Warm in de winter en koel in de zomer, geluiddempend, schimmelresistent, milieuvriendelijk en biologisch afbreekbaar. Monika Meier is enthousiast over het bouwmateriaal dat haar man een paar jaar geleden heeft ontdekt, en zij nu met haar zoon verder ontwikkelt en aan de man brengt. “Sorry dat ik zoveel praat”, zegt ze over de telefoon vanuit Karlsruhe, “maar ik ben nou eenmaal ontzettend enthousiast over ons product”.
Ze heeft het over isolatiemateriaal gemaakt uit zeegras uit de Middellandse Zee, ook bekend onder de Latijnse naam posidonia oceanica of Neptunusgras. De kenmerken ervan zijn iets anders dan die van het zeegras in de Noord- en Oostzee, dat meestal groeit in ondiep water. Het zeegras uit de Middellandse Zee komt ook nog voor op tientallen meters diepte. Tijdens stormen wordt het losgerukt van de bodem en vormen de bladnerven en een deel van de wortels vuistgrote bollen die vervolgens aanspoelen op het strand.
Richard Meier, oud-hoogleraar architectuur en monumentenzorg, zag de ballen in 2006 voor het eerst in grote getalen liggen op het strand tijdens een vakantie aan de Spaanse Costa Blanca. “Dat is waar het begon”, zegt Monika Meier. “Wij zagen dat de ballen werden verzameld door een bedrijf. We besloten een van de vrachtwagens te volgen om te kijken wat ze ermee doen. Het bleek op de afvalhoop te belanden.”
Fraunhofer
Meier liet dit niet meer los. Als bouwkundige zag hij potentieel voor het zeegras als isolatiemateriaal. Hij besloot de ballen mee te nemen voor onderzoek naar Duitsland. Het Fraunhofer Instituut voor Bouwfysiek IBP werd ingeschakeld en die kwamen erachter dat de eigenschappen nog beter waren dan verwacht. Als de ballen gedroogd zijn, het zand eruit geschud en het spul gehakseld, resteert een bouwmateriaal dat snel droogt, schimmelresistent is en goede warmte- en geluiddempende eigenschappen heeft.
Meier richtte in 2009 het bedrijf NeptuTherm op en won verschillende innovatieprijzen. De echt grote doorbraak heeft hij niet meegemaakt. In 2016 overleed hij plotseling aan een hartinfarct op 69-jarige leeftijd.
Voor Monika brak een moeilijke tijd aan, vertelt ze. Maar ze besloot samen met zoon Michael de droom van haar man te volgen. Haar zoon is volop bezig het zeegrasmateriaal verder te optimaliseren. “Hij is vooral geïnteresseerd in de geluiddempende werking”, zegt Monika. 2020 en 2021 waren een soort doorbraakjaren voor NeptuTherm omdat er in de bouw meer aandacht kwam voor duurzaamheid.
“Duitsland is onze thuismarkt. Vooral in de omgeving van Karlsruhe hebben we veel projecten lopen. Het zijn er meer dan 50. Veelal renovaties in samenwerking met de overheid. Maar we hebben ook klanten in Frankrijk, Oostenrijk, Nederland, Luxemburg en Italië.”
Corona
“De coronapandemie was zowel een ondersteunende, als remmende factor”, vertelt Monika. Verder waren twee televisiereportages in 2021 over circulaire economie bij ZDF en Arte van belang. “Door corona hebben wij gemerkt dat er bij bouwbedrijven en consumenten meer interesse is gekomen voor duurzame materialen. Er is ook meer bereidheid om een hogere prijs te betalen. Van de andere kant hadden wij door de pandemie wel problemen met de toelevering.”
NeptuTherm haalt het zeegras uit Albanië en Tunesië. Het wordt vervolgens met schepen en vrachtwagens naar Duitsland getransporteerd. “Door de pandemie was het moeilijker om het zeegras uit Tunesië hierheen te halen.”
Monika legt uit dat het rapen van de zeegrasballen een zeer arbeidsintensief proces is. De ballen worden met de hand geraapt. “Tijdens de crisis waren er ook in andere landen mensen die aanboden om de ballen te rapen, bijvoorbeeld omdat ze hun baan kwijt waren geraakt. Maar zo eenvoudig is het niet. Je moet een vergunning hebben, de opslag moet goed geregeld zijn en het transport. Je hebt bovendien een bepaalde omvang nodig om het rendabel te maken.”
Veel aanbod, maar verspreid
Het aanbod is op zich best groot. Er spoelt naar schatting elk jaar zo’n 50.000 m3 aan. Dat is echter verspreid langs de hele Middellandse Zeekust. “We zijn bezig met andere landen, waaronder Italië, om ook daar de zeegrasballen te verzamelen, maar dat kost tijd. We zouden bovendien externe financiers kunnen gebruiken”
Daarmee wordt wel een van de problemen van het product blootgelegd. Er zijn op zich best veel van de zeegrasballen. Ze kunnen echter alleen worden verzameld na een storm en zijn moeilijk aan te planten. De toelevering is dus niet constant.
Tweede probleem zijn de kosten. Voor een goede isolatie moet een flinke laag van het product worden aangebracht in bijvoorbeeld het dak of in de zoldervloer. De kosten komen al snel drie tot vier keer zo hoog uit als met synthetische materialen.
Toch is deze focus op de kosten volgens Meier kortzichtig. “Synthetische materialen zijn weliswaar goedkoop in de aanschaf. Wat de mensen echter vaak vergeten, is dat het duur is om die materialen te recyclen; als dat überhaupt al mogelijk is. Onze zeegrasmatten zijn daarentegen volledig natuurlijk en afbreekbaar. Ze kunnen zelfs gebruikt worden als bodemverrijker.”
Meier ziet de Neptunusbollen overigens niet als een wondermiddel dat alle synthetische isolatiematerialen kan vervangen. Gelukkig zijn er veel meer natuurlijke producten die daarvoor in aanmerking komen, elk met hun eigen unieke eigenschappen. Denk bijvoorbeeld aan hennep, cellulose (oud-papier), riet, olifantsgras, kurk en (schapen)wol. Al die materialen bij elkaar kunnen het verschil maken.
Waar is het zeegras verder goed voor?
Zeegras komt overal in de wereld voor, in verschillende vormen en maten. Het posidonia oceanica heeft in de Middellandse Zee een belangrijke functie als toevluchtsoord en voedingsplek voor talrijke dieren en planten. De waterplant slaat verder grote hoeveelheden CO2 op en de wortels gaan bodemerosie tegen.
Het nadeel is dat de plant zeer kwetsbaar is. Eenmaal kapotgemaakt door bijvoorbeeld ankers of netten, kan het vele jaren duren voor de velden, die soms duizenden jaren oud zijn, zijn hersteld. Op sommige plekken worden de zeegrasvelden tegenwoordig beschermd.
Ook interessant: Grotere uitstoot van koolstof en stikstof door verdwijnen van zeegrasvelden
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
