Kansen zijn er genoeg, maar gevaren liggen op de loer: ‘AI moet vliegensvlug aan de ketting’

By Youri van Heumen

Artificiële Intelligentie (AI) kan het leven gemakkelijker maken. “Maar als we AI niet heel snel aan de ketting leggen, gaat het gigantisch mis”, zo waarschuwden critici afgelopen vrijdag tijdens het congres AI for All – From the Dark Side to the Light in het Evoluon in Eindhoven.

Deskundigen, geïnteresseerden en diverse sprekers stonden de hele middag stil bij de vraag hoe zowel wetenschap als samenleving rekening kan houden met de duistere kant van kunstmatige intelligentie. “Hoe dommer kunstmatige intelligentie, hoe beter het is”, stelt sci-fi auteur, journalist en AI-criticus Bruce Sterling zelfs.

“AI for all”, zou je denken

AI bevat veel toepassingen die ons leven net een beetje makkelijker maken. Op veel plekken en momenten in ons dagelijks leven hebben we al te maken met AI. Zo vind je toepassingen in je mobiele telefoon of in je auto. In zekere mate kunnen we niet eens meer zonder. Zo kan een AI-systeem ook fraude met een credit card ontdekken en gebruikt de politie AI om criminelen sneller op te sporen. Zelfs in de kunstwereld is AI nu al razend populair.

AI-kunstwerken komen al vaak verrassend goed uit de verf

Kunstmatige intelligentie (AI) opent deuren naar nieuwe vormen van kunst. Of een schilderij met kwast en verf of met toetsenbord en muis wordt gemaakt, de essentie van kunst blijft hetzelfde.

Hoewel AI genoeg toepassingen kent die positieve effecten met zich meebrengen, benoemen de sprekers ook gevaren die deze vorm van automatisering met zich meebrengt. De AI-systemen zijn namelijk in sterke mate afhankelijk van grote hoeveelheden data. Hoe meer data in het systeem, hoe slimmer de technologie wordt. Niet gek dat hier dan ook over data-hungry neural networks wordt gesproken.

“Het gebruiken van systemen die deuren openen met uitsluitend gezichtsherkenningstechnologie is snel en veilig, maar deze technologie kan complete bevolkingsgroepen buitensluiten, zoals de Oeigoeren in China”, zo stelt Sterling. Ook ouderen hebben steeds meer moeite om zich aan te passen aan de nieuwe technologieën. Daarmee creëert de toepassing in zekere zin een maatschappelijke tweedeling. Want wat voor de een voordeel is, kan voor een ander weer een nadeel zijn. Zo beïnvloedt artificiële intelligentie langzaam maar zeker onze complete samenleving; vaak zonder dat we het zelf doorhebben.

AI is niet neutraal

Neem bijvoorbeeld HR-software die bij de werving van programmeurs vrouwelijke kandidaten negeert. Of systemen die racistische neigingen beginnen te vertonen. Toch is dit niet compleet te vermijden. De data waarmee AI-systemen werken, zijn nu eenmaal een afspiegeling van de realiteit. En vooroordelen zijn menselijk. AI neemt die zogenoemde bias over.

Tijd van metaforen als ‘metalen sukkels’ voor robots, is voorbij

Nederlandse media schrijven met een steeds realistischere blik over kunstmatige intelligentie, zo blijkt uit onderzoek van het Utrechtse medialab SETUP en Jessy de Cooker.

“AI komt zo meer en meer in een negatief daglicht te staan”, aldus Sterling. “De een noemt het daarom een tragische technologie. Maar anderen zien juist meer kansen dan ooit tevoren.” Zo stelden sprekers dat bedrijven die vol inzetten op deze technologie, hun inkomsten tussen nu en 2030 minimaal kunnen verdubbelen. Bedrijven die AI links laten liggen, lopen daardoor achterstanden op zullen naar verwachting zo’n twintig procent van hun gemiddelde cashflow inleveren.

Goed ontwerp leidt tot misbruik

Tijdens de paneldiscussie vroegen de bezoekers zich af wat er met hun privacy gaat gebeuren als AI de overhand krijgt. Kunstmatige intelligentie kan namelijk heel snel leiden tot een maatschappij waarin privacy volledig is vervaagd of zelfs verdwenen. Denk aan de gezichtsherkenningssoftware in drukke winkelstraten die zo heeft achterhaald waar je uithangt. Of die ene app die je toegang hebt gegeven om de camera te gebruiken tijdens achtergrondactiviteit.

“Hierdoor geven we de technologie de mogelijkheid om ons in de gaten te houden, zonder dat we weten wat er met onze gegevens gebeurt”, aldus TU/e Professor Wijnand IJsselsteijn. Volgens IJsselsteijn is die transparantie een gevaarlijke ontwikkeling: “AI is niet explainable genoeg. Door dat gebrek aan transparantie profiteren Big Tech-bedrijven van alle verzamelde data terwijl niemand een idee heeft wat er met die data gebeurt.”

Slim hoortoestel met AI weet naar wie je wilt luisteren

Een van de dingen die opvalt als je gehoor minder wordt, is dat je individuele stemmen niet meer goed uit het geroezemoes van een feestje kan filteren.

“AI kan heel gemakkelijk worden misbruikt als het in de verkeerde handen terechtkomt.” Daarom is het volgens de professor de hoogste tijd om AI te reguleren. “Het is tijd dat wetgevers en overheden een grens trekken. AI kan zo destructief worden als we zelf willen. Hoe ver we het laten komen, ligt voornamelijk aan onszelf.”