Over Decarbonizing Europe
Waar gaat het coronaherstelfonds over?
De Europese Commissie heeft een bedrag van 723,8 miljard euro beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden en Europa groener, schoner en toekomstbestendig te maken. Alle lidstaten konden plannen indienen voor een uitkering uit dit fonds.
Wie doen er allemaal mee?
Alle lidstaten van de Europese Unie. Alle lidstaten? Nee, Nederland heeft nog geen plannen ingediend. Hoewel eind januari bekend werd dat er achter de schermen in Nederland hard is gewerkt om de Europese miljarden binnen te slepen.
Waar moeten de lidstaten het geld aan uitgeven?
Minstens 37 procent moet worden gebruikt voor vergroening en 20 procent voor digitalisering. Daarnaast zijn er nog andere speerpunten:
– Smart, sustainable and inclusive growth
– Social and territorial cohesion
– Public health, economic social and institutional resilience
– Policy for future generations
Wat gebeurt er nog meer?
Verder heeft de EC nog enkele zogenoemde flagship areas benoemd:
Power up
Renovate
Recharge and Refuel
Connect
Modernise
Scale-up
Reskill and upskill
Wat gaat Innovation Origins doen?
De komende maanden besteden we aandacht aan de uitvoering van de plannen. We beschrijven wat elk land doet om de CO2-uitstoot terug te dringen en we maken reportages van innovatieve projecten. Aan de hand van infographics kun je de inspanningen van de lidstaten met elkaar vergelijken.
Een crisis als de coronapandemie vraagt om stevige maatregelen. De EU heeft 723,8 miljard vrijgemaakt om met het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility; RRF) de Europese economie uit de door corona veroorzaakte recessie te trekken. Om aanspraak te maken op een deel van die grote zak geld, dienen lidstaten een plan in bij de Europese Commissie. In de serie Decarbonizing Europe leggen we die plannen onder een vergrootglas.
De coronacrisis raakte weinig landen in de Europese Unie zo hard als Letland, dat al een forse recessie moest doormaken tijdens de krediet- en eurocrisis. Het middelste Baltische land krijgt de komende jaren in totaal €1,8 miljard vanuit Brussel binnen het Recovery & Resilience Fund. Uitstoot van de transportsector is prioriteit nummer één.
Letland mag dan slechts €1,8 miljard aan Europese steun ontvangen, dat bedrag staat gelijk aan zo’n zes procent van de hele economie in 2019 – geen gering bedrag dus voor het Baltische land. Meer dan een derde van het budget gaat richting klimaatgerelateerde projecten en een vijfde naar het versnellen van de digitale transitie.
Ambities sneller waarmaken
De grootste uitstoters zijn de transportsector en de deels verouderde gebouwen. Op beide terreinen vloeit veel energie ongebruikt weg door oude motoren, onaantrekkelijk ov en respectievelijk slechte isolatie en inefficiënte verwarmingsmethodes.
‘Ik was onder de indruk van de waterstofbus’, liet Commissiepresident Ursula von der Leyen zich ontvallen toen ze in juni 2021 de Letse hoofdstad Riga bezocht om mee te delen dat het plan van de Letten goedgekeurd is. Tien trolleys rijden in de stad rond met een waterstofcel waarmee ze het netwerk van bovenleidingen kunnen verlaten – handig om de lijnen te verlengen maar ook in geval van nood. De helft van het budget voor de bussen, zo’n €16 miljoen, komt vanuit Brussel onder het Connecting Europe Facility-subsidieprogramma. Het coronaherstelfonds komt daar nu bovenop: ‘Bijna driehonderd miljoen zal een complete transformatie van het hoofdstedelijke transportnetwerk mogelijk maken’, stipte Von der Leyen aan, schouder aan schouder met de Letse premier Krisjanis Karins.
Letland kent al de nodige initiatieven om het land te vergroenen en de digitalisatie is eveneens ver gevorderd. Veel innovaties blijven alleen bij kleinschalige projecten – zoals de tien trolleybussen. Het geld uit Europa betekent dat de landelijke regering en gemeentes sneller hun ambities waar kunnen maken.
Een voordeel voor Letland is dat de stroomvoorziening al erg duurzaam is. Ten tijde van de Sovjetbezetting legde de overheid drie grote waterkrachtdammen aan in de rivier de Daugava, die vanuit Wit-Rusland door Riga naar de Oostzee stroomt. Anno 2021 putten de Letten zo’n vijftig procent van hun stroom uit de rivier, onder meer met dank aan een moderniseringsproces van de installaties.
