In Oostenrijk kan iedereen zelf een bijdrage leveren aan de energietransite

In Oostenrijk kan elke burger meehelpen met de energietransitie. Dat is vorig jaar vastgelegd in de Wet op de uitbreiding van hernieuwbare energie (EAG). Zo kunnen lokale energieverenigingen die privé elektriciteit opwekken, deze binnen de gemeenschap van het dorp uitwisselen. Met deze wet wil de regering de expansie van hernieuwbare energie versnellen. Daarvoor wordt tot 2030 jaarlijks een miljard euro gereserveerd. Het gaat daarbij om zowel zonne-energie, windenergie, waterkracht als het gebruik van biomassa.

Democratisering

Een bijzonder ambitieus proefproject vindt plaats in Schnifis in Vorarlberg. Deze kleine dorpsgemeenschap bevindt zich in een smalle vallei op 657 meter boven zeespiegel. Hier exploiteren de gemeente, lokale bedrijven en dertig burgers samen een gemeenschap voor hernieuwbare energie. Het gaat om meer dan alleen het verkopen van elektriciteit aan de buren. De energievereniging wordt veeleer gezien als een kans om de elektriciteitsproductie te democratiseren.

Het dorp kwam overeen maatregelen te nemen om de eigen CO₂-uitstoot te reduceren. Dit betekent dat de deelnemers investeren in de verduurzaming en het klimaatneutraal maken van de stroomproductie. De billijke verrekening van de extra gemaakte kosten vindt plaats via de kWh-prijs.

In dit model wordt elektriciteit van de energievereniging niet goedkoper, maar ook niet duurder dan bij grote netbeheerders. Dit komt doordat bij wet diverse heffingen niet van toepassing zijn op elektriciteit die binnen zo’n vereniging wordt verhandeld. Ook de netwerktarieven worden verlaagd. Het geld dat wordt bespaard, wordt opnieuw geïnvesteerd in Schnifis om de toeleveringsketen groener te maken.

Green Deal

Projectleider Mátyás Scheibler spreekt over een lokale Green Deal. De economie van de 809 inwoners tellende gemeenschap is hoofdzakelijk gebaseerd op de landbouw. Het uitgangspunt voor de vereniging voor hernieuwbare energie (eEG) was een melkveebedrijf dat een biogasinstallatie bezit en een zuivelfabriek in de Alpen die jaarlijks twee miljoen liter wei produceert; als afvalproduct.

In de eEG van hernieuwbare energiebronnen wordt wei gebruikt in de biogasinstallatie. De wei wordt samen met vloeibare mest vergist. Het geproduceerde biogas wordt vervolgens in een warmtekrachtcentrale omgezet in elektriciteit. Deze elektriciteit voorziet de boerderij en de eEG, waartoe ook de alpenmelkerij behoort, van stroom. Dit sluit de energiecirkel.

De vergistingsresiduen van de biogasinstallatie zijn rijk aan voedingsstoffen. Die gebruikt het dorp vervolgens weer als natuurlijke, organische meststof voor de landbouw. Deze residuen leiden tot een verbetering van de bodemstructuur en zorgen voor een hoger humusgehalte. Maar, dan moeten ze wel in de juiste dosering, op de goede manier en op het juiste moment in de bodem worden gebracht.

Kringloop-economie

Dit is wat Scheibler waardeert aan biogas: de low-tech mogelijkheid van een waardevolle circulaire economie, die het potentieel heeft om lokaal de uitstoot van CO₂ te verminderen. Wat in de biogasinstallatie wordt vergist, heeft precies de hoeveelheid CO₂ gebonden die weer vrijkomt wanneer het biogas later wordt verbrand. Biogas is dus een hernieuwbare energiebron die CO₂-neutraal is.

In het geval van landbouw moet de grijze energie worden afgetrokken, zoals sommige brandstoffen die de boeren gebruiken bij het hooien en voederen. Ondanks dat, kun je toch spreken van ‘klimaatneutraliteit’, aldus Scheibler. Een ander voordeel van biogas is dat het niet afhankelijk is van het weer. Dit betekent dat het fluctuaties in het elektriciteitsnet, bijvoorbeeld door weinig stroom van zonnepanelen bij slecht weer, kan compenseren.

