Er lopen in Nederland genoeg slimme ondernemers in spe rond met frisse, innovatieve ideeën voor de verduurzaming van de maakchemie. Een start-up opzetten en om van start-up tot scale-up te komen, lukt meestal nog wel. Maar om de volgende stap te maken, namelijk om demo’s en proeffabrieken te realiseren, blijkt een stuk lastiger. Temeer omdat investeerders niet staan te trappelen om geld te steken in risicovolle technologische ontwikkelingen die om een lange adem vragen. Op de bijeenkomst van ‘Groene Chemie, Nieuwe Economie’ (GCNE) op 9 februari in Driebergen presenteerde voorzitter Arnold Stokking het programma van het platform voor de komende twee jaar. Ook lichtten verschillende experts hun visie toe op de uitdagingen en oplossingen voor het financieringsvraagstuk.
Urgentie
Er is er haast geboden, benadrukte GCNE-voorzitter Arnold Stokking in zijn openingstoespraak. In 2050 moet de chemiesector volledig CO2-neutraal zijn. En, nog sneller, in 2025, moet de maak-chemie een heel eind op weg moet zijn met de vervanging van olie door biobased en recyclebare grondstoffen.
Daartoe zijn ook al de nodige stappen gezet. Zo vindt er ter gelegenheid van dit eerste hybride event sinds de corona-uitbraak met enkele tientallen aanwezigen in de zaal, de officiële lancering van het platform Groene Chemie, Nieuwe Economie plaats. Het platform behelst inmiddels niet alleen regio ENZuid, waar de drie grote chemieclusters Geleen, Moerdijk en Zeeuws-Vlaanderen gevestigd zijn. Door de toetreding van de overige chemieclusters in Groningen en Zuid-Holland is het uitgegroeid tot een samenwerkingsverband van nationale allure.
De afgelopen maanden is er hard gewerkt aan een coalitievorming met bedrijven, financiële en kennisinstellingen. Ook regionale overheden en regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROMS) haken aan, vertelt Stokking. Blij wordt hij ook van alle mooie ontwikkelingen, zoals de recente toezegging voor de financiering voor de bouw van een eerste fabriek door Avantium voor de productie van de grondstof voor bioplastic. Felicitaties zijn er ook voor oprichter en CEO van groene capital venture investeerder Polestar Capital, Reinier van der Vusse, tevens één van de sprekers op het event. Nog maar een dag eerder werd bekend dat Polestar Capital 100 miljoen euro heeft opgehaald voor de financiering van circulaire projecten.
Reden tot zorg is er helaas ook. Zo blijft de chemiesector nog steeds voor een aanzienlijke CO2-emissie zorgen. Al komt de meeste uitstoot volgens Stokking niet zozeer door de ververvaardiging , maar vooral doordat producten later in de maatschappij worden afgedankt en veelal verbrand.
Samenwerking en ketenvorming
Het kan echter ook anders. Neem nu de productie van biobased plastic uit landbouw-reststromen, de recycling van afval tot grondstof, of schoner werken door middel van elektrificatie. Om dergelijke transities op gang te krijgen is naast een strategische visie echter ook sector-overstijgende samenwerking nodig. Bij groene chemie zijn meerdere sectoren betrokken, zoals de land- en bosbouw, de voedings- en high-tech industrie, evenals de energie- en recycling-sector. Dat zo’n samenwerking over de sector-grenzen heen niet van zelf gaat, moge duidelijk zijn. Toch gelooft Stokking er heilig in dat, wanneer iedereen zijn steentje bijdraagt, 2050 een haalbare optie blijft.
Waar het volgens Stokking om gaat is dat er goede verbindingen worden gelegd tussen de verschillende sectoren. Bijvoorbeeld door afval en teeltproducten, zoals suikerbieten uit de landbouw, tot volwaardige grondstoffen te verwerken. Maar ook door samen met de high-tech industrie in te zetten op elektrificatie om de fossiele brandstoffen gas en olie helpen uit te faseren. Daartoe is er onlangs bij Brightsite in Geleen met de opening van het Plasmalab een mooi begin gemaakt.
Een aantal zaken die hierbij een sleutelrol spelen zijn volgens Stokking: ketenvorming, financiering, beleid en opschaling. Echte impact bereik je door al deze aspecten in hun onderlinge samenhang te doorlopen.
