In december 2019 had collega Linda Bak we een uitgebreid gesprek met Carlo van de Weijer, directeur van het Eindhoven AI Systems Institute (EAISI), als onderdeel van onze populaire “innovatiebazen” serie. Hij sprak over de sterke punten van EAISI, de kracht van de mens versus de (robot)machine en over de goddelijke eigenschappen die we nodig zouden hebben. “Misschien moeten mensen een soort god voor robots worden”, zei hij. Omdat het gesprek over de vele vormen van AI in de samenleving dateert van vóór Corona, vóór Oekraïne en vooral vóór ChatGPT, is het tijd voor een update. Hebben al deze recente ontwikkelingen Van de Weijers visie veranderd? Spoiler alert: niet echt. Misschien is dat wel de eigenschap van een echte visionair: altijd de focus op de lange termijn.
- AI heeft een enorme impact op onze hele samenleving.
- Het is goed om de keerzijden van deze nieuwe technologie in de gaten te houden, maar uiteindelijk zal de maatschappij er baat bij hebben.
- “AI gaat ons meer mens maken, niet minder”, concludeert Carlo van de Weijer.
Verschillende grote en kleine ontdekkingen hebben de loop van de geschiedenis veranderd. Denk aan de uitvinding van vuur (enorm!), of die van een baksteen om huizen mee te bouwen (ook niet klein). De meeste van deze ontdekkingen hebben goede en slechte gebruikers gekend, maar uiteindelijk hebben ze onze samenleving ten goede veranderd, zegt Carlo van de Weijer. “Vuur stelde ons in staat om onze huizen te verwarmen, winters te overleven en voedsel te koken, maar het kon ook onze huizen en bossen platbranden. Een steen kan worden gebruikt om iemands hoofd mee in te slaan, maar ook om kastelen te bouwen. Op dezelfde manier heeft AI de potentie om ons leven enorm te verbeteren, maar het brengt tegelijk risico’s met zich mee die rampzalig kunnen zijn op wereldschaal.” Ondanks deze risico’s is Van de Weijer optimistisch over de toekomst van AI. “De positieve kanten van nieuwe technologie zijn altijd veel groter dan de negatieve. Met AI is dit niet anders.”
Het potentieel van AI om de samenleving te verbeteren is enorm. Het kan een revolutie teweegbrengen in de gezondheidszorg, waardoor deze efficiënter wordt. “AI gaat de gezondheidssystemen verbeteren, overal op aarde. Om onszelf in de toekomst gezond te houden, hebben we computers en robots hard nodig, want er zijn gewoon niet genoeg mensen voor deze belangrijke taak”, legt Van de Weijer uit. Hij gelooft dat de productiviteitswinst van AI de wereld leefbaarder kan maken. En minstens zo belangrijk: op plekken waar medische hulp nu uitgesloten is, wordt het beschikbaar.
AI voor onderwijs
Op een soortgelijke manier kan AI het wereldwijde tekort aan leraren aanpakken en zo een revolutie teweeg te brengen in het onderwijs. “We gaan onze kinderen en studenten opleiden voor een andere toekomst dan voorheen,” zegt van de Weijer. Hij ziet een wereld voor zich waarin AI herhaalbare taken overneemt, zodat mensen zich kunnen richten op complexer en creatiever werk. “Dan heb ik het over alle standaard zaken, zoals toegang tot informatie die ergens op het internet staat. Waarom willen we deze informatie nog steeds in ons hoofd stoppen als het al ergens opgeslagen is? We kunnen onze hoofden beter voor andere dingen gebruiken.”
De rol van de leerkracht zal ook fundamenteel moeten veranderen. “Om te beginnen kunnen alle simpele, repetitieve taken eruit. Inclusief de banen die eraan gekoppeld zijn. Dat hoeven we niet zo erg vinden, want er komen nieuwe, zinvollere banen voor in de plaats.” Deze verschuiving zal de kwaliteit van het onderwijs verbeteren en het wereldwijde lerarentekort kunnen helpen oplossen.
De impact van AI op mobiliteit en de auto-industrie – een ander aandachtspunt van het EAISI-instituut – is ook een gebied waar Van de Weijer veel potentieel ziet. Hij ziet een wereld voor zich waarin AI kan helpen om mobiliteit en logistiek efficiënter te organiseren en dat een cruciale rol speelt bij de ontwikkeling van autonome voertuigen. Van de Weijers visie op de toekomst van AI in de auto-industrie gaat echter niet over het creëren van bestuurderloze voertuigen, maar eerder over het verbeteren van de veiligheid. “De meeste ongelukken die gebeuren in het verkeer hadden nu al voorkomen kunnen worden met technologie die al op de plank ligt. We moeten die technologie verbeteren en in auto’s, vrachtwagens, treinen en alles wat verder nog beweegt stoppen om ze veiliger te maken.”
Verbeteren, niet vervangen
Van de Weijer ziet ook mogelijkheden voor AI om de productiviteit in de vrachtwagenindustrie te verhogen. Hij ziet een moment voor zich waarop AI de chauffeurs laat rusten terwijl hun voertuig gewoon doorrijdt, waardoor er minder geparkeerde vrachtwagens nodig zijn en de productiviteit in principe kan verdubbelen. Tegelijkertijd ziet hij dat de behoefte aan menselijke aanwezigheid in deze voertuigen niet zal verdwijnen. “AI maakt het makkelijker, sneller, misschien vooral ‘s nachts. Maar er zal waarschijnlijk ook een gemengd systeem zijn waarbij de chauffeur nog steeds aanwezig is.” Deze visie op AI in de auto-industrie onderstreept Van de Weijers overtuiging dat AI een hulpmiddel is om onze menselijke capaciteiten te verbeteren, niet om ze te vervangen.
Kleuren binnen de lijntjes – en daarbuiten
Terwijl we ons voorbereiden op een door AI gedomineerde wereld, adviseert Van de Weijer om ons te richten op vaardigheden die machines niet kunnen kopiëren. “Laat de machines binnen de lijntjes kleuren en laat ons de onderdelen buiten die lijntjes doen”, zegt hij. Dit betekent dat je je moet richten op creativiteit, flexibiliteit en het vermogen om regels te interpreteren in plaats van je er strikt aan te houden. Om dit alles in goede banen te leiden hebben we in de toekomst meer missiegericht leiderschap nodig.
De ethische implicaties van AI zijn aanzienlijk, zo stelt hij met vele anderen vast. Net als in 2019, toen hij het over robots had, denkt Van de Weijer dat mensen als goden kunnen fungeren voor moderne AI-machines. “We moeten een moreel en ethisch kompas opstellen voor deze machines zodat ze geen enorm gevaar gaan creëren.” Hij vergelijkt dit met de rol van religie in de samenleving, het bieden van een set regels om te volgen voor de verbetering van de samenleving. “We moeten de goden worden van deze machines van de toekomst en dan hopen dat ze min of meer godvrezend zullen zijn,” lacht hij.
Verantwoord beheren
AI heeft een enorm potentieel om ons leven en onze samenleving te verbeteren. Het is echter cruciaal om deze technologie op verantwoorde wijze te beheren, waarbij we ons richten op de positieve aspecten en tegelijkertijd de potentiële risico’s beperken. Terwijl we door dit nieuwe tijdperk navigeren, moeten we er bewiust van blijven dat AI een hulpmiddel is om onze menselijke capaciteiten te vergroten, niet om ze te vervangen. Van de Weijer blijft positief: “AI gaat ons meer mens maken, niet minder.”
Samenwerking
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
