altijd vers.’ Tijdens de Floriade bereikten ze tienduizend kinderen door hen gerechten met groenten te laten bereiden die in stoomovens werden klaargemaakt. ‘Dat was het begin. De kinderen riepen: we lusten geen asperges, maar haalden ze uit de grond, maakten ze klaar en aten alles op.’ Ze zochten samenwerking met bedrijfsleven, overheid en onderwijs en richtten Kokkerelli op. Dat was dus tien jaar geleden.
Mijn hart gaat sneller kloppen als ik kinderen zie met wie het niet zo goed gaat. Die wil ik helpen.
Suzanne Bisschops
Frikandel
In die tien jaar zijn de verschillen tussen arm en rijk eerder groter geworden dan kleiner, ziet Bisschops tot haar grote spijt. ‘Dat verschil zie je terug in de lunchtrommel. Er zijn er met een schotje tussen groenten en een boterham met kaas en er zijn trommels met de frikandel. Dat verschil wordt alleen maar groter. De grote maatschappelijke thema’s zie je terug in de trommel.’ Bisschops is er een groot voorstander van dat kinderen gezond lunchen op school zodat ze tenminste één gezonde maaltijd (200 gram groenten/fruit) per dag binnenkrijgen. ‘Daarin moet je scholen dus ontzorgen. Ze hebben de tijd niet om dat te regelen. Dat het mogelijk is, zien we onder andere in Scandinavië. Daar zou het hier ook naar toe moeten.’
Verslaafd gemaakt
Maar enkel een gezonde lunch serveren is niet genoeg, vindt Bisschops. In het programma Jeugd, Voeding en Gezondheid worden innovatie en educatie bijeen gebracht. ‘We willen met gedrags- en gezondheidsonderzoek, maar ook met lesprogramma’s en het ontwikkelen van nieuwe concepten de jeugd bewust maken van het belang van gezonde voeding.’ En dat is nodig, want de grote boze buitenwereld probeert ons te verleiden. ‘Vroeger had je aan het pleintje in dorp of wijk een bakker, een slager, en een groenteboer, nu zitten er de snackbar, de dönerzaak en de ijssalon.’ Bisschops waakt ervoor om de gezondheidsgoeroe uit te hangen. Ze houdt zelf ook van een wijntje en een frietje op zijn tijd. ‘We hebben allemaal behoefte aan vet, suiker en zout. En daar spelen veel bedrijven op in. De busjes rijden met döner voorbij aan de middelbare school, de kantines liggen vol ongezonde dingen en de verleiding is groot. Je kunt dat vijf keer weerstaan maar de zesde keer ga je voor de bijl. Vanuit je verstand kun je goede keuzes maken, maar je lichaam roept om iets anders. Mensen met een kleine portemonnee zien twee hamburgers voor één euro. Dat is wat anders dan een broccoli-schotel met gerookte kip die misschien tien euro kost. Die keuze is dan gemakkelijk gemaakt. Dus: haal de btw van groenten en fruit af. En wees strenger in je marketing op ongezonde voeding. Wat mij betreft mogen de supermarkten ook meer hun best doen. Die hebben 85 procent ongezonde producten! Allemaal om de biologie van ons lichaam te dienen in de gecreëerde behoefte. Die producten hebben verslaafd gemaakt.’
Vroeger had je aan het pleintje in dorp of wijk een bakker, een slager, en een groenteboer, nu zitten er de snackbar, de dönerzaak en de ijssalon.
Suzanne Bisschops
Wie lust prei?
