Vraag een willekeurige buitenlander naar de absolute Nederlandse highlights en de kans is groot dat die er heel wat uit Zuid-Holland noemt. De haven van Rotterdam, drie topuniversiteiten, het bestuurlijk centrum in Den Haag, een kunstgeschiedenis om jaloers op te zijn en wat al niet meer. En toch was het juist deze regio die tot een paar jaar geleden economisch niet uit de verf kwam. Achterblijvende groei, een provincie die ook al niet veel te makken had, een hoge werkloosheid, een industrie die gedeeltelijk achterhaald was, weinig belangstelling van buitenlandse ondernemingen, eigen groeibedrijven die hun heil elders gingen zoeken en weinig middelen om daar verandering in aan te brengen.
Toen Rinke Zonneveld in 2014 van start ging als directeur van InnovationQuarter, de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij voor Zuid-Holland, had hij de uitdagende taak om daar verandering in te brengen. Nu, zes jaar later, maken we de balans op, samen met de man die nog steeds aan het hoofd staat van de organisatie. Wat is er veranderd met de komst van InnovationQuarter? Wat heeft het betekend voor de eigen economie en hoe verhoudt die zich tot de rest van het land?
Liever luisteren? Rinke zonneveld is vandaag te gast in de IO-show, onze wekelijkse podcast
Slagkracht
Het kan maar duidelijk zijn. Het interview is nog maar net begonnen, of Rinke Zonneveld heeft al exact uiteengezet hoe groot het verschil is tussen 2014 en 2020. Van de buitenlandse bedrijven die in 2014 voor Nederland kozen, landde destijds 20% in Zuid-Holland; In 2018 was dat 31%. De provincie die op economische groei steevast onder het landelijk gemiddelde scoorde, zit daar nu boven. En wat betreft Venture-Capitaldeals klom de provincie van plek 4 naar plek 1. “Misschien ben ik niet de meest onafhankelijke figuur om het aan te vragen, maar je kunt niet anders dan constateren dat onze resultaten indrukwekkend zijn. Iedereen kan zien dat er een andere dynamiek heerst nu. Kijk alleen maar naar afgelopen jaar: 56 buitenlandse bedrijven die zich bij ons gevestigd hebben, 2800 nieuwe banen, 33 investeringen vanuit 3 fondsen en 43 nieuwe innovatieprogramma’s en -projecten. We hebben in die zes jaar echt enorm veel teweeggebracht.”
Ook op de ‘zachtere’ elementen is het verschil groot, zegt Zonneveld. “Dankzij InnovationQuarter is er nu slagkracht, samenwerking op alle fronten en staan de neuzen dezelfde kant op. Het was vroeger Den Haag tegen Rotterdam en verder ook ieder voor zich. Nu trekken we in alles samen op. En waar in onze beginjaren nog wel eens met een schuin oog naar elkaar werd gekeken, is dat nu helemaal verdwenen. Iedereen profiteert van InnovationQuarter. Wij zijn het eerste product van een betere regionale samenwerking en tevens de belangrijkste katalysator ervan.”
“Wij hebben deze regio in een andere versnelling weten te krijgen. We zijn niet meer wegdenkbaar.”
Hoe jong InnovationQuarter – dat naast Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (ROM) ook het secretariaat van de Economic Board Zuid-Holland herbergt – ook is, andere regio’s kijken inmiddels naar Zuid-Holland om te leren hoe het spel werkt. “Binnenkort start Utrecht ook met een ROM en ik kan in alle trots vaststellen dat die naar ons voorbeeld wordt opgericht. Natuurlijk leren wij ook zelf nog constant van de zusterorganisaties in het land, maar de tijd is voorbij er met medelijden naar Zuid-Holland werd gekeken. Wij hebben deze regio in een andere versnelling weten te krijgen. Het is geen Nederlands woord, maar het zegt precies wat ik bedoel: we zijn niet meer wegdenkbaar.”
Van Brainport Development, een organisatie met vergelijkbare doelstellingen, leerde IQ over de kracht van samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. “Maar we verschillen wel nog veel van ze. Meest opvallend daarbij is dat in Brainport Eindhoven er echt leiderschap is vanuit het bedrijfsleven. Vanuit een regionale betrokkenheid en zorg voor de omgeving is dat tot stand gekomen. Zover zijn wij hier nog niet.”
Maar, zo zegt Zonneveld, heel vreemd is dat ook niet. “De schaal in Zuid-Holland is vele malen groter. We zijn ook minder monolithisch, met al onze clusters en ecosystemen, en dat maakt het allemaal een stuk complexer. De verleiding om alles op te pakken is groot, het voelt soms alsof we hier werken in een snoepwinkel.” De groei die Zuid-Holland heeft doorgemaakt is vooral aan de publieke kant zichtbaar. “De publieke investeringen in Research & Development zijn hier ook veel hoger dan gemiddeld in Nederland; de private investeringen zijn juist een stuk lager.” In Brainport is dat net andersom.
Het motto voor InnovationQuarter is Innoveren – Internationaliseren – Investeren. “We smeden een nieuw type samenwerkingen, volledig gericht op ecosystemen en clusterversterking. Op die manier kunnen we kansrijke thema’s als smart industry en maritieme maakindustrie alle aandacht geven.” De negen focussectoren zijn gegroepeerd in drie clusters: duurzaam & schoon (energie en circulaire economie, rond de haven vooral), groen & gezond (tuinbouw en life sciences) en slim & veilig (rond hightech, digital en cybersecurity, aerospace en de maritieme sector).