Strategische samenwerking binnen de keten, benadrukt ook Maxine Tillij, Directeur Strategische Analyse en Beleid bij TNO, is een vereiste voor de verduurzaming van de maakchemie. Daarom onderzoekt TNO wat er – naast technologie – nodig is om een nieuwe keten op te zetten. Waarin bijvoorbeeld bietsuiker als grondstof kan worden ingezet voor verschillende kunststoffen. Zo simpel als deze keten op het plaatje eruitziet, waarop het circulaire productieproces zichtbaar wordt gemaakt, is het namelijk niet. Er zijn nogal wat stappen voor nodig die om nauwe samenwerking binnen de keten vragen. Denk hierbij aan een goede afstemming van nieuwe business proposities en een eerlijke verdeling van risico’s en rendementen. En wel voor alle spelers in de keten: van boer tot consument.
Financiering is bottleneck
Daarmee ben je er echter nog niet. Financiering vormt voor veel groene chemie ondernemers een bottleneck. Slechts 1 op de 20 van hen weet uiteindelijk de stap van scale-up naar de volgende fase te maken, weet Annieke Wierenga, eigenaar-oprichter van ScaleUp Practitioners, uit ervaring.
Financiering voor de opschaling is misschien wel het meeste heikele punt bij de overgang van fossiele naar groene chemie. Zo kampt de chemiesector, in tegenstelling tot bijvoorbeeld duurzame energie, met een weinig sexy imago. Maar bovenal is er bij de verduurzaming van de chemiesector sprake van disruptieve, complexe technologieën die onverwachte ontwikkelingen met zich kunnen meebrengen. Dit brengt risico’s mee voor de investeerder. Tot slot laten de investeringen zich niet een-twee-drie terugbetalen.
Dit is precies waar Alain Cracau, directeur Sustainable Business Development bij de Rabobank, aan kan bijdragen. Door groene ondernemers op weg te helpen.
Hiervoor voert hij geregeld gesprekken met andere partijen in Brussel over de verdeling van het geld voor wat hij “De Groene Golf” noemt die op ons afkomt, waar ook groene chemie deel van uitmaakt. Het geld is er wel. Je krijgt het echter niet zomaar. “Wat we als bank doen is rapporteren, vertellen hoe we duurzaamheid gaan meten. Het meten van impact wordt steeds belangrijker voor Brussel. Dat is ook waar we de komende vijf jaar op worden afgerekend.”
Naast banken en subsidieverschaffers is voor de financiering van de transitie naar groene chemie een belangrijke rol weggelegd voor venture capital. Zoals Polestar Capital, een groene fondsbeheerder en financier die in circulaire ondernemingen belegt. Waar banken en fondsen afhaken, omdat ze de risico’s bijvoorbeeld te groot vinden, komt Polestar in beeld, vertelt CEO en oprichter Reinier van der Vusse. Met zijn nieuwe kapitaalfonds gaat hij zich richten op de financiering van circulaire economie. Het punt daarbij is echter dat bij circulaire initiatieven tussen vraag en aanbod meestal een financieringsgat zit. Wij kijken dan: waar zit dat gat. En proberen dat op te vullen. Dat kan financieel zijn, in de zin van extra kapitaal, maar ook bijvoorbeeld door teams te verstevigen.”
Teamvorming
Annieke Wierenga heeft in de praktijk meegemaakt hoe ondernemers worden opgejaagd door investeerders. Daardoor zijn ze op een gegeven moment alleen nog bezig met hoe ze steeds groter kunnen worden. Ondertussen vergeten ze dat ondernemen ook draait om mensen. En dat je een goed functionerend en deskundig team moet samenstellen met wie je die groei kunt realiseren.
Zo investeren accelerators, gelinkt aan kennisinstellingen als universiteiten en TNO, in start-ups. Maar van scale-up binnen vijf jaar naar de volgende fase te komen lukt slechts weinigen, blijkt uit cijfers. Waar Stokking blijft hameren op de urgentie van de groene chemie transitie, waarschuwt Wierenga voor overhaast te werk gaan en pleit zij voor geduld.
“Investeer in het opbouwen van een team. Dat is de basis: daar moet je het allemaal mee doen.” Bovendien, zo leert de ervaring volgens Wieringa: “Soms kun je harder gaan als je langzaam opstart.”
Daar is overigens Cracau het roerend mee eens, vertelt hij even later tijdens de netwerkborrel na afloop. “Van je mensen moet je het uiteindelijk hebben. Als iemand bij mij komt met de vraag of ik hem 20 miljoen wil lenen, vraag ik vervolgens: maar heb je je team wel op orde? Blijkt dat niet het geval, dan begin ik er niet aan. En krijgt hij het geld dus niet. Zo simpel is dat.”
Wil je het event terug zien? Ga dan naar de website van GCNE.
Lees via deze link ook de andere artikelen over de groene chemie.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
