‘Kernfusie en biotechnologie belangrijkste innovaties voor de nabije toekomst’

Foto: Mario van Rijn/René van der Burgt

By Charlotte Post

Een gedeelde passie voor de toekomst bracht strateeg Mario van Rijn en innovatieregisseur René van der Burgt samen. Zij zijn werkzaam bij Avans Hogeschool en zijn al ruim tien jaar actief op het gebied van strategie en toekomststudies. Eerder schreven zij het boek Handboek Scenarioplanning en nu is er dan het Engelstalige Explore The Big Picture: Forces shaping the future of humanity. De hoofdauteur is Van Rijn, maar Van der Burgt speelt als sparring- en reflectiepartner een minstens zo belangrijke rol.

Het boek gaat dieper in op enkele van de meest prangende kwesties waarmee we vandaag de dag worden geconfronteerd. Denk aan klimaatverandering, de impact van technologie, de ontwikkeling van de wereldeconomie, dringende maatschappelijke uitdagingen en zelfs het leven buiten onze aarde. Om een betere wereld te creëren, zal er veel moeten veranderen. Van Rijn en Van der Burgt hebben de hoop gevestigd op een aantal revolutionaire innovaties.

Hoe is Explore The Big Picture tot stand gekomen?

Van Rijn: “Samen met René ben ik altijd al betrokken geweest bij allerlei strategische initiatieven. Breed kijken en denken speelt daarbij een belangrijke rol. De afgelopen jaren merkten we dat er maar weinig mensen zijn die echt breder kijken. Dat is natuurlijk ook logisch, we zijn vaak erg druk met allemaal andere dingen. Tijdens diverse sessies met bedrijven en studenten zagen we echter veel onzekerheid en onrust. Dat raakte niet alleen aan de problemen van deze tijd maar zelfs aan het mens zijn, aan de eigen identiteit. Daarom wilde ik iets maken waarmee mensen leren breder te kijken en het grotere geheel te zien. Interdisciplinair denken en samen tot innovaties komen, staan daarbij centraal. De publieke discussie wordt vaak zo smal gevoerd. Maar juist als je het grotere plaatje ziet, zie je ook waarom bepaalde onderwerpen zoveel impact hebben. In het boek gaat het daarom niet alleen over technologie maar bijvoorbeeld ook over ons sociaal fundament en over de grenzen van de planeet.”

Welke innovatie draagt volgens jullie het meest bij aan het creëren van een betere wereld?

Van Rijn: “Als er een innovatie is die we heel hard nodig hebben, dan is dat schone, hernieuwbare energie. Voor het boek heb ik met tal van wetenschappers in verschillende landen gesproken en ik ben tot de conclusie gekomen dat kernfusie een van de belangrijkste oplossingen is. Ik volg de ontwikkelingen op de voet en ik zie het elke dag een stukje dichterbij komen. Deze innovatie kan de hele wereld veranderen, mogelijk zien we de eerste voorbeelden al binnen tien jaar. Alles om ons heen is immers energie. Kijk alleen al naar onze voedselproductie.”

“Stel je voor dat we oneindige energie zouden hebben, tegen een hele lage prijs. Op termijn betekent dat dat we onder meer de voedselcrisis uit de wereld kunnen helpen. Er is dan meer dan genoeg energie om voedsel te laten groeien maar ook om koel te houden bijvoorbeeld. Maar kernfusie biedt bijvoorbeeld ook een oplossing voor de klimaatcrisis. We zouden dan allerlei broeikasgassen, zoals CO_2, ook deels uit de lucht kunnen halen. Dat kost enorm veel energie. Het is wel zo dat ook kernfusie radioactief afval produceert, zelfs meer dan kernsplitsing. Maar in tegenstelling tot kernsplitsing is dit afval laag radioactief en eenvoudig te behandelen. Het afval vormt dus geen gevaar en ook melt-downs, zoals bij kernsplitsing, kunnen niet voorkomen.”

Steun ons!