“Het liefst zet ik overal mijn tanden in”
De grootste uitdaging voor Zonneveld en zijn 90 collega’s is dan ook om alle ballen in de lucht te houden. “Natuurlijk zijn er ook thema’s die we niet oppakken, zoals fotonica of nano-electronics. Maar het liefst zet ik overal mijn tanden in. Ik zeg wel eens ‘Geef ons twee keer zoveel middelen en je krijgt twee keer zoveel resultaat.’ Dat is natuurlijk niet helemaal zo, maar ik weet zeker dat ik met tien extra mensen in mijn acquisitieteam een factor 0,8 bij het resultaat kan optellen.” Inmiddels is InnovationQuarter twee keer zo groot als oorspronkelijk gepland. “En toch liggen er nog zoveel kansen! Helaas kan het niet allemaal in mijn tempo.”
Dat laatste heeft ook te maken met de groei van de eigen organisatie. “We zijn heel snel groter geworden, maar daar zitten natuurlijk ook grenzen aan. Cultuur is enorm belangrijk voor ons, ik ben ervan overtuigd dat die een groot deel van ons succes heeft bepaald. We worden steeds kritischer, steeds slimmer, steeds impactvoller. Op die manier creëren we duurzame strategische economische impact.” Het vliegwiel draait inmiddels op volle toeren, daarbij profiterend van de positieve modus waarin InnovationQuarter terecht is gekomen. “Bij de start was het misschien nog 1-2-3 in godsnaam, maar sinds we de eerste resultaten konden laten zien begon ook het vertrouwen te groeien. Dat gaf meer ruimte voor ons als organisatie, we kregen meer ballen toegespeeld, hetgeen weer goed was voor ons imago. En zo konden we het resultaat boeken waar deze provincie zo’n behoefte aan had.”
Over cultuur gesproken: elke week is er een IQ-lunch, met externe en interne sprekers, een keer per jaar is er een zelf georganiseerd groot event waar de partners van IQ zichzelf kunnen presenteren voor zo’n duizend geïnteresseerden, en met kerst kookt de grote baas voor het complete personeel. “Tja, nu we met 90 mensen zijn wordt het wel lastiger alles van iedereen te weten, maar iedereen die hier binnen zit, voelt zich nog steeds onderdeel van die groene cultuur van InnovationQuarter.”
Havenbedrijf
Gevraagd naar de thema’s of sectoren die er echt uitspringen, komt Zonneveld steevast met verschillende antwoorden. Trots is hij op het innovatieprogramma SMITZH (de Regionale Agenda Smart Industry), inmiddels met 15 miljoen aan budget en verschillende grote bedrijven als partner. Hij noemt AI als een technologie waar zijn regio echt het voortouw heeft genomen. En rond Cybersecurity is dat eveneens het geval. Maar boven alles uitstijgend is het havenbedrijf, zegt Zonneveld. “De transformatie van het havenindustrieel complex kent een urgentie van nationale schaal. Beseffen we dat wel voldoende in dit land? Het was ooit de grootste haven van de wereld, nog steeds is het de grootste buiten Azië. En nu moet het de meest vernieuwende en duurzame haven wereldwijd worden. Daar helpen we bij, ook al zijn we niet de grootste speler en zijn er veel afhankelijkheden, ook mondiaal. Het is alles bij elkaar een enorme opgave, maar ook een enorme kans.”
En hoe groot die uitdaging van de haven ook is, Zonneveld wijst er ook op hoeveel er is al is gebeurd. “We hebben een speciaal investeringsfonds, het Rotterdam Port Fund, we hebben een accelerator PortXL, het SmartPort kennisinstituut en diverse belangrijke kleinere initiatieven. Zo hebben we een fieldlab in het leven geroepen rond 3D-printing, waar momenteel scheepsschroeven voor Damen Shipyards worden vervaardigd. Daar mogen we geweldig trots op zijn.”
Doelen
Wat staat er nog op Rinke Zonnevelds verlanglijstje? Waar liggen de ambities van InnovationQuarter voor de komende jaren? Resoluut: “Nog beter worden in wat we al doen. Dat betekent scherpere keuzes maken, niet meer per se de complete leadlijst van buitenlandse bedrijven helemaal afwerken maar eerder kiezen voor de kandidaten met de grootste potentiële impact. Minder kortebaanschaatsen, meer de lange termijn voor ogen houden. En sommige thema’s kunnen we gewoon echt nog een slag beter uitvoeren. Zoals wat we rond Human Capital doen: vraag en aanbod van de arbeidsmarkt beter in balans brengen, de internationale talentacquisitie verbeteren, dat vind ik wel spannend, zeker gezien de geopolitieke ontwikkelingen die ons ook de komende jaren zullen blijven raken.”
Nee, dat is zeker niet meer (zij het beter) van hetzelfde, bezweert Zonneveld. “Er zit nog volop vernieuwing en doorontwikkeling in het vat. Zo gauw het hier voorspelbaar wordt, ben ik niet meer de geschikte directeur. Maar de kans daarop is nihil. Dit is mijn kindje, ik was hier letterlijk de eerste medewerker. Maar mijn rol is de afgelopen zes jaar al honderd keer over de kop gegaan. En dat zal ook de komende tijd wel door blijven gaan.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
