Ondanks hun vergelijkbare geografische ligging verschillen Italië en Spanje sterk in de manier waarop ze energie produceren. In onze Europese Energie-index scoort Spanje vaak beter dan Italië en er zijn verschillende redenen voor dit verschil. De enorme afhankelijkheid van fossiele brandstoffen in Italië en kernenergie en de toenemende hernieuwbare energie in Spanje kunnen de verschillen verklaren, maar ze vertellen slechts een deel van het verhaal.
- Italië is sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen, terwijl Spanje afhankelijk is van kernenergie – hoewel dit binnenkort zal worden afgebouwd;
- Windenergie neemt een hoge vlucht in Spanje;
- Beide landen breiden hun zonne-installaties uit – op verschillende manieren;
Kernenergie
Kernenergie is ongetwijfeld een van de grootste verschillen tussen de twee landen. Spanje heeft het, maar Italië niet. Volgens gegevens van Eurostat was kernenergie in 2021 goed voor een vijfde van de bruto elektriciteitsproductie in het Iberische land. Toch is het de bedoeling dat de zeven reactoren die nog in bedrijf zijn eind 2030 sluiten, omdat hernieuwbare energie waarschijnlijk de plaats gaat innemen van fossiele en nucleaire energie. Madrid heeft beloofd om tegen het einde van het decennium jaarlijks drie gigawatt (GW) aan zonne- en windenergie te installeren. Op dit moment bedraagt de totale capaciteit van kerncentrales in Spanje vier GW.
Na het kernongeluk in Chornobyl stemden de Italianen in 1987 voor het stopzetten van kernenergie. Sindsdien zijn de vier reactoren ontmanteld. In de afgelopen jaren – gedreven door de nieuwe technologische ontwikkelingen en het conflict in Oekraïne – kwam het idee om nieuwe centrales te heropenen of te bouwen weer op tafel. Een paar weken geleden keurde het parlement een motie goed om de mogelijkheid te bekijken om kernenergie op te nemen in de energiemix.
Italië zet in op LNG
Of en hoe Italië inzet op kernenergie valt nog te bezien. Fossiele brandstoffen vormen de primaire energiebron van het land. Sinds het uitbreken van de Oekraïense oorlog wil de regering de gasimport minder afhankelijk maken van één land, onder andere door de banden met Algerije en Azerbeidzjan aan te halen. Daarnaast nam de invoer van vloeibaar aardgas (LNG) uit Qatar en Afrika de afgelopen maanden toe. Daarom is het land begonnen met het versterken van de capaciteit om LNG om te zetten van vloeibare substantie naar gas dat gebruikt kan worden in het daarvoor bestemde net. Het doel is om in 2024 volledig onafhankelijk te zijn van Russisch gas. Een nieuw verdampingsschip, dat wordt gebruikt bij de invoer van LNG, is de afgelopen maand in gebruik genomen voor de kust van Toscane en volgend jaar zal er nog een in gebruik worden genomen.
Hernieuwbare energie
Uit cijfers van Eurostat blijkt dat ruwweg een vijfde van de stroom die in 2021 in de twee landen werd gebruikt afkomstig was van hernieuwbare energiebronnen – 19,03 procent in Italië en 20,73 procent in Spanje, om precies te zijn. Op 23 mei dekten zon, wind en water alleen al de volledige elektriciteitsbehoefte van het Spaanse vasteland gedurende negen uur, een record dat naar verwachting in de komende maanden zal worden verbroken.
De twee mediterrane landen hebben doelen gesteld voor 2030 in hun nationale energie- en klimaatplannen. Spanje wil 42 procent van zijn uiteindelijke energieverbruik uit groene energie halen, terwijl Italië mikt op 30 procent. Net als de hele EU streven beide landen naar een CO2-neutrale energievoorziening in 2050.
Uit gegevens blijkt dat het aantal zonne-installaties in Spanje de afgelopen tien jaar sterk is gestegen, en dat geldt niet voor Italië. Toch laten de cijfers voor 2022 een explosieve groei aan installaties zien, met meer dan 2,4 GW aan nieuw aangesloten capaciteit. Zo onderstreept een rapport van GSE – de beheerder van de energievoorzieningen van het land. De belangrijkste beperking die veel belanghebbenden aan de kaak stellen, is de lange goedkeuringstijd voor het openen van zonne- en windenergiecentrales.
Wind
Vanaf 2021 kan Spanje uitgaan van meer dan 27 GW aan geïnstalleerde windenergiecapaciteit. In datzelfde jaar was windenergie de primaire bron van elektriciteit, aangezien het meer dan een vijfde van de totale vraag dekte. Er komen in het hele land meer windmolenparken bij de komende jaren. Een artikel van de krant La Vanguardia merkt op dat de aanvragen voor windparkinstallaties de geïnstalleerde capaciteit die de regering heeft gepland voor 2030 gaat verdubbelen.
In Italië ziet het er anders uit. Wind Energy Europe meldde dat Italië in 2022 500 MW aan windturbines installeerde, waaronder de eerste offshore installatie voor de kust van Taranto (Puglia, in het zuiden). Ook hier belemmeren bureaucratische procedures en wetgeving de ontwikkeling van zonneparken. Vorig jaar opende de regering calls voor meer dan vijf GW aan capaciteit. Slechts 213 MW daarvan werd daadwerkelijk toegewezen.
Inzet van zonne-energie
Een andere vergelijking kan worden getrokken uit de cijfers over de fotovoltaïsche productiecapaciteit (zonnepanelen die licht gebruiken voor de productie van energie). In Spanje behoort tweederde van de geïnstalleerde capaciteit toe aan wat Eurostat definieert als ‘producenten van hoofdactiviteit’ – voornamelijk energiebedrijven. Omgekeerd is exact hetzelfde capaciteitsaandeel in Italië in handen van autofabrikanten. In plaats van in uitgestrekte parken heeft Italië meer zonnepanelen geïnstalleerd in gebouwen, dankzij de belastingkortingen van de afgelopen jaren. De residentiële en industriële sector hebben het grootste deel van de installaties. Uit hetzelfde GSE-rapport blijkt dat slechts een derde van de Italiaanse zonne-installaties op de grond is geïnstalleerd.
De cijfers van 2022 laten zien hoe het eigenverbruik ook in Spanje toeneemt. De Spaanse Fotovoltaïsche Unie (UNEF) liet weten dat er in 2022 meer dan 2500 MW aan zonne-installaties voor autogebruik is geïnstalleerd, een groei van 108 procent ten opzichte van een jaar eerder. De industriële en residentiële sectoren hadden het grootste aantal installaties.
Burgers sturen de overgang
In beide landen is de zon in overvloed aanwezig en dat zie je terug in de opwekking van zonne-energie. Terugkerende droogtes bedreigen echter ook de landbouw en de opwekking van waterkracht, die een belangrijk deel van de energiemix van beide landen vormen. Terwijl Spanje van plan is om kolen en kernenergie uit te faseren, zal Italië mogelijk nieuwe reactoren (her)openen. In Spanje zal windenergie waarschijnlijk de belangrijkste bron van elektriciteit zijn.
Interessant is dat er in Italië steeds meer communities voor hernieuwbare energie worden gevormd. Dit zijn verenigingen van burgers, bedrijven of organisaties die hernieuwbare energie produceren en delen, angejaagd vanuit de Europese Commissie. In 2022 waren er honderd van dit soort communities in Italië. Spanje doet hier niet aan onder, met initiatieven zoals Zaragoza’s “Barrio Solar” – de zonnewijk – die ook een rol spelen in de groene transitie.