Lees ook: Milieuvriendelijk toeren op de innovatieve e-scooter uit Oostenrijk

Het is belangrijk te leren van de fouten uit het verleden, aldus Scheibler. In het biogasoffensief van de jaren negentig lag de nadruk op de economische opwekking van elektriciteit. Als gevolg daarvan hebben maïs en andere energiegewassen in de oostelijke uitlopers van de Alpen en delen van Duitsland geleid tot monoculturen, zegt de bioloog en deskundige op het gebied van biogastoepassingen. Bovendien werden biogasinstallaties op basis van zuivere mest lange tijd als on-economisch beschouwd. Nu is het echter juist vloeibare mest die de voortzetting van exploitatie van bestaande biogasinstallaties moet garanderen.

Biogas

Het energetisch gebruik van vaste mest en drijfmest draagt namelijk aanzienlijk bij tot vermindering van broeikasgasuitstoot in de landbouw. Het vergistingsproces kan de uitstoot van methaan en stikstofoxide, die onvermijdelijk optreedt wanneer mest van landbouwbedrijven wordt opgeslagen, sterk verminderen. Daarmee leveren de boeren in Schnifis een significante bijdrage aan een ecologische elektriciteitsproductie.

De biogasinstallatie kan zowel met wei, als met drijfmest werken. Een bijkomend voordeel van de installatie: de vergiste drijfmest leidt tot aanzienlijk minder stankoverlast voor dorpsbewoners. Bovendien bieden landbouwers zélf manieren aan om broeikasgassen te verminderen. Een voorbeeld van zo’n maatregel is bijvoorbeeld aangepaste diervoeding, waardoor de uitstoot van gassen wordt verminderd.

Klimaatbescherming meetbaar maken

De broeikasgasreductiescenario’s zijn gekwantificeerd voor elke specifieke maatregel. Ook werd zo, op basis van de hoeveelheid opgewekte elektriciteit, een prijs bepaald. Om de kwaliteit van de milieu- en klimaatprestaties te kunnen certificeren, heeft de energievereniging twee laagdrempelige kwaliteitsborgingsprocessen opgezet die ook haalbaar zijn voor kleine landbouwbedrijven: het Ökoprofit-model en het weidekampioenschap.

Het weidekampioenschap is een wedstrijd tussen landbouwers die hun weides gebruiken op een manier waarop ook het cultuurlandschap blijft bestaan zoals dat past in het ecosysteem. De afdeling Milieu- en Klimaatbescherming van de provincie Vorarlberg organiseert het initiatief en krijgt hierbij steun van de Raad voor Natuurbehoud van Vorarlberg.

Het Ökoprofit-model (ecologisch project voor geïntegreerde milieutechnologie) is een model voor de duurzame ontwikkeling van een regio. Het helpt ondernemingen maatregelen te nemen voor bedrijfsspecifieke milieubescherming – zoals een schonere productie – en stelt hen in staat een milieuprogramma te ontwikkelen dat voortdurend wordt verbeterd. Tegelijkertijd biedt het model een solide basis voor samenwerking tussen de gemeente en de plaatselijke economie.

Verrekening

Bij alle deelnemers van de vereniging voor hernieuwbare energie werden intelligente elektriciteitsmeters geïnstalleerd om de productie en het verbruik van elektriciteit te verantwoorden. De verbinding van deze slimme meters met de plaatselijke netbeheerder werd tot stand gebracht met behulp van een sensor van het bedrijf Cuculus.

De verbinding maakt het mogelijk real-time gegevens van de meter af te lezen en deze via het wifinetwerk van het huishouden naar een cloud te verzenden. De gegevens worden om het kwartier geleverd.

Er is een dynamische verdeelsleutel ontwikkeld voor het delen van energie tussen de consumenten die stroom opwekken. Gebruikers kunnen de gegevens van teruglevering en verbruik in real time volgen op een online platform en krijgen tips voor slim energiegebruik.

Het “Software as a Service”-platform (SaaS) is ontwikkeld in samenwerking met de ETH spin-off Exnaton. In het proefproject zijn twee leveringsmethoden in kaart gebracht: one-to-many en many-to-many. Vanaf het najaar van 2022 kan elke netbeheerder in Oostenrijk many-to-many implementeren.