Longarts bij het Radboud Ziekenhuis in Nijmegen, dr. Erik van der Heijden, wil longkanker gaan bestrijden met verhitting van de kankercellen door gebruik van een microwave katheter. Dat vertelde hij tijdens een demonstratie vorige week bij Philips in Best waar hij aankondigde deze methode vanaf 2020 te willen gaan onderzoeken. Met behulp van een Conebeam CT scanner van Philips kan hij tijdens de operatie in de longen kijken. Met de microwave katheter kan hij de onrustige cellen dan meteen kapot maken. Als deze – zover nu bekend – vrijwel pijnloze methode werkt, hoeven longkankerpatiënten in de toekomst minder vaak onder het mes of aan de chemo.
Wat is de microwave-methode en wat is de precieze naam ervan?
„De naam van het apparaat waarmee we werken is ‘microwave ablatie katheter’. Dat is een katheter waarmee je door een bronchoscoop – een instrument waarmee je in de luchtwegen kijkt – een soort antenne naar binnen brengt, die vergelijkbaar is met het element dat je in je magnetron thuis hebt zitten. Daar zit ook een antenne in die vanuit een bepaald punt energie kan genereren om te verhitten. Zo zijn er tegenwoordig door een aantal bedrijven flexibele antennes gemaakt die door een bronchoscoop gevoerd kunnen worden tot diep in de longen. Daarmee willen we dat je, door lokaal energie af te geven en te verhitten, de tumor in de longen kapot kan maken. Zo’n behandeling kun je geven doordat je zo goed kunt navigeren in de longen dat je in zo’n tumor kunt komen.”
Is dat systeem bedacht door Philips?
„Nee. Die katheters met deze microwave-toepassing zijn door twee bedrijven gemaakt. Dat zijn Medtronic en Neuwave. Die fabrikanten hebben ze op de markt gebracht voor behandeling. Maar dat is allemaal nog in studieverband. De veiligheid van de behandelmethode moet eerst echt aangetoond worden. Die microwave gaat net als bij je magnetron thuis in de keuken ook door lucht heen. Je hebt ook andere technieken om te verhitten zoals radiofrequente ablatie. Maar die werkt niet zo goed als verhitting door lucht heen. Je wilt vooraf zo zeker mogelijk weten of de verhitting met de microwave katheter het juiste volume bereikt zodat je het gezwel in zijn geheel kunt behandelen.”
Wat is dan de toegevoegde waarde van Philips? Is dat het scan- en beeldsysteem?
„Ja. De toegevoegde waarde is dat je precies moet kunnen zien dat je op het goede plekje in de long zit en dat je goed inzichtelijk kunt maken wat je doet met je behandeling. Dus dat je vooraf kunt zien dat de antenne in het katheter precies op de goede plek zit ten opzichte van de tumor. Zodat je zeker weet dat je de tumor in zijn geheel behandeld hebt. Omdat te kunnen inschatten, heb je de Philips Cone Beam CT nodig. Dat is een apparaat dat een driedimensionale CT scan kan maken. Daar werken we sinds november 2017 mee. Deze heeft een open arm waardoor ik bij de patiënt kan. Dat werkt voor een arts makkelijker dan als een patiënt in een tunnel ligt zoals bij de traditionele CT scan.”
Dus sinds je werkt met de Cone Beam CT lukte het je beter om de longtumoren te benaderen en in kaart te brengen. Maar het kan nog beter worden door microwaving toe te voegen aan het katheter dat je gebruikt.
„Ja. Ik wil er niet alleen mee aantonen dat iemand kanker in zijn longen heeft maar de kanker ook behandelen. Maar dat is echt wel een volgende stap. Als ik nu longkanker aangetoond heb, gaan de mensen naar de chirurg om hun tumor te laten verwijderen of om er een bestraling voor te krijgen.”
Maar hoop je dan ook dat ze komen en dat je ze tijdens het eerste consult al op de Cone Beam CT scanner kan leggen om ze met de microwave katheter te behandelen?
„Dat is wat ik wil. Dat mensen niet terug hoeven te komen maar dat als ze ’s ochtends komen voor het onderzoek en we vast stellen dat er inderdaad sprake van kanker is, ik kan zeggen: ‘u bent er nu toch, we behandelen u meteen. Klaar.’”