Van der Burgt: “We moeten daarbij wel kritisch kijken naar wat we op het gebied van innovatiemanagement hebben gepresteerd. Er is in onze huidige maatschappij een onevenredige verdeling van welvaart. Ja, we zijn misschien super innovatief maar het heeft ons als mensheid eigenlijk weinig gebracht. Als we in de toekomst de oneindige mogelijkheden van kernfusie tot onze beschikking hebben, zullen we goed moeten kijken hoe we daar als maatschappij mee omgaan. Het is niet alleen de innovatiekracht, het is ook de wijze hoe je die inzet.”

Kunnen jullie nog andere innovaties noemen die de potentie hebben de wereld te veranderen?

Van der Burgt: “Tegenwoordig sleutelen we aan de bouwstenen van het leven met bijvoorbeeld CRISPR-technologie. Het is heel interessant om te zien welke kant dat opgaat en wat er allemaal mogelijk is. Vooral in de integratie met bionica zie ik potentie. De bionische mens, zogezegd. Zo zijn er al gehoorimplantaten waarmee we onze zintuigen kunnen verrijken. Dus ja, biotechnologie gecombineerd met bionica zie ik als een fundamentele innovatie. Ook daarin moeten we uiteraard weer grenzen aftasten want er kleven grote bezwaren aan. Maar uiteindelijk ontwikkelt de planeet zich door te experimenteren. Het is onderdeel van onze evolutie.”

Van Rijn: “Een derde innovatie die we goed in het oog moeten houden, is kunstmatige intelligentie. En dan bedoel ik Artificial General Intelligence, waarbij de menselijke intelligentie volledig nagebootst wordt. Als AGI eenmaal ontwikkeld is, zal kunstmatige superintelligentie, een vorm die onze intelligentie voorbijstreeft, snel volgen. Dit zal ons hele mensbeeld op zijn kop zetten. Want wat betekent het dan nog om mens te zijn? Nu denk ik niet dat het zo’n vaart zal lopen hoor. De komende tien jaar gaat dit zeker niet gebeuren. En de vraag is of het ons ooit echt lukt. Wat we nu vooral nog zien, is functionele AI met dezelfde onderliggende technologieën. Op de kortere termijn zet ik mijn geld dus op kernfusie en biotechnologie.”

Voor wie is Explore The Big Picture bedoeld?

Van der Burgt: “Het is geschreven voor iedereen die interesse heeft in de toekomst en zich wil verdiepen in wat er allemaal speelt. Het boek dient als fundament onder heel veel verschillende disciplines zodat deze disciplines bruggen met elkaar kunnen bouwen. Wij leggen als het ware de grondstof neer.”

Van Rijn: “Hoewel het niet specifiek is geschreven voor het onderwijs is het wel uitgegeven bij de grootste educatieve uitgever ter wereld, namelijk Pearson. Dat is natuurlijk een mooi beginpunt. Ook studenten worstelen immers met hun rol in de wereld. Op basis van het boek willen we echter interessante en toegankelijke programma’s maken waar mensen binnen en buiten het onderwijs mee aan de slag kunnen. We zijn dan ook blij dat er al vanaf alle kanten interesse wordt getoond.”

Welke uitdagingen moeten er nog overwonnen worden?

Van Rijn: “Globale problemen moeten globaal worden aangepakt. Daarbij moet de focus veel meer op de lange termijn komen te liggen. Anders krijg je het altijd ergens weer als een boemerang terug. De problemen van nu worden te veel doorschoven naar de toekomst, maar wie komt er op voor de toekomst? Ook in ons economische systeem liggen nog grote uitdagingen. Het is nu te veel gericht op winst. Het wordt nog een hele klus hier iets aan te veranderen, want zelfs de coronacrisis blijkt niet in staat het systeem te breken.”

“Leiderschap is volgens ons het enige mechanisme dat dit voor elkaar kan krijgen. In ons volgende boek gaan we hier daarom uitgebreid op in. Uiteindelijk zullen we met zijn allen een vorm van leiderschap moeten vinden waarbij we gaan voor oplossingen die globaal werken en ook voor de lange termijn effectief zijn. Dan kunnen we echt iets voor elkaar krijgen. Veel mensen zijn op zoek naar betekenis en zingeving. Ze maken zich zorgen over de wereld en over volgende generaties. Ze willen allemaal graag iets bijdragen maar weten niet hoe. Het begint denk ik met met het bewust worden van je eigen handelen, en vooral wat het effect is van dat handelen op andere en toekomstige generaties.”