Kan de natuur asfalt vervangen om Nederland te beschermen tegen een stijgende zeespiegel?

By Aafke Eppinga

Hoe beschermen we Nederland tegen het water? “Met levende dijken”, luidt het antwoord van kustwaterbouwkundige Bas Borsje. Hij is associate-professor aan de Universiteit Twente (UT) en heeft de leiding over het Levende Dijken-project. Borsje is pleitbezorger voor meer ruimte voor het water en natuurlijke, levende dijken. “Geasfalteerde dijken zijn niet duurzaam.”

Levende dijken bestaan uit een met vegetatie begroeide dijk en een voorland (kwelders). Overal ter wereld komen ze voor, in Nederland zijn de Waddenzeekust en de kwelders in de Westerschelde voorbeelden. Ze blijken ontzettend effectief in het remmen van golven; het voorland breekt de kracht van de golven voordat deze de dijk bereiken. “Zonder voorland, is de kracht van de golven zodra ze de dijk bereiken veel sterker. Een dijk hoeft dus minder sterk te zijn. En, misschien wel het belangrijkste voordeel: een levende dijk groeit mee met de zee. De begroeide vlaktes voor de dijk stijgen langzaam mee met de zeespiegel”, legt Bas Borsje uit.

De grote vraag is: blijven ze ook liggen als het heftig stormt? Alleen als het antwoord op die vraag ‘ja’ is, kunnen levende dijken worden opgenomen in de plannen van waterschappen om de Nederlandse kust toekomstbestendig te maken.

66 blokken vegetatie, een 300 meter lange goot en 90 miljoen liter water

Om antwoord te geven op die vraag, was er twee miljoen euro aan investering nodig en ruim vier jaar aan voorbereiding nodig. Dit jaar was het zo ver: er werden 66 blokken van 2 bij 2 meter breed uit een Friese kwelder gestoken en per vrachtwagen naar kennisinstituut Deltares vervoerd. In de Deltagoot liggen twee lange rijen van dertig blokken opgesteld. Nergens ter wereld kunnen ze hogere kunstmatige golven opwekken dan in deze goot van 300 meter lang, 9,5 meter diep en 5 meter breed, waar ruimte is voor negentig miljoen liter water. In deze omgeving kan dus op ware grootte worden getest wat het effect is van extreme golven op dijken, duinen of golfbrekers.  

Aan de ene kant wordt een representatief stuk dijk op schaal nagebouwd. In het geval van dit project een elf meter hoge dijk. Aan de andere kant beweegt een computergestuurde stalen wand van tien meter hoog heen en weer, om de gewenste golfhoogte of -steilheid na te bootsen. De goot hangt vol camera’s, sensoren en andere meetapparatuur om heel nauwkeurig te kunnen registreren wat er gebeurt, zowel boven- als onderwater.

Een superstorm simuleren

Van 19 februari tot 20 maart stroomt de Deltagoot elke ochtend vol en wordt het effect van de natuurlijke dijk onder een grote verscheidenheid aan omstandigheden getest. Op dag tien van het experiment zijn de pers, projectpartners en andere belangstellenden uitgenodigd om te zien hoe dat precies in zijn werk gaat.

“We weten inmiddels dat vegetatie golven tot een meter hoog afremt. Maar, we moeten ook antwoord hebben op de vraag wat er bij een storm die maar eens in de tienduizend jaar voorkomt, gebeurt”, legt Borsje uit.

“Vorige week hebben we hier een superstorm gesimuleerd, met een golfhoogte van 3,5 meter. Deze omstandigheden komen maar eens in de tienduizend jaar voor”, vertelt Vera van Bergeijk, UT alumnus en onderzoeker bij Deltares, enthousiast. “Maar vandaag houden we het bij 0,75 meter, zodat jullie niet met een nat pak richting huis gaan”, stelt ze de bezoekers gerust.

Circulair bouwen: technologie is er, nu het verdienmodel nog

Een circulaire bouw vraagt om nieuw gedachtegoed. Om de transitie te laten slagen, moet niet alleen de bouw, maar ook de mensen en de economie veranderen.

Een jongensdroom

Waarom we onze geasfalteerde dijken willen vervangen voor deze organische, natuurlijke varianten? Borsje: “Allereerst is asfalt niet natuurlijk, het past niet bij de zee, die is dynamisch. Daarnaast moet asfalt elke vijftig jaar vervangen worden. En als we vaker te maken krijgen met extreme weersomstandigheden – storm, extreme regen, een hogere zeespiegel – moeten we onze huidige dijken versterken. Dat kost miljarden.”

Het experiment loopt nog ruim twintig dagen en de officiële resultaten zijn nog niet bekend. Maar, het ziet er veelbelovend uit. “De kwelder heeft zeker te leiden, maar houdt zich goed. We zien heel duidelijk dat het mee beweegt met de golven en niet afbreekt en invloed heeft op de waterstroming.” Voor de kustwaterbouwkundige is het experiment een soort jongensdroom die uitkomt. Als klein jongetje was hij op het strand in de weer met een schep en een emmertje. “En dan maar afwachten hoe lang mijn zandkasteel overeind bleef”, glimlacht hij.