Hoelang duurt zo’n ingreep met de microwave dan?
„Dan ben je een uurtje bezig.”
Moet iemand niet onder narcose?
„Jawel, het is onder narcose. Mensen merken er dan niks van en het doet geen pijn.”
Alleen van de narcose kunnen ze last hebben.
Dat valt wel mee. Het is niet zoveel. Dat gaat via het infuus, daar heb je weinig last van.”
Is het voordeel dat als je er zo snel bij bent en behandelt, de kans op uitzaaiing kleiner is?
„Ja.”
Wanneer ben je van plan deze behandeling in het Radboudziekenhuis te gaan geven?
„We moeten eerst de beschikking over die microwave katheters krijgen. Die moeten vrijgegeven worden voor de volgende stap. Maar dat zal dan nog wel in onderzoeksverband gebeuren. De onderzoeken die nu plaats vinden zijn gericht op veiligheid. Het moet vooraf duidelijk zijn dat er geen onverwachte bijwerkingen optreden. Er moet nog heel veel onderzoek plaats vinden om aan te tonen dat het ook een veilige methode is voor de behandeling van longkanker in een vroeg stadium.”
Wanneer ga je dan meedoen aan dat onderzoek?
„Ik verwacht in de loop van volgend jaar. Maar ik ben afhankelijk van de fabrikanten wanneer dat precies zal zijn omdat ze de apparaten altijd in onderzoeksverband vrij zullen geven. Er moet een vervolgonderzoek komen dat gericht is op de effectiviteit van de behandeling voor verschillende soorten tumoren en uitzaaiingen, waaronder die van longkanker in een vroeg stadium.”
Maar als dat onderzoek er dan komt, is de kans dan groot dat het Radboud Ziekenhuis mee mag doen?
„Ja, die is heel groot.”
Je hoopt in de toekomst dat 85 procent van de patiënten met longkanker geneest terwijl dat nu maar 19 procent is.
„Dat is het streven van ons als longkankerbehandelaars. We willen longkankerpatiënten vroeger opsporen waarmee we de kans op hun genezing vergroten. Aan de andere kant zijn collega’s ook hard aan het werk met immunotherapie en chemotherapie. Er komen veel nieuwe medicijnen bij. De behandelingen worden steeds meer verfijnd. Alles bij elkaar zien we dat de behandelingen van longkanker effect hebben. De afgelopen vijf jaar hebben we al vijf procent meer genezing gewonnen door al die nieuwe technieken.”
Kan de microwavekatheter een doorbraak betekenen?
„Als we de bevolking gaan screenen en patiënten die at risk zijn sneller opsporen, is dat de belangrijkste doorbraak. Het tweede punt is dat we echt iets gaan doen tegen het gebruik van tabak in Nederland, en het derde dat we meer gaan letten op de uitstoot van fijnstof in het milieu. Dan kunnen we het verschil maken.”
Maar als je ze dan opspoort en je ze kunt behandelen met de microwave katheter, hoeven ze dan geen chemotherapie meer te doen en medicijnen meer te slikken?
„Daar moet nog veel onderzoek naar gedaan worden. Maar dat zou het ultieme doel zijn. Constateren in vroeg stadium, snel behandelen, en als de microwave het dan goed gedaan heeft ben je klaar. Patiënten moeten wel onder controle blijven vanwege hun hogere risico op longkanker. Kanker kan ergens anders ook nog ontstaan. En om te zien of het echt gewerkt heeft. Er blijft een litteken over in de long na het microwaven. Maar je moet ook weten of er niet toch nog een paar onrustige cellen zitten die gaan groeien. Als dat het geval is heb je die chirurg alsnog achter de hand.”
Maar de longfunctie op dat plekje verdwijnt.
„De longfunctie zal iets afnemen. Maar vergeleken met een operatie waarbij je een segment van een long wegneemt, is dat heel weinig. Als je een kwab wegneemt, is die echt weg. Terwijl je nu alleen een klein plekje met littekenweefsel hebt. Maar dat kost je veel minder aan longfunctie dan als je met een operatie in de longen moet snijden.”