Van de pakweg tienduizend kinderen in Noord-Limburg (groep vijf tot en met acht) komen er drieduizend over de vloer bij Brightlands Campus Greenport Venlo. Die maken volgens Bisschops een reisje van twee weken door de voedselketen van groenten en fruit. Dat begint met een introductie op school waarbij een product centraal staat, bijvoorbeeld blauwe bessen, bloemkool of prei. Vanuit school gaan ze naar door Kokkerelli getrainde telers waar ze met eigen ogen zien en horen hoe het leven van een prei eruitziet. Daarna gaan ze met de eigen oogst naar Kokkerelli. Bisschops: ‘Als ik vraag wie er prei lust dan gaan maar zeven van de twintig vingers omhoog. Maar zien eten doet eten. Ze krijgen ingrediënten en productkennis van de kok en dan gaan ze een uur lang koken en ze moeten alles zelf doen: wassen, schillen, snijden en een gerecht maken dat ze samen opeten. Daarna is er een evaluatie en een quiz op school. We zien dat kinderen inderdaad de intentie hebben om meer groenten te eten. Mijn ambitie is dat ze dit programma twee of drie keer per schooljaar krijgen.’
De vraag is natuurlijk: hoe kunnen we ervoor zorgen dat kinderen gezonde voeding meer gaan waarderen. Daar probeert de leerstoel Jeugd, Voeding en Gezondheid, opgericht door Universiteit Maastricht en gefinancierd door een aantal bedrijven die deze vijf jaar ondersteunen, een antwoord op te vinden. De bijzonder hoogleraren Edgar van Mil en Remco Havermans doen hier onderzoek naar.
Spaghetti Carbonara
Ligt hier ook geen verantwoordelijkheid bij ouders? ‘Het is super belangrijk dat ouders meegenomen worden, want de kinderen komen natuurlijk weer thuis. We zien kinderen die klagen dat ze thuis nooit paprika krijgen omdat hun ouders dat niet lusten of liever een pizza uit de diepvries opwarmen.’ Zelf heeft ze twee zonen (nu 13 en 8) geadopteerd uit de Filippijnen. ‘De oudste heeft in een tehuis gezeten waar veel armoede en weinig eten was. Hij eet nu heel graag hartig en gezond. De jongste zat in een tehuis bij de nonnen en daar was overdaad. In zijn rapport stond: ‘Lievelingseten: spaghetti carbonara’. Als ik aan hem vraag: wil je een appel of peer, dan zegt hij: doe maar snoepjes. Dus waar je wieg staat, heeft wel degelijk invloed.’
37 klontjes
Maar goed, stel dat scholieren gewonnen zijn voor een gezonde maaltijd. Dan wacht hen vervolgens de puberteit. ‘En dan gaat het helemaal fout’, lacht Suzanne Bisschops. ‘Dat moet je dus laten gebeuren. Daar moet je als volwassene niks mee willen. Wat ze leren in de leeftijd 8 tot 12 jaar laten ze niet meer los. Als ze zelfstandig gaan wonen, komt dat aangeleerde gedrag er weer uit. Dat zien we. Maar ook hier kan de overheid regels stellen hoor, bijvoorbeeld aan het aanbod in kantines. Voedsel-educatie is enorm belangrijk. We moeten kinderen liefde voor eten bijbrengen. Ik heb een kind horen zeggen: ‘Er is echt wat veranderd tussen mij en de tomaat juf.’ Champignons lusten ze niet hè? Nou we hebben hamburgers van champignons en die vinden ze super lekker. Ze maken hier zelf ketchup zonder suiker, in een fles uit de winkel kunnen zomaar 37 klontjes suiker zitten.’
Obesitas
Het grote probleem van ongezonde voeding is overgewicht en diabetes met enorme zorgkosten tot gevolg. Hoogleraar en arts Edgar van Mil is verbonden aan de afdeling obesitas van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s Hertogenbosch en neemt veel expertise mee. Juist de wetenschappelijke onderbouwing helpt om het bedrijfsleven mee te krijgen en nieuwe projecten uit te rollen in Brabant en Gelderland. Via een nieuwe stichting Keukenkanjers (partners: Kokkerelli, Smaakcentrum en Smaaklessen) wordt de educatie opgeschaald en zijn er banden met Smaaklessen van de Wageningen Universiteit.
Suzanne Bisschops heeft er vertrouwen in dat het goed komt. ‘We hebben heel veel zaadjes geplant en we zullen hoe dan ook oogsten.’