NextGeneration EU
De coronacrisis is een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Met NextGenerationEU – met 806,9 miljard euro het grootste herstelplan ooit – wil de Europese Unie de lidstaten helpen om sterker uit de crisis tevoorschijn te komen. Het coronaherstelfonds vormt de kern van dit plan (723,8 miljard euro).
Dit fonds heeft twee doelen: ten eerste de Europese economie uit de recessie trekken die door de coronapandemie is veroorzaakt. Tegelijkertijd is het bedoeld om een impuls te geven aan belangrijke investeringen voor de toekomst en aan maatregelen om verandering door te voeren.
Alle 27 lidstaten hebben een plan ingediend. Of al het geld ook daadwerkelijk wordt uitgekeerd, is afhankelijk van een uiteindelijke beoordeling van de projecten. Zo moeten bijvoorbeeld de landen ten minste 37 procent van hun begroting besteden aan klimaatmaatregelen en 20 procent aan digitalisering.
Hoofdstad is zwakke plek
De zwakke plek ligt echter in de hoofdstad Riga, die decennialang geregeerd werd door de politieke partij Harmonie – een groepering die vooral op steun rekent onder de omvangrijke Russisch-sprekende bevolking van de stad. De opeenvolgende Harmonie-regeringen gebruikten de gemeentelijke bedrijven onder meer om baantjes aan hun familieleden of vrienden toe te stoppen. Corruptiezaken lopen nog steeds rondom voormalige directeuren van het vervoersbedrijf en huisvestingsorganen.
De voormalige burgemeester Nils Usakovs ontvluchtte zelfs de politiek in Letland door zich verkiesbaar te stellen voor het Europees Parlement: hij is nu onschendbaar wegens zijn positie in Straatsburg.
Een wisseling van de wacht bracht de oppositie aan de macht, waarmee de landelijke regering en het stadsbestuur in de hoofdstad nu van dezelfde signatuur zijn en elkaar niet langer actief tegenwerken. De nieuwe burgemeester Martins Stakis staat een forse taak te wachten, want hij mag het grootste deel van de €1,8 miljard in zijn stad gaan uitgeven, waar Von der Leyen dus al aan refereerde. Het gaat om €295 miljoen om het verkeer en vervoer in de stad te vergroenen.
Centraal station
Wat de lokale plannen precies inhouden, is nog niet concreet. De gebruiksvriendelijkheid van het ov laat in elk geval te wensen over, waardoor veel inwoners van Riga liever in de auto stappen – die bovendien een statussymbool is. ‘Eén van de probleemgebieden is ons gebrek aan naadloze overstapmogelijkheden’, geeft loco-burgemeester Vilnis Kirsis toe. En inderdaad, de tramhalte voor het ‘centraal station’ is na aankomst per trein alleen bereikbaar via een voetgangerstunnel onder zes banen autoverkeer. Ook andere treinstations in de stad bieden alleen een onhandige en slecht bewegwijzerde overstap.
Een tweede doel van het Europese geld is de verduurzaming van gebouwen. Riga staat vol met schitterende appartementencomplexen tussen de 140 en 100 jaar oud. De art nouveau-decoraties zijn wereldberoemd, maar de hoge plafonds, eenvoudige daken en dunne raampjes maken deze gewilde huizen ook een bodemloze put als het op verwarming aankomt. En de winter laat zich voelen in deze hoek van Europa. €248 miljoen trekt Letland daarom uit om publieke gebouwen – zowel wooncomplexen van de gemeente als openbare gebouwen – energie-efficiënter te maken. Een groot deel hiervan zal ook in de hoofdstad terechtkomen.
Ten slotte wil de overheid windenergie op land gaan faciliteren, aangezien de potentie voor windkracht – zowel op land als op zee – in Letland aanzienlijk is. Ook moeten de investeringsregels eenvoudiger en helderder, in de hoop dat buitenlandse bedrijven hun kans grijpen om de Europese subsidies om te zetten in grote orders.
Steun ons!
Innovation Origins is een onafhankelijk nieuwsplatform, dat een onconventioneel verdienmodel heeft. Wij worden gesponsord door bedrijven die onze missie steunen: het verhaal van innovatie verspreiden. Lees hier meer.
Op Innovation Origins kan je altijd gratis artikelen lezen. Dat willen we ook zo houden. Heb je nou zo erg genoten van de artikelen dat je ons een bedankje wil geven? Gebruik dan de donatie-knop hieronder